Microsoft Word mulki huquq doc

 

502

nin daşıdığı vəzifələrdən biridir. Başqa sözlə desək, müqavilə xitam edildikdə o, əmlakı qəbul etdiyi vəziyyət-

də, onun normal köhnəlməsi nəzərə alınmaqla və ya müqavilədə şərtləşdirilmiş qaydada geri qaytarmağa borc-

ludur. Əgər əşya istifadə üçün və ya ikinci əldən kirayəyə verilmiş olarsa, onda kirayəçi kirayə hüquq münasi-

bətinə xitam verildikdə üçüncü şəxsdən həmin əşyanı qaytarmağı tələb edir. 

Kirayə hüquq münasibətlərinə xitam verildikdən sonra kirayəçi kirayəyə götürdüyü əşyanı qaytarmaq və-

zifəsini icra etmədikdə, qanun kirayə verəni onun mənafeyini müdafiə etmək üçün hüquqi müdafiə vasitəsilə tə-

min  edir.  Belə  ki,  kirayə  verən  əşyanın  saxlandığı  müddət  üçün  kirayə  haqqı  məbləğində  kompensasiya 

ödənilməsini tələb edə bilər. Bundan əlavə, kirayə verən ona vurulan zərərin ödənilməsini də tələb etmək ix-

tiyarına malikdir. 

Kirayəçi əsas vəzifələrlə bərabər, həm də əlavə vəzifə daşıyır. Bildiriş vermək onun əlavə vəzifəsi hesab 

edilir. Qanun bildirişin  yazılı formada verilməsini nəzərdə tutur. Bildiriş kirayə müddəti ərzində  aşkar edilən 

müqavilə şərtlərinə uyğunsuzluq halları barəsində və ya əşyanı və ya onun istifadəçilərini gözlənilməz təhlükə-

dən qorumaq üçün tədbirlər görülməsi zərurəti barəsində, habelə əşya barəsində, üçüncü şəxslərin hüquqları ba-

rəsində verilir. Bildirişin verilməməsi kirayəçi üçün arzuolunmaz və xoşagəlməz nəticəyə səbəb olur. Belə ki, 

ə

gər kirayəçi bildiriş vermirsə, o, bunun nəticəsində əmələ gələn zərərin əvəzini ödəməyə borcludur (MM-in 

677.3-cü maddəsi). Başqa sözlə desək, bildirişin verilməməsi kirayəçini qanunun onun mənafeyi üçün nəzərdə 

tutduğu müdafiə vasitələrindən istifadə etməkdən məhrum edir. 

Kirayə götürülən əşya müqavilə şərtlərinə uyğun olaraq istifadə nəticəsində dəyişə və ya pisləşə bilər. Be-

lə halda əşyanın dəyişməsi və ya pisləşməsinə görə kirayəçi məsuliyyət daşımır (MM-in 687-ci maddəsi). Kira-

yə verən zərərin əvəzinin ödənilməsi barədə iddia verə bilər. Bu barədə iddia altı ay müddətində verilir. Göstə-

rilən həmin müddət kirayə verən tərəfindən əşya geri alındığı vaxtdan hesablanır. 

Kirayəçi həm də hüquqlara malikdir. Məsələn, onun kirayəyə götürdüyü əşyaya əlavə etdiyi qurğunu 

götürmək ixtiyarı vardır. 

§ 

4. 

Yaşayış 

otağının 

(mənzilin) 

kirayəsi 

müqaviləsinin xüsusiyyətləri 

Ə

mlak kirayəsi müqaviləsinin predmetlərindən biri yaşayış otağıdır. Bu müqavilənin əsas iştirakçıları (tə-

rəfləri) vətəndaşlardır. Yaşayış otağının kirayəsi müqaviləsinə görə kirayəyə verən əşyanı kirayəçinin isti-

fadəsinə verməyi, kirayəçi isə bunun üçün kirayə verənə kirayə haqqı ödəməyi öhdəsinə götürür. Müqa-

vilənin predmeti yaşayış otağıdır. 

Sovet mülki qanunvericiliyinə görə, yaşayış otağı (mənzil) kirayəsi müqaviləsi öhdəliyin (mənzil öhdəli-

yinin) müstəqil bir növü hesab edilirdi. 1937-ci ildə sovet mənzil qanunvericiliyi bu müqaviləni əmlak kirayəsi 

müqaviləsindən müstəqil bir müqavilə növü kimi ayırdı. 1937-ci ilə kimi 1922-ci il Mülki Məcəlləsi bu sahədə 

inqilabaqədərki Rusiya mülki qanunvericiliyinin ənənələrini davam etdirirdi. Belə ki, mənzil kirayə müqaviləsi 

müstəqil müqavilə növü kimi ayrıca olaraq tənzimlənmirdi. 1922-ci il MM-i yalnız əmlak kirayəsi müqaviləsini 

nizama  salırdı.  Bununla  belə,  1922-ci  il  MM-nə  görə  əmlak  kirayəsi  müqaviləsini  qaydaya  salan  normalar 

özündə bəzi xüsusi mənzil normalarını da birləşdirirdi. 

1937-ci ildə sovet mənzil qanunvericiliyinin mənzil kirayə müqaviləsini müstəqil müqavilə kimi ayırma-

sına baxmayaraq, o dövrün hüquq ədəbiyyatında bu müqavilənin əmlak kirayəsinin yarımnövü hesab edilməsi 

və onun tənzimlənməsində əsasən əmlak kirayə normalarının və qaydalarının tətbiq edilməsi barədə fikir irəli 

sürülürdü. Bu mövqe müasir dövrdə bəzi müəlliflər tərəfindən dəstəklənir. 

1964-cü  il  MM-də  (o  cümlədən,  keçmiş  müttəfiq  respublikaların  məcəllələrində),  həmçinin  1961-ci  il 

Mülki  Qanunvericiliyin  Əsaslarında  mənzil  kirayə  müqaviləsi  müqavilə  hüququnda  müstəqil  yer  tutdu.  Bu 

məcəllə  nisbətən  əhatəli  şəkildə  mənzil  kirayə  müqaviləsini  nizama  salırdı.  Mənzil  kirayəsinin  mülki-hüquqi 

tənzimlənməsinə ayrıca fəsil (30-cu fəsil, 299-334-cü maddələr) həsr edilmişdi. 

80-ci  illərin  ortalarında  Azərbaycan  Respublikasının  Mənzil  Məcəlləsi  qəbul  edildi.  Bununla  əlaqədar 

olaraq  MM-də  yaşayış  kirayə  müqaviləsinə  toxunan  yalnız  bir  norma  (299-cu  maddə)  saxlandı  ki,  bu,  rəmzi 

mənanı ifadə edirdi. Bundan sonra 1964-cü il MM-in mənzil kirayəsinə aid olan müvafiq normaları Azərbaycan 

SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1986-cı il 17 fevral tarixli fərmanı ilə MM-dən çıxarılaraq Mənzil Məcəlləsi-

nə daxil edildi. Bununla həmin normalar MM-in tərkibində öz hüquqi qüvvəsini itirdi. Bundan sonra yaşayış sa-

həsinin kirayə müqaviləsi Mənzil Məcəlləsi və digər qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilmiş şərtlərlə və qay-

dada bağlanır, dəyişdirilir və pozulurdu. 

Azərbaycan Respublikasının yeni mülki qanunvericiliyi mənzil kirayəsi müqaviləsinə münasibətdə sovet 

mülki  qanunvericiliyində  yaranan  ənənələrdən  imtina  etmişdir.  Buna  görə  mülki  qanunvericilik  bu  baxımdan 

RF-in sovet mülki qanunvericilik ənənələrinə əsaslanan qanunvericiliyindən prinsipial surətdə fərqlənir. Nəzər-

dən keçirdikdə müəyyən etmək olur ki, mənzil kirayəsi barədə bizim mülki qanunvericiliyin nəzərdə tutduğu 

---