Microsoft Word milli inkishaf doc

 
ƏL İ  H ƏS ƏNOV  
 
68 
Azərbaycanda Heydər Əliyevin formalaşdırdığı milli inki-
şaf siyasətinin əsas prinsiplərindən sayılan sabit və güclü mər-
kəzi dövlət idarəetmə sisteminin qurulması, həm də yuxarıda 
sadalanan əksər vəzifə və tələblərə əməl edilməsini nəzərdə tu-
turdu. Bundan başqa, güclü dövlət və səmərəli dövlət idarəçi-
liyi ölkənin vahid mərkəzdən idarə edilməsini, mərkəzi icra ha-
kimiyyəti orqanları ilə regional və yerli idarəçilik strukturları 
arasında möhkəm rabitənin yaradılmasını da ehtiva edirdi.  
 
İctimai-siyasi sabitliyin yaradılması  
və qorunması  
 
Azərbaycanın milli inkişafının mühüm şərtlərindən və 
amillərindən biri kimi, Heydər Əliyev daxili ictimai-siyasi sa-
bitliyin yaradılması, davamlı olaraq təmin edilməsi və qorun-
ması vəzifəsini irəli sürürdü. Heydər Əliyev daim vurğulayırdı 
ki, ictimai-siyasi həyatı sabit, iqtisadiyyatı güclü və  vətəndaş 
birliyi olan dövlətlər hər şeyə qadirdir.
51
 
 Dünya  siyasətşünasları dövlətin həyatında ictimai-siyasi 
sabitliyi milli inkişafın  ən vacib daxili vəzifəsi hesab edir və 
cəmiyyətlərin sağlam həyat tərzini, ictimai həyat normalarının 
dönməzliyini, sabit idarəçiliyi, qanunçuluğu, vətəndaş birliyi 
və milli həmrəyliyi, ölkənin regional geosiyasi və beynəlxalq 
təhlükəsizlik vəzifələrinin dolğun və davamlı təminatını məhz 
dövlətin daxili ictimai-siyasi həyatının sabitliyi və iqtisadiyya-
tının dinamik inkişafı ilə əlaqələndirirlər. 
Heydər Əliyev 1993-cü ildən etibarən Azərbaycanda döv-
lət quruculuğu sahəsində həyata keçirdiyi bütün tədbirlərdə ilk 
növbədə daxili ictimai-siyasi sabitliyin qorunması, milli-və-
                                                 
51
Bax: Əliyev H.Ə. Müstəqilliyimiz əbədidir: çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar, mək-
tublar, müsahibələr. I-XXXXVI kitablar. Bakı: Azərnəşr, 1997-2015-ci illər. 
 AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ 
TƏHLÜKƏSİZLİK  SİYASƏTİNIN  ƏSASLARI
 
 
69 
təndaş birliyinin və iqtisadi inkişafın təmin edilməsi vəzifələ-
rini irəli sürür, dövlətin zəruri ehtiyaclarının və əhalinin sosial-
iqtisadi tələbatının ödənilməsi kimi məsələləri daim diqqətdə 
saxlayırdı.  
 İctimai-siyasi sabitliyin yolu o dövrdə Azərbaycanda güc-
lü dövlət, sosial ədələt və milli həmrəyliyə söykənən daxili 
siyasətin yürüdülməsindən, milli inkişaf maraqlarının bütün 
ictimai-siyasi dairələrin, milli-etnik qrupların düşüncəsinə ha-
kim kəsilməsindən keçirdi. Odur ki, Heydər  Əliyev ölkədə 
sosial ədalətin yaradılmasını, hər bir vətəndaş üçün bərabər hü-
quq və azadlıqların tanınmasını, hüquqi normalar və qanunçu-
luğun möhkəmləndirilməsini, ölkədaxili mənfi hallarla ciddi 
mübarizə aparılmasını, demokratiya və siyasi plüralizm prin-
siplərinin cəmiyyətdə geniş  tətbiq edilməsini, dövlət idarəçi-
liyinin, hakimiyyətin fəaliyyətinin  şəffaflaşdırılması  və möh-
kəm ümumxalq hakimiyyətinin formalaşdırılmasını Azərbay-
canın daxili ictimai-siyasi həyatının  əsas prinsipləri kimi elan 
edərək, onlara dönmədən əməl olunmasını tələb edirdi.  
 
Çevik iqtisadi siyasətin yürüdülməsi və iqtisadi 
inkişafa nail olunması  
  
Dünyada hər bir ölkənin əsas göstəricisi və gücü ilk növ-
bədə onun iqtisadi vəziyyəti ilə ölçülür. Müasir iqtisadçılar iq-
tisadi inkişafın ən təkmil forması, dinamik və davamlı inkişafa 
ən çox şərait yaradan modeli kimi azad sahibkarlığa söykənən 
bazar iqtisadiyyatı modelini qəbul edirlər. 
Heydər  Əliyev hakimiyyəti dövründə Azərbaycanın iqti-
sadi inkişaf siyasətinin  əsas vəzifələri və prinsipləri müəyyən 
edildi və dönmədən həyata keçirilməyə başlandı. Bu prinsiplər 
birincisi, milli inkişaf resurslarının və mövcud iqtisadi imkan-

---

 
ƏL İ  H ƏS ƏNOV  
 
70 
ların düzgün dəyərləndirilməsi, səfərbər və idarə edilməsini, 
ikincisi, ölkədə azad sahibkarlığın formalaşması, bazar iqtisa-
diyyatı mexanizmlərinin yaradılması  və inkişafını, üçüncüsü, 
isə qabaqcıl dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya xəttinin dönmə-
dən həyata keçirilməsini nəzərdə tuturdu. 
Prezident Heydər  Əliyevin rəhbərliyi ilə 1993-cü ildən 
Azərbaycanda başlanmış milli inkişaf resurslarının səfərbər 
edilməsi və inkişafa yönəldilməsi, sahibkarlığın, mülkiyyət 
çoxnövlüyünün və müxtəlifliyinin dəstəklənməsi, liberal bazar 
iqtisadiyyatı istiqamətində iqtisadi və sosial islahatların həyata 
keçirilməsi, Avropanın qabaqcıl və inkişaf etmiş ölkələri ilə 
hərtərəfli iqtisadi əməkdaşlıq və  tərəfdaşlıq xəttinin yürüdül-
məsi bir tərəfdən ölkənin dinamik və davamlı inkişafının əsa-
sını qoydu, digər tərəfdənsə onun gələcəyi ilə bağlı dünyada 
nikbin ovqat yaradaraq, beynəlxalq aləmlə iqtisadi inteqra-
siyasını sürətləndirdi. 
 
Vətəndaş birliyi və cəmiyyətin bölünməzliyi prinsipi 
 
 Dünya  siyasət elmində dövlətin gücü və qüdrəti təkcə 
onun əhalisinin sayı, iqtisadi, hərbi gücü, böyük və kiçik əra-
ziyə, təkmil və  səmərəli dövlət hakimiyyətinə malik olması, 
yaxud özünü sosial-iqtisadi cəhətdən təmin etməsi, xarici 
aləmdən minimal asılılığı  və s. ilə deyil, həm də ölkədaxili 
milli-vətəndaş birliyinin vəziyyəti, ölkənin ərazisində yaşayan 
əhalinin milli, dini və sosial mənsubiyyəti, vətəndaşların döv-
lətçiliyə bağlılıq dərəcəsi, dövlətçilik təfəkkürünün səviyyəsi, 
dövlətin idarə olunmasında, ölkənin iqtisadi, sosial, mədəni 
həyatındakı  iştirakı, idarə edənlərlə idarə olunanların, dövlət 
qurumları ilə xalqın yekdilliyi ilə ölçülür. Bu anlamda hər bir 
dövlətin xarici və daxili təhlükələrə qarşı müqaviməti, ictimai-
 AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ 
TƏHLÜKƏSİZLİK  SİYASƏTİNIN  ƏSASLARI
 
 
71 
siyasi həyatının dayanıqlılığı və yekdilliyi həm də vətəndaşlar 
arasındakı bağlılıqdan, vətəndaşlarla dövlət arasındakı birliyin 
vəziyyətindən asılıdır.  
Təcrübə göstərir ki, o ölkələrdə ki, vahid vətəndaşlıq prin-
sipi üzrə milli-etnik, dini və sosial ayrı-seçkiliyə yol verilmir, 
ölkə  vətəndaşlarının sosial, dini, milli ehtiyacları maksimum 
dərəcədə  təmin edilir, milli-mənəvi dəyərləri qorunur - orada 
ictimai-siyasi həyat sabit, vətəndaş birliyi möhkəm olur, daxili 
həyatda milli-etnik, dini qruplar arasında sülh və tolerantlıq 
hökm sürür. Əksər inkişaf etmiş dünya ölkələrində bu sahədə 
həyata keçirilən mütərəqqi milli, sosial siyasət və praktiki fəa-
liyyət həmin ölkələrin milli inkişafının və dövlət strategiya-
sının vacib daxili elementi hesab olunur. Çünki ölkədaxili milli 
və sosial birliyin yaradılması, vətəndaş sülhünə nail olunması, 
əsassız siyasi, etnik, sosial qarşıdurmalar nəticəsində yaranan 
gərgin daxili sosial-siyasi vəziyyətin aradan qaldırılması ölkə-
nin həm qüdrətini, həm də xarici geosiyasi müdaxiləlilərə qarşı 
müqavimət gücünü artırır. 
1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycan cəmiyyətində ya-
ranan ciddi milli, dini və vətəndaş qarşıdurması göstərdi ki, və-
təndaş birliyinin qorunması və davamlı təmin olunması ölkənin 
strateji inkişaf və təhlükəsizlik siyasətinin ən əsas tələblərindən 
biridir. O dövrdə Azərbaycanda yaşayan müxtəlix xalqlar və 
etnik qruplar, sosial-dini təbəqələr, dövlət idarəçilik sistemində 
işləyən məmurlar, milli elita və sadə vətəndaşlar, ictimai-siyasi 
dairələr, hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan qüvvələr arasın-
da etnik, siyasi və digər xarakterli qarşıdurma halları yaranmış-
dı. Bu da bilavasitə ölkənin milli inkişafını sarsıtmağa xidmət 
edirdi.  Ən təhlükəlisi isə ondan ibarət idi ki, hakimiyyətə id-
dialı olan bəzi dairələr bilərəkdən, yaxud anlamadan milli inki-
şaf maraqları fonunda deyil, öz şəxsi siyasi iddiaları  çərçivə-

---