Microsoft Word mitelov ravan doc

 

32

Aparılan  təftişin  nəticələri  üzrə  akt  tərtib  olunmalıdır.  Aktda  müəyyən  olunmuş 

nöqsan  və  çatışmamazlıqlar  öz  əksini  tapmalı,  onların  aradan  qaldırılması  məqsədilə 

təkliflər verilməlidir. 

Təftişin  nəticələri  təftiş  olunan  büdcə  təşkilatlarında  müzakirə  edilməli,  yerli 

büdcənin  tərtibi  və  icrası  üzrə  aparılmış  təftişlərin  ümumi  nəticələrinin  müzakirə 

olunması üçün qərar layihəsi təqdim edilməlidir. 

Təftiş  və  yoxlamalarda  cinayət  xarakterli  faktlar  aşkar  edildikdə,  bu  barədə 

rəhbərliyə  məlumat  verilməli,  dövlətə  dəymiş  zərərin  bərpa  olunması  məqsədilə 

materiallar hüquq-mühafizə orqanlarına göndərilməlidir. 

Azərbaycan  Respublikası  Maliyyə  Nazirliyi  yanında  Baş  Dövlət  Xəzinədarlığı 

“Azərbaycan  Respublikasında  Dövlət  Xəzinədarlığının  yaradılması  haqqında” 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 1995-ci il 4 dekabr tarixli 398 saylı Fərmanına 

ə

sasən təşkil edilmişdir. 

Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  “Azərbaycan  Respublikası  Maliyyə 

Nazirliyinin  fəaliyyətinin  təkmilləşdirilməsi  tədbirləri  haqqında”  09  fevral  2009-cu  il 

tarixli  48  nömrəli  Fərmanı  ilə  isə  qeyd  olunan  orqanın  əsasında  Azərbaycan 

Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Xəzinədarlığı Agentliyi yaradılmışdır. 

Azərbaycan  Respublikası  Maliyyə  Nazirliyinin  Dövlət  Xəzinədarlığı  Agentliyi 

dövlət  büdcəsinin  kassa  icrasını  həyata  keçirən  və  həmin  maliyyə  əməliyyatlarının 

uçotunu  aparan,  büdcə  xərcləri  üzrə  dövlətin  adından  büdcə  təşkilatları  qarşısında 

öhdəlikləri  qəbul  edən,  Azərbaycan  Respublikasında  dövlətə  məxsus  maliyyə 

vəsaitlərinin  vahid  mərkəzdən  idarə  edilməsi,  bu  vəsaitlərin  daxil  olması  və 

məqsədyönlü  xərclənməsi  sahəsində  cari  nəzarəti  həyata  keçirən  icra  hakimiyyəti 

orqanıdır. 

Dövlət  Xəzinədarlığı  Agentliyi  öz  fəaliyyətində  AR  Konstitusiyasını,  AR-nın 

qanunlarını,  AR  Prezidentinin  fərman  və  sərəncamlarını,  AR-nın  tərəfdar  çıxdığı 

beynəlxalq müqavilələri, Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Əsasnaməsini 

və digər aktları rəhbər tutur. 

Dövlət  Xəzinədarlığına  -  Dövlət  Xəzinədarlığı  Agentliyinin  mərkəzi  aparatı  və 

ona  tabe  olan  xəzinədarlıq  srukturları  daxildir.  Xəzinədarlığa  rəhbərliyi  Azərbaycan 

Respublikası Maliyyə Nazirinin müavinlərindən biri icra edir. 

---

 

33

Büdcə  təşkilatlarının  satın  aldığı  mallara,  qəbul  etdiyi  iş  və  xidmətlərə  görə 

qabaqcadan  dövlət  (büdcə)  öhdəlikləri  götürülməsi  və  bu  öhdəliklər  çərçivəsində 

satınalmalardan  yaranan  kreditor  borclarının  ödənilməsinin  həyata  keçirilməsi,  dövlət 

büdcəsinin  icrasını  yerinə  yetirməklə  büdcə  gəlirlərinin  büdcəyə  daxil  olmasını  və 

xərclərinin  vahid büdcə  təsnifatına  uyğun  olaraq  ünvanlı  istifadəsinin təmin  edilməsi, 

dövlət  xəzinədarlığının  inkişafını,  vahid  xəzinə  hesabının  idarə  edilməsini  və  bu 

hesabdan  vəasitlərin  silinməsinə  sərəncam  verilməsinin  təmin  edilməsi  və  sairə 

agentliyin əsas fəaliyyət istiqamətlərini təşkil edir. 

Xəzinədarlıq Agentliyi əsasən aşağıdakılara nəzarət edir: 

1.

  Dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş tədbirlərin maliyyələşdirilməsi üçün 

ayrılan  vəsaitlərdən  təyinatı  üzrə  istifadə  olunmasına,  habelə 

büdcədənkənar vəsaitlərin təsdiq edilmiş smetaya uyğun istifadəsinə, 

2.

  Rayon,  şəhər  üzrə  maliyyə  idarələrinin  və  şöbələrinin  xəzinədarlıq 

strukturunda və regional (zona) xəzinədarlıq orqanlarında xəzinə işlərinin 

müvafiq  qaydalara  uyğun  qurulmasına,  büdcə  vəsaitlərinin  hərəkətinin 

xəzinə  hesablarında  düzgün  əks  etdirilməsinə,  mövcud  kredit  resursu  və 

büdcə  limiti  həddinin  gözlənilməsi  prinsipinə  əməl  edilməsinə,  ödəniş 

üçün  əsas  olan  təsdiqedici  sənədlərin  mövcud  qanunvericiliyə 

uyğunluğuna, 

3.

  Xəzinə  işlərinin  normativ  sənədlərin  tələblərinə  uyğun  təşkilinin  və 

aparılmasının icra vəziyyətinə, 

4.

  Büdcə  təşkilatları  tərəfindən  alınan  mal,  iş  və  xidmətlərin  xəzinə  hesab 

kitablarında uçota alınmasına, 

5.

  Dövlət maliyyəsindən istifadə sahəsində şəffaflığı təmin etmək məqsədilə 

dövlət büdcəsindən maliyyələşən bütün idarə, müəssisə və təşkilatlar üzrə 

maliyyə əməliyyatlarının müvafiq uçot qaydalarına uyğun aparılmasına, 

6.

  Dövlət  büdcəsində  büdcə  kəsirinin  örtülməsi  üçün  nəzərdə  tutlmuş 

maliyyələşmə mənbələrindən istifadəyə, 

7.

  Dövlət  büdcəsi  vəsaitlərinin  idarə  edilməsinin,  o  cümlədən 

mərkəzləşdirilmiş  xərclər  üzrə  nəzərdə  tutlmuş  resurslardan  istifadənin 

səmərəliliyinin təmin edilməsinə, 

---

 

34

8.

  Dövlət  büdcəsinə  bütün  daxilolmalar,  büdcədənkənar  haqlar  (ödənişlər),  

büdcədənkənar  dövlət  fondları  (Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  Neft 

Fondunun  gəlirləri,  əməliyyat  xərcləri  və  beynəlxalq  banklarda  və  digər 

maliyyə  institutlarında  vəsaitlərin  yerləşdirilməsi  ilə  bağlı  xərclər  istisna 

olmaqla), məqsədli büdcə fondları, dövlət büdcəsinin kəsirinin bağlanması 

üçün dövlət təminatı ilə alınmış kreditlər üzrə maliyyə əməliyyatlarına və 

digər dövlət maliyyə əməliyyatlarına. 

Büdcə  nəzarətinin  subyektlərindən  biri  olan  Hesablama  Palatası  haqqında 

aşağıda  bəhs ediləcəyi üçün onun üzərində geniş durmağa ehtiyac görmürük. Qısaca 

onu  qeyd  etmək  istərdik  ki,  Hesablama  Palatası  dövlət  büdcəsinin  icrasına  nəzarəti 

həyata  keçirir,  hər  il  dövlət  büdcəsinə,  dövlət  büdcəsinin  icrasına  dair  hesabat  və 

müvafiq  qanun  layihələrinə  rəy  verir,  qanunla  müəyyən  edilmiş  dövlət  büdcəsindən 

maliyyələşmələrin  aparılmasını  təhlil  edir.  O,  həmçinin  dövlət  büdcə  vəsaitlərinin 

xəzinə  hesabına  daxil  olmasının  və  istifadəsinin  təsdiq  olunmuş  göstəricilərə 

uyğunluğunu müəyyən edir. 

Maliyyə  nəzarəti  çərçivəsində vergi nəzarəti xüsusi  əhəmiyyətə  malikdir.  Onun 

fəaliyyəti  maliyyə  münasibətlərinin  bir  hissəsi  olan  vergi  münasitbətləri  və  vergi 

kateqoriyasının obyektiv mövcudluğu ilə müşayiət olunur.  

Vergi  nəzarətinin  iqtisadi  mahiyyəti  ilə  əlaqədar  elmi  ədəbiyyatlarda  müxtəlif 

anlayışlar  mövcuddur.  Müqayisə  üçün  vergi  nəzarətinin  iqtisadi  mahiyyətinə  elmi 

ə

dəbiyyatlarda rast gəlinən təriflərə diqqət yetirək. 

 Rus  iqtisadçısı  E.V.  Prollonun  vergi  nəzarətinin  iqtisadi  xarakteristikasına  iki 

baxışı  mövcuddur:  “Vergi  nəzarətinin  mahiyyətinə  iki  mövqedən  yanaşmaq  olar: 

birincisi,  funksiya  və  ya  iqtisadiyyatın  dövlət  idarə  edilməsi  elementi  kimi,  ikincisi, 

vergi qanunvericiliyinin icrası üzrə xüsusi fəaliyyət kimi. Vergi nəzarətinin bu tərəfləri 

ayrılmaz  vahid  sistem  təşkil  edir  ki,  bu  da  vergi  nəzarətini  özündə  müxtəlif  statistik 

elementləri  və  onların  dinamik  qarşılıqlı  təsirini,  fasiləsiz  inkişafını  və 

təkmilləşdirilməsini  əks  etdirən  klassik  kibernetik  sistem  kimi  təqdim  etməyə  imkan 

verir” 

Rus  iqtisadçısı  A.V.  Brızqalin  hesab  edir  ki,  “vergi  nəzarəti  -  bu, 

xüsusiləşdirilmiş (təkcə vergi və yığımlara münasibətdə) dövlət nəzarətidir…” . 

---