95
rəkinə, anınq üçün suxalanc dügüllər edi yazğan törələrgə. Necik
surp arakellər kləmədilər yazıp berməgə surp Avedarannı əvəldən,
yoxsa sözləri bilə inandırıp xaytardılar, da andan sonqra suxlan-
dılar yazmağa, alay ox törəni də yazıp xaldırmadılar, zera alarnınq
dağın özgə ulu sağışları bar edi xaytarmaxlıx üçün, yoxsa pokoy
berdilər Eski Törə bilə, da kermənlrninq obıçayı bilə, da ari bitik-
lərninq kücü bilə törələrin etməgə. Yoxesə bu zamanda barçadan
keri tüştük. Bu səbəptən prezmuşena yazıp xoyduq törələrni.”
TƏRCÜMƏSİ:
“Dördüncü. Çağımzda biliklərin səviyyəsi aşağı enmişdir. Əgər
biliklər çox olsaydı, araşdırmalar aparar və zamanımza uyğun
qanunları seçərdik. Odur ki, biz bütün xalqlardakı və ölkələrdəki
qanunları toplayaraq, eynən Əhdi - Ətiq və Əhdi - Cədiddə olduğu
kimi, peyğəmbərlərin və İncilin göstərdiyi qaydada yazıyla möh-
kəmləndirdik.
Beşinci səbəb odur ki, hazıda
Müqəddəs Ruh Süleyman və
Davudun dövrlərində olduğu kimi, Korinfdə və ya məhkəməsini
qurduğu digər ölkələrdə olduğu kimi fəal fəaliyyət göstərmir.
Çünki Müqəddəs Ruh onların qəlbində idi, bu üzdən də onların
yazılı qanunlara ehtiyacları yox idi. Necə ki, müqəddəs həvarilərin
İncili əvvəldən yazıya köçürüb təqdim etmək istəkləri yox idi, sözlə
inandırmağa çalışırdılar və yalnız bundan sonra yazmağa qərar ver-
dilər, eyni qaydada qanunları da yazıya köçürməyi lazım bil-
məmişdilər. Çünki dinsizləri haqq yoluna gətirmək kimi böyük
məqsədlərə sahib idilər. Amma Əhdi – Ətiq, şəhər
adət - ənənələri
və Tanrı qanunları əsasında məhkəməyə icazə vermişdilər”.
***
Sonrakı hissə, cüzi müdaxiləyə baxmayaraq, orijinal mətndir:
“6-ınçı ki, yarğununq işi ant bilə tügəllənir, evet ki, Tenqridən
buyurulmadı ant içməgə. Yoxesə yamanlıx artıptır bu zamanda, a
krisdanlar tügül ki yalğız yarğu alnına ant içər, yoxsa hər yerdə
96
hər kez heç nemədən, da anınq bilə Xutxaruçumuznunq buyruxun
heç etərlər, da biz klədik ki, Tenqrininq boyruxun heç etkənlərgə
törə u ganunk berkitip xoydux yarğuda.
7-inçi ki, bolmamaxı üçün törəninq barmağaylar özgə mil-
lətninq törəsinə, necik buyurur edilər markarelər ki, yoxmıdır
Tenqri Israjel arasına ki, bolvanlarga barırlar, xaysın ki, arakellər
də anı tabalap aytırlar ki, tiyməstir krisdanlarğa özgə millətninq
alnına yarğuğa barmaga.
8-inçi, körərbiz emdigi vaxtta ki, bardır axpaşlar, vartabedlər,
kahanalar, biylər, başketxoyalar ki, yüz körüp, u orunc alıp, da
biliksizliktn könü yarğunu egri etərlər. Anпnq üçün köptən az yazıp
xoyduq Törə bitikində ki, bolğay ögüt u toğrulux anınq kibiklərgə.
9-unçu ki, yaratılğan tarbiyatımız dayma unutuçudur yaxşılıxn
köp türlü can u ten günahından. Həlbət, kləsək yarğunu toğru
etməgə, vaxtında unutup yamqılırbiz, andan sonqra poşman bolup,
sağışka tüşərbiz ki, alaymıdır yoxsa alay dügül. Anпnq üçün ki, bu
türlü xıyınlı sağış bolmağa, anınq üçün yazıp xoyduq törə bitikini,
hər vaxt, xolumuzğa alıp, esləgəybiz törəmizni da körgüzgəybiz
özgə millətkə ki, dayma törələrimizni ari bitiklərdən etərbiz ki, söz-
ləri bolmağay bizni tabalamağa.
10-unçı, xaçan ki adam yaratıldı ürdü da berdi anqar Biy Tenqri
Ari cannпnq şnorhkın. Ol şnork, necə bardı ilgəri, adəmilər üsnə arttı,
da, xaçan ki xaytıp yazıxka tüştülər, ayttı Tenqri: «Xalmağay menim
canım adəmilərdə, zera can yergəsindən tengə xayttılar».
TƏRCÜMƏSİ:
“Altıncısı odur ki, Tanrı and içməyə icazə verməsə də məh-
kəmələr and içməklə bitir. Bununla belə, zamanəmizdə pislik və
yamanlıqlar çox artmışdır, xristianlar isə Rəbbimizlə olan əhdlərinə
xilaf çıxaraq, həm məhkəmədə, həm də harada gəldi və hər hansı
bir önəmsiz səbəb üzündən and içirlər. Biz də Tanrı qanunlarını po-
zanlar üçün məhkəmə hüququ və qanunları yaratmağı qərara aldıq.
Yeddincisi. Öz qanunlarının olmaması bəhanəsi
ilə başqa xalq-
ların məhkəmələrinə müraciət etməsinlər. Necə ki, peyğəmbərlər
97
xəbərdarlıq etmişlər: Məgər İsrailin Tanrısı yoxmudur ki, onlar
bütlərə sitayiş edirlər” və necəki həvvarilər xristianları məzəmmət
etmişdilər ki, yad dinə sitayiş edənlərin məhkəmələrinə müraciət
etməsinlər.
Səkkizinci. Zamanəmizdə axpaşların (yepiskopların – B.T.),
vardapetlərin (ilhiyyat alimlərinin – B.T), bəylərin, kəndxudaların
cahillikləri səbəbindən rüşvət alaraq ədalətsizlik etmələrinə şahid
oluruq. Odur ki, biz “Törə bitiki”ndə bu məsələlərə də toxunduq ki,
onlara ibrət və öyüd olsun.
Doqquzuncu. Təbiətimiz (insan təbiəti) elə qurulub ki, çox
zaman xeyri unudaraq, ruhi və cismani günahlar edirik. Baxma-
yaraq ki mühakimələrimizdə ədalətli olmağa çalışrıq, amma məh-
kəmə zamanı bunu
unudur və səhvə yol veir, sonra da peşiman
oluruq. Bundan sonra isə şübhəyə düşürük: belədirmi, deyilmi? Bu
cür şübhələrin əzabverici olduğunu nəzərə alaraq, bu “Törə biti-
ki”ni yazıb qoyduq ki, daim əllərinin altında olsun, qanunları
unutmasınlar. Rişxənd edən xalqlara da müqəddəs yazılara əsasla-
nan qanunlarımızın olduğunu göstərə bilsinlər.
Onuncu. İnsan yaradılan zaman Bəy Tanrı ona, Müqəddəs
Ruhundan üfürərək, ruhi toxumlarnı hədiyyə etdi. Bu Hədiyyə za-
manla insanlarda daha da inkişaf etdi. Lakin qayıdıb günaha
yuvarlandıqda Tanrı dedi: “Qoy, Mənim ruhum onlarda qalmasın,
çünki ondan üz döndərib bədənin istəklərinə baş əydilər” Məsih
dünyaya
gəldikdə, o insanlara Müqəddəs Ruhu qaytardı və onlara
mənəvi məhəkməni, yəni müqəddəs İncili bəxş etdi...”
***
Sonrakı cümlə redaktorun əlavəsidir:
“Xaçan ki Krisdos keldi dünyağa, ol Ari Cannı yənə berdi
adəmilərgə da can yarğusun, xaysı ki surp Avedarandır da ganunk,
zera bilir edi Biyimiz Krisdos ki, dünya adəmiləri prezmuşena
dünya yarğusun yararlar edi.”
Cümlənin mətnə sonradan əlavə edildiyi buradakı slavyan
mənşəli “prezmuşena” kəlməsindən görünür.