12
Xızı ş.t.q.*
Quba-
Xaçmaz
Xaçmaz
Quba
Ş
abran
Siyəzən
Qusar
Xudat
14,3
35,094
161,434
51180
40489
88,2
12,958
1990
1938
XVIII əsr
1961
1954
1938
1950
Qəbələ
Qax
Balakən
Oğuz
Dağ
lıq
Ş
irvan
Ş
amaxı
Ağsu
smayıllı
Mərəzə ş.t.q.*
95.133
13.793
9.500
41.667
85.3
69.400
80.900
37.137
1973
1967
1968
1968
1824
1967
1967
1968
*ş.t.q. – şəhər tipli qəsəbə
Xırdalan qəsəbəsi çox güclü sosial-iqtisadi potensiala malikdir və inzibati-
idarəetmə funksiyası yerinə yetirir. Ona görə də bu qəsəbəyə şəhər statusu
verilməsi zəruridir. Həmin sıraya iqtisadi rayonda olan Binəqədi, Lökbatan,
Qobustan, Sahil, Hövsan qəsəbələrini də əlavə etmək olar. Onlara şəhər statusu
verməklə Bakının sosial-iqtisadi cəhətdən yüklənməsinin, burada istehsalın ərazi
cəhətdən təmərgüzləşmənin qarşısı alınar, qəsəbələrin inkişafı üçün isə əlverişli
şə
rait yaranmış olar. Faktiki olaraq Bakının mərkəzində olan Əhmədli şəhər tipli
qəsəbələr sırasından çıxarılmalı və ona mikrarayon statusu verilməlidir.
Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu. qtisadi rayonun ərazisi Quba, Qusar, Dəvəçi,
Siyəzən və Xaçmaz inzibati rayonlarından təşkil olunur. Quba-Xaçmaz iqtisadi
rayonu Abşeronun şimal-qərbində, Xəzər dənizinin sahillərində yerləşir. Ölkənin
müstəqillik əldə etməsi ilə əlaqədar Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunun CM-nin
ə
həmiyyəti artır. Azərbaycanı Rusiya ilə birləşdirən kommunikasiya xətləri bu
refiondan keçir.
Xəzər dənizinin sahillərində yerləşən ovalıqlar və maili düzənliklər burada əsas
ə
hali məskunlaşması areallarıdır. Təsərrüfat obyektlərinin çoxu da Samur-Dəvəçi
ovalığında yerləşir.
Neft, təbii qaz, yanar şist, qum, çınqıl, gil regionun əsas təbii sərvətləridir.
Dağların yamaclarında bitən meşələr rayonun ərazisinin 10-11%-ni örtür. Lakin
onların tədarük əhəmiyyəti azdır.
Quba-Xaçmaz zonası respublikanın mühüm kurort-sanatoriya regionlarından
biridir. Nabran-Yalama zonasında, Xəzər dənizinin sahillərində olan meşələr,
qızmar yay və qumluqlar əsas istirahət zonalarıdır. Yerli və ətraf rayonlardan gələn
ə
halimövsümi, həftəlik və istirahət günlərində meşələrdə, bulaqlar ətrafında və
qumlar qoynunda istirahət edir. Siyəzən rayonunda olan Qalaaltı mineral suyu
ə
sasında respublika əhəmiyyətli kurart işləyir, uroloji xəstəliklər müalicə edilir.
qtisadi rayonda əhalinin milli tərkibi çox müxtəlifdir. Azərbaycanlılar ümumi
ə
halinin 77,5%-ni təşkil edir. Burada həmçinin ləsgilər, ruslar, tatlar ayrı-ayrı
kəndlərdə (məs. Quba rayonunun Xınalıq kəndində) kiçik xalqlar yaşayır.
Ləzgilərin əsas hissəsi Qusar rayonunda məskunlaşır.
Kənd təsərrüfatı iqtisadi rayonun təsərrüfatının əsasıdır. Tərəvəzçilik və
meyvəçilik onun əsas ixtisaslaşma sahələridir. Tərəvəz yığımına görə Xaçmaz (9,4
min t) və Qusar (3,4 min t) rayonları, meyvə yığımına görə Quba (21,9 min t),
Qusar (3,1 min t) və Xaçmaz (2,3 min t) rayonları fərqlənir. Bunlardan başqa
13
Xaçmaz (3,9 min t), Siyəzən (2,9 min t) və Dəvəçi rayonlarında üzüm, Qusarda
kartof yetişdirilir. qtisadi rayonun əhali məskunlaşan hər yerində taxıl əkilir.
Düzən ərazilər südlük-ətlik maldarlığın, dağlıq rayonlar qoyunçuluğun əsas
mərkəzləridir. Yay və qış otlaqlarının növbələşməsi burada qoyunçuluğun inkişafı
üçün əlverişli şərait yaradır. Siyəzən, Çarxı və Dəvəçidə quşçuluq kompleksləri
vardır.
qtisadi rayonda istehsal edilən kənd təsərrüfatı məhsullarının əsas hissəsi ərzaq
kimi və emal edilmiş halda Abşeron iqtisadi rayonunda yaşayan əhalini təmin
etmək üçün göndərilir.
Təsərrüfatın sahə quruluşunda kənd təsərrüfatın üstün inkişafı burada onun
məhsullarını emal edən yüngül və yeyinti sənayesi sahələrinin inkişafına zəmin
yaradır. Meyvə-tərəvəz konservləri istehsalı (Xaçmaz, Xudat, Quba), balıq emalı
(Xudat),xalça toxunması (Quba, Qusar, Xaçmaz, Qonaqkənd, Pirədəbil) ASK-nın
ə
sas sahələridir. Burada həmçinun taxıl (Xaçmaz, Dəvəçi) və süd məhsulları emal
edilir.
Siyəzəndə neft və təbii qaz hasilatı aparılır. Qubada elektrotexnika zavodu, Quba
və Xaçmaz kərpiç zavodları, tara müəssisələri vardır.
Xaçmaz şəhəri iqtisadi rayonun əsas sənaye mərkəzidir. Xaçmaz dəmir və
avtomobil yolları üzərində, əlverişli CM-də yerləşir. Xaçmaz 1938-ci ildə şəhər
statusu almışdır. Hazırda əhalisinin sayı 29,7 min nəfərdir, Sənaye qovşağı kimi
formalaşan bu məntəqədə regional və rayon əhəmiyyətli sənaye və infrastruktur
obyektləri yerləşir.
Quba Azərbaycanın tarixində xüsusi rolu olan qala şəhərlərindən biridir. Quba
XVIII əsrdən şəhər hesab edilir. Hazırda əhalisinin sayı 161,434 min nəfər çatır.
Quba şəhərində rayonun əhalisində xidmət edən sosial infrastruktur obyektləri
vardır. Rayonda becərilən kənd təsərrüfat məhsullarını emal etmək üçün Qubada
müxtəlif müəssisələr şəbəkəsi fəaliyyət göstərilir. Onun ətrafında gözəl istirahət
yerləri, bulaqlar XIX əsrə aid memarlıq abidələri vardır.
qtisadi rayon digər şəhərlərinə Qusar, Dəvəçi, Siyəzən, Xudat aiddir.
Qonaqkənd, Gilgilçay, Samur və Şollar şəhər tipli qəsəbədir. Burada respublika
tabeli şəhərlər yoxdur.
Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu. qtisadi rayona Balakən, Qax, Qəbələ, Zaqatala,
Oğuz, Şəki inzibati rayonları və respublika tabeli Şəki şəhəri daxildir.
Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu Böyük Qafqaz dağlarının cənub yamaclarında,
respublikanın şimalında yerləşir. Onun sərhədlərinin şimalda suayrıcılar üzrə
keçməsi ətraf ərazilərlə olan əlaqələrdə müəyyən çətinliklər törədir. Cənub və
cənub-şərqdə iqtisadi rayonun sərhədlərinin Alazan-Əyriçay vadisindən keçən
hissəsi müxtəlif iatiqamətli əlaqələr yaradılması üçün regionun CM-
iyaxşılaşmışdır.
Şəki –Zaqatala iqtisadi rayonunun əsas təbii sərvətlərinə Filizçay hövzəsində
tapılmış polimetal filizləri, qum, çınqıl, gil, gips və s. aiddir. Dağların
yamaclarında olan meşələr rayonun ərazisinin 27%-də yayılır. Onların tədarük
ə
həmiyyəti vardır. Burada olan su və iqlim ehtiyatlarının da təsərrefat əhəmiyyəti