iii
ÖZET
PLATON’UN DEALARI LE WHITEHEAD’ N EZEL OBJELER N N
ONTOLOJ K BAĞ
LAMDA KARŞ
ILAŞ
TIRILMASI
Mustafa LBOĞ
A
Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri
A. B. D., Yüksek Lisans Tezi, 93 Sayfa, Haziran 2007.
Danışman: Doç. Dr. Mevlüt ALBAYRAK
Platon'a kadar olan felsefi sorunlar temel olarak iki ana sınıfa ayrılır.
Bunlardan ilki kendisine oluşu temel alırken ikincisi ise kendisine sürekliliği temel
almıştır. Platon'a gelindiğinde yapılan şey, oluşun ve sürekliliğin anlamlı bir bütün
içinde birleştirilmesidir. Böylelikle Platon bize varlık, bilgi ve değer alanlarını bir
birlik ve bütünlük içerisinde ele alma imkânı vermiştir. Platon'un bu sentezi düşünce
tarihinde baskın bir rol oynamış ve onu etkin bir konuma yerleştirmiştir. Onun bu
etkinliğini Whitehead, ‘bütün Avrupa felsefesini Platon'a düşülmüş dipnotlar’ olarak
göstererek net bir biçimde ortaya koymuştur.
Platon'un etkin bir rol oynadığı bu akımda Whitehead, Platonizm’i yeniden
canlandıran bir düşünür olarak, önemli bir yere sahiptir. Bu noktada Whitehead'in en
temel problemi, Platon'da olduğu gibi sürekli değişen evrendeki değişmeyen
unsurları çözmek olmuştur. Onun bu amacını en iyi biçimde “benimle kal, çabuk
çökmektedir akşam” sözünde buluruz. Bu açıdan bakıldığında Platon ve Whitehead,
çözmeye çalıştıkları problemler açısından, kader arkadaşıdır.
Biz de bu çalışmamızda, Platon sistemi içerisinde söz konusu problemi
çözmeye yönelik olarak ortaya konulan idealar ile Whitehead'in sistemi içerisinde
değişim ve süreklilik arasındaki uzlaşıyı sağlamada önemli bir yeri olan ezeli objeleri
karşılaştırdık.
Anahtar Kelimeler: Platon, Platon Ontolojisi, dea, Whitehead, Whitehead
Ontolojisi, Ezeli Objeler.
iv
ABSTRACT
A COMPAR SON OF THE PLATO’S IDEAS AND WHITEHEAD’S
ETERNAL OBJECTS IN CONTEXT OF ONTOLOGY
Mustafa LBOĞ
A
University of Süleyman Demirel, Institute of Social Science, Department of
Philosophy and Religious Sciences M. A., Master Thesis, 93 Pages, June 2007.
Supervisior: Assoc. Prof. Dr. Mevlüt ALBAYRAK
Philosophical issues are mainly divided into two categories till Plato. The
first one is based on existence, while the second is based on continuity. When it
comes to Plato the issue is the combination of existence and continuity in a
meaningful way. In this way Plato gives us the opportunity of considering existence,
information and value fields in unity and integrity. Plato’s this synthesis has an
important role and place in idea history. Whitehead suggests Plato’s importance
clearly by showing ‘the whole Europe philosophy as footnotes to Plato’.
Whitehead has an important place in this movement in which Plato has an
essential role, because Whitehead revives Platonism again. In this point Whitehead’s
the most basic problem is to solve the unchangeable elements in the universe
changing constantly like Plato. We find his goal in these statements very well:
“Abide with me, Fast falls the eventide”. Plato and Whitehead are fate friends if we
look at the problems they try to solve.
In this study we compared the ideas suggested to solve the problems in
Plato’s system and eternal objects which have an important place for reaching an
understanding between change and continuity.
Key Words: Plato, Plato’s Ontology, Idea, Whitehead, Whitehead’s Ontology,
Eternal Objects.
v
Ç NDEK LER
KISALTMALAR ................................................................................................................ 1
G R Ş
.................................................................................................................................. 2
B R NC BÖLÜM
PLATON K DEALAR...................................................................................................... 7
1.1. Platon’da dea Kavramı............................................................................................. 13
1.2. deaların Özellikleri .................................................................................................. 15
K NC BÖLÜM
DEALAR VE PLATON ONTOLOJ S ......................................................................... 21
2.1. Demiurgos, Ana Madde ve Yaratma.......................................................................... 23
2.2. dea – Nesne lişkisi .................................................................................................. 27
2.3. Nesne ve Gerçeklik ................................................................................................... 32
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ALFRED NORTH WHITEHEAD’ N EZEL OBJELER ............................................ 37
3.1. Ezeli Obje Kavramı (Eternal Object)......................................................................... 37
3.2. Ezeli Objelerin Özellikleri......................................................................................... 40
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
EZEL OBJELER VE WHITEHEAD ONTOLOJ S .................................................... 47
4.1.Ezeli Obje ve Tanrı .................................................................................................... 47
4.2.Ezeli Obje – Nesne lişkisi ......................................................................................... 51
4.3.Ezeli Obje ve Gerçeklik ............................................................................................. 59
BEŞ
NC BÖLÜM
KARŞ
ILAŞ
TIRMA .......................................................................................................... 61
5.1. deaların ve Ezeli Objelerin Özellikleri....................................................................... 62
5.2. deaların ve Ezeli Objelerin Tanrı le lişkisi .............................................................. 67
5.3. deaların ve Ezeli Objelerin Nesneler le lişkileri ...................................................... 69
5.4. deaların ve Ezeli Objelerin Gerçeklikleri................................................................... 71
SONUÇ.............................................................................................................................. 74
KAYNAKÇA..................................................................................................................... 78
ÖZGEÇM Ş ...................................................................................................................... 88
