Microsoft Word M. Gogacz Platonizm I arystotelizm
Yüklə 493,7 Kb. Pdf görüntüsü
|
63 zajmuje się nim teoria poznania. To, co wpływa, jest bytowaniem, a identyfikowanie tego bytowania jest metafizyką. Poznanie i bytowanie to dwa realne fakty tak powiązane, że poznanie pozwala zrozumieć byt, czyli biernie odebrać oddziałujące na intelekt możnościowy „części” jego struktury, a bytowanie jest przyczyną tego zrozumienia. Poznanie jest cechą podmiotu poznającego. Bytowanie jest niezależną od poznania, wcześniejszą niż poznanie, jednostkową strukturą, ukonstytuowaną z wewnętrznego w tej strukturze powodu realności i powodu tożsamości. Powód realności jest istnieniem bytu, powód tożsamości jest istotą bytu, zawsze jednostkowego. Istnienie przejawia się jako realność tego bytu, jego odrębność, jedność „części”, udostępnianie tego, czym jest byt, co nazywamy prawdą, wywoływanie dążenia do życzliwej i ufnej więzi z poznawanym bytem, co nazywamy dobrem. Istota przejawia się w zdolności lub władzy poznania, co w rozumnych bytach nazywamy intelektem możnościowym, oraz w zdolności lub władzy podejmowania decyzji, co w tych bytach nazywamy wolą. Jest w człowieku także intelekt czynny, który tworzy wiedzę z informacji zawartych we władzach poznania, a gdy dzięki metafizyce pilnie współpracuje z intelektem możnościowym, usprawnia człowieka w mądrości jako równoczesnym ujmowaniu prawdy i dobra. Wola dzięki wierności względem dobra nabywa prawości. Dopowiedzmy, że bytem jest każda jednostkowa struktura, zawierająca w sobie przyczynę swej realności i tożsamości, a więc swe własne istnienie i swą własną istotę. b) Zrozumienie za pomocą erudycji Zrozumienie myśli św. Tomasza za pomocą erudycji polega na odróżnianiu jego ujęć od ujęć innych filozofów. Polega też na uwyraźnianiu akcentów, stawianych przez św. Tomasza. Nie zawsze polega na skłanianiu do powtórzenia zalecanej przez św. Tomasza więzi poznawczej z bytem i na zgodnym z prawdą dążeniu do zrozumienia bytu oraz rozpoznania w nim stanowiących go pryncypiów. Zdarza się, że tomiści nie mogą zdynstansować własnej erudycji, że wobec tego w wyjaśnianiu istnienia bytu posługują się pojęciami innych filozofów, że w myśli św. 64 Tomasza akcentują coś, co według nich jest użyteczne dla czasów, w których żyj ą i działają. Erudycja tomistów, ich niedokładne ujęcie istnienia, akcentowanie użytecznych dziś rozwiązań, a nie tych, które są wiernością wewnętrznej strukturze bytu, stanowią powody różnic w wykładzie myśli św. Tomasza. Te najwyraźniejsze różnice, a tym samym najczęstsze wersje tomizmu, są następujące: - Utożsamienie myśli św. Tomasza z myślą Arystotelesa (np. w XV wieku Kajetan, dziś o. J. M. Bocheński). - Naświetlanie myśli św. Tomasza ujęciami neoplatońskimi (np. już w XIII wieku Idzi Rzymianin, dziś F. van Steenberghen). - Ujęcie istnienia na sposób Awicenny, mimo że stosuje się terminologię św. Tomasza (np. w XIII wieku Tomasz Sutton, dziś J. Maritain, podkreślający intuicję bytu i utożsamiający stwarzanie z conservatio esse). - Weryfikowanie tez metafizyki św. Tomasza wynikami nauk szczegółowych (np. tomizm Iowański). - Wiązanie wprost twierdzeń o bycie z modnymi dziś kierunkami filozoficznymi (np. Gemelli z heglizmem, Marechal z kantyzmem, Mounier z marksizmem, współcześni filozofowie i teologowie z heideggeryzmem, jak Siewerth i Rahner). Tomizmem tradycyjnym nazywamy wszystkie kompilacje myśli św. Tomasza z tezami innych filozofów. Tomizmem Iowańskim nazywamy wyodrębniające się mieszanie tez metafizyki z tezami nauk przyrodniczych. Tomizmem transcendentalnym nazywa się wiązanie tomizmu z myślą Kanta i Heideggera. Tomizmem egzystencjalnym jest dążenie do uwolnienia myśli św. Tomasza od obcych twierdzeń i wyakcentowanie w bycie roli istnienia, lecz jeszcze podleganie nastawieniom esencjalistycznym Arystotelesa, intuicjonizmowi Awicenny, empiryzmowi i wymaganiom pozytywizmu. Wyróżnia się też tomizm konsekwentny, bezwzględnie wiemy dobrze zrozumianej treści tekstów św. Tomasza. 65
Tomizm wierny treści tekstów Tomizm wiemy treści tekstów przez wnikliwe dociekanie tej treści, korzystający z drogi poznawczej jako obserwowania wpływu bytu na władze poznawcze oraz jako identyfikowania przyczyn, wywołujących skutki poznawcze, jest właśnie nazywany tomizmem konsekwentnym. Zgodnie z tym tomizmem rozumie się istnienie jako stworzone pryncypium, zapoczątkowujące byt jednostkowy przez urealnienie w nim istoty, a zarazem ukazuje się rozpoznawanie istotowych pryncypiów oraz transcendentaliów jako przejawów istnienia przenikających istotę już w recepcji bytu przez intelekt możnościowy. Te pryncypia wyjaśnia się przez istotowy układ przyczyn i skutków, przestrzegając pluralizmu. Odróżnia się relacje istnieniowe od istotowych. Z relacjami istnieniowymi wiąże się rozpoznanie aktu istnienia, a gdy te relacje istnieniowe są osobowe, uzyskuje się sposób wyjaśniania humanizmu, religii i poznania mistycznego. Z relacjami istotowymi wiąże się recepcję jedności pryncypiów istotowych, co daje szansę na wyjaśnienie twórczości i postępowania, tym samym sztuki i etyki.
Rozumienie poznania i bytowania, zgodne z treścią tekstów św. Tomasza, może być zawsze nazywane tomizmem konsekwentnym. Tomizm konsekwentny to po prostu wyprowadzanie twierdzeń szczegółowych z ujęcia pryncypiów za pomocą właściwego intelektowi rozpoznawania przyczyn i skutków. Uwalnia to od kompilacjonizmu jako wprowadzania do tomizmu twierdzeń z innych filozofii, gdy brakuje jakichś szczegółowych ustaleń. Owszem, św. Tomasz nie podjął wielu zagadnień jako ujęcia układów relacji. Jednak gdy zna się pryncypia współstanowiące byt, można trafnie omówić każdy układ relacji, gdyż wyznacza je natura bytu. Zagadnienie pryncypiów staje się więc pierwszym problemem zarówno realistycznej teorii poznania, jak i metafizyki bytu. Yüklə 493,7 Kb. Dostları ilə paylaş:
|