Microsoft Word mustafa ilbo\360a y\374ksek lisans tezi doc
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
43 değerlendirilir. 312
Ancak hem içsel hem de dışsal ilişkilerinde ezeli objeler özleriyle değil sadece dışsal olarak bu ilişkiye girerler. 313 Ezeli objeler kendilerinin ilişkisel özlerinde, birbirleriyle içsel ilişkiye giren “kompleks” ezeli objenin parçalarını oluştururlar. Ezeli objelerin bu ilişkisellikte özleriyle değil sadece dışsal olarak ilişkiye girmesi, ezeli objelerin sahip olduğu bir diğer özellik olan “hiyerarşi”nin ortaya konulmasıyla daha iyi anlaşılacaktır. Buna göre, ezeli objelerin kendi aralarında belli aşamalarının olması durumu ortaya çıkmaktadır. 314 Whitehead açısından ezeli objeler hiyerarşik anlamda basit ya da kompleks olabilirler. Ona göre basit veya kompleks ezeli objeler soyut hiyerarşiyi oluştururlar. Bu hiyerarşinin X üzerine kurulduğunu varsayarsak, X’i oluşturan üyeler ona ait olup bunlar, bu hiyerarşide tek basit ezeli objelerdir. Ancak herhangi bir X’in kompleks ezeli obje olabileceğini de düşünürsek bu hiyerarşideki kompleks ezeli objelerin bileşenlerinin aynı şekilde bu hiyerarşinin üyeleri olmaları da mümkündür. 315 Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus kompleks ezeli objelerin kesinlik tarafından oluşturulmalarıdır. Bunlar bir anlamda ezeli objelerin belirli bir grubu arasındaki sonlu ilişkilerdir. Başka bir ifadeyle bu ezeli objeler grubu gerçek bir birliktelikten de yoksundur. Basit ezeli objelerin bu hiyerarşide, onların bireysel özlerini de dikkate aldığımızda, kendi özlerinde aynı kaldığını vurgulamamız gerekir. 316
Bu grubun üyeleri kompleks ezeli objelerin bileşenleridir. Ancak söz konusu bileşenler aynı şekilde basit veya kompleks olabilirler. Yalnız bu noktada bileşen olan, ezeli objelerden daha komplekstir. 317
Bu noktada ilişkinin, basit ezeli objeler arasındaki ilişkiden, daha kompleks olan ezeli objelerle sonuçlandığı noktaya gittiğine dikkat etmek gerekir. 318
Bu hiyerarşide kompleks durum arttıkça herhangi bir nesnenin tam olarak somutlaşmasına daha fazla yaklaşmış oluruz. Daha düşük aşamalarda ise bu durumdan uzaklaşılmaktadır. 319
Ezeli objelerin sayılan özelliklerini düşündüğümüzde gelinen noktada, ezeli objelerin genel olarak “gerçekliğe zorunlu bir biçimde referansta bulunduğu” sonucu
312 POLS, a.g.e., s.170. 313 POLS, a.g.e., s. 178, 195. 314 SMW, s. 167. 315 PR, s. 174; SMW, 168. 316 SMW, 170. 317 ROOT, a.g.e., s.198. Ayrıntılı şema için ayrıca Bkz. Dorothy EMMET, Whitehead’s Philosophy Of Organism, St Martin’s Press, New York 1966, s.131. 318
ROOT, a.g.e., s. 203. 319
SMW, 171.
44 ortaya çıkmaktadır. Whitehead'in ezeli objelerin karakteriyle ilgili olarak ortaya koyduğu bir nitelik olarak onların, zorunlu olarak gerçeklikle de ilişki içerisinde olduklarını söyleyebiliriz. Bu ise ezeli objelerin başka bir özelliğidir. 320
Ezeli objelerin özelliklerinden her birini diğer ayırt edici özelliklerinden ayırmaksızın, bu özelliklerin tamamını birlikte değerlendirmenin doğru bir yöntem olacağını dile getirmek gerekir. Zira ezeli objelerin karakterleri bütün özellikleri bir bütün olarak ele alındığında ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bizim ezeli objelerin başka bir özelliği olarak ortaya koyduğumuz “gerçeklikle zorunlu olarak ilişki içerisinde olması”, onların başka bir özelliği olan “potansiyellik” ve “birbirleriyle ilişki içerisinde olmaları” ile de doğrudan ilişkilidir. Çünkü ezeli objelerin potansiyel olmaları, potansiyeliteyi, dolayısıyla potansiyelitenin gerçeklik kazanacağı aktüaliteyi gerekli kılar. 321 lişkileri açısından iki yönlü olarak ele aldığımız ezeli objelerin, ilk yönüyle reel dünyadan bağımsız oldukları halde ikinci yönüyle bu dünyadan soyutlanmaması, onların gerçeklikle ilişkili olmalarını zorunlu hale getirmektedir. 322
Bu özellik ise ezeli objelerin bir takım aktüel varlıklarda gerçekleşmesini gerektirmektedir.
Zira Whitehead'e göre ezeli objelerin potansiyelliği onların aktüel durumlarda gerçekleşmeleriyle mümkün hale gelmektedir. Aksi taktirde ezeli objelerin potansiyel olmalarından değil, gerçeklik karşısında etkisiz (nötr) durumda olmalarından bahsedilebilir. 323
Ezeli objelerin potansiyelliğinin aktüel durumlarda gerçekleşmelerine bağlı olması ve onların aktüel durumlarda gerçekleşmemesi durumunda gerçeklik karşısında potansiyel değil, etkisiz (nötr) durumda olması ilkeleri 324 bizi, ezeli objelerin aktüel varlıklarla aynı anlamda var olmadıkları sonucunun yanında onların bağımsız birer varlığa sahip oldukları sonucuna da götürür. 325 Ezeli objelerin potansiyelliğini anlatırken, onların aktüel varlıklara belirlilik sunduğundan ve onlara kesinlik kazandırdığından bahsetmiştik. Bunun yanında ezeli objelerin dışsal olarak aktüel varlıklarla ilişki içerisinde olduğundan ve onlara girdiklerinden de söz edilmişti. Ancak ezeli objelerin belirli bir aktüel varlığa belli bir şekilde girişinin,
320
PR, s. 295; ROOT, a.g.e., s.196–197. 321
POLS, a.g.e., s.148. 322
ROOT, a.g.e., s.196–197; POLS, a.g.e., s. 177. 323
PR, s.97. 324
PR, s.97. 325
PR, s. 27–28; ROOT, a.g.e., s.196–197. Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|