Microsoft Word шфмт ў?ув ?ўлланма verstka doc
Yüklə 4,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 28-rasm. Budda haykali
198 qiluvchi besh shakl (skandx) o‘z navbatida qayta tug‘iladi. Yangi tananing xususiyatlari asos bo‘luvchi besh natijani beradi: faoliyat, gumrohlik, xohish, istak va me’yor. Bu jarayon «hayot g‘ildiragi»ni tashkil qiladi. «Hayot g‘ildiragi»da doimiy ravishda aylanib, inson abadiy qiynoqqa duchor bo‘ladi. Ikkinchi haqiqat — «qiynoklarning sabablari mavjuddir». Inson moddiy narsalar yoki ma’naviy qadriyatlardan foydalanib, ularni haqiqiy va doimiy deb hisoblaydi hamda doimo ularga ega bo‘lishga intiladi. Bu intilish hayot davomiyligiga olib boradi. Yaxshi yoki yomon niyatlardan tuzilgan hayot daryosi orzular va intilishlar sababli kelajak hayot uchun karma hozirlaydi. Demak, qayta tug‘ilish, qaytadan qiynoklarga duchor bo‘lish davom etadi. Aksariyat buddistlar fikricha, Buddadan keyin hech kim nirvana holatiga erisha olmagan. Uchinchi xaqikat — «qiynoklarni tugatish mumkin». Yaxshi yoki yomon niyatlardan, intilishlardan butunlay uzilish nirvana holatiga olib boradi. Bu holatda inson qayta tug‘ilishdan to‘xtaydi. Buddistlar fikricha, nirvana holati «hayot g‘ildiragidan» tashqariga chiqish, «men» degan fikrdan ajralib, insonning hissiy tuyg‘ularini to‘la tugatishdir. To‘rtinchi hakiqat — «qiynokdardan qutulish yo‘li mavjuddir». Bu yo‘l sakkizta narsaga amal qilish, to‘g‘ri tushunish, to‘g‘ri harakat qilish, to‘g‘ri muomalada bo‘lish, fikrni to‘g‘ri jamlashdir. Bu yo‘ldan borgan inson Budda yo‘lini tutadi. Buddizm ta’limoti, asosan, uch qismdan iborat: 1) axloq; 2) meditatsiya; 3) donolik. 1. Axloq normalari — «Pancha chila» (Buddaning besh nasihati): 1). qotillikdan saqlanish; 2). o‘g‘rilikdan saqlanish; 3). gumroxlikdan saqlanish; 4). yolg‘on, qalbaki narsalardan sakdanish; 5). mast qiluvchi narsalardan saqdanish. 2. Meditatsiya. 1) to‘g‘ri tushunish (to‘g‘ri e’tiqod kilish) – Buddaning birinchi da’vatida so‘z yuritilgan to‘rt haqiqatni bilish va unga ishonish; 199 2) to‘g‘ri niyat qilish – dunyoviy lazzat-halovatlardan xalos bo‘lishga, keraksiz fikrlar va boshqalarga zarar yetkazib qo‘yishdan saqlanishga intilish; 3) o‘zini to‘g‘ri tutish – o‘ziniki bo‘lmagan narsaga ko‘z olaytirmaslik, ortiqcha hissiyotga berilmaslik; 4) to‘g‘ri anglash – o‘z tanasi va ruhiga o‘zini yo‘qotib qo‘ymaydigai darajada nazoratda bo‘lish hamda bunda ehtiroslar va iztiroblarga chek qo‘yish; 5) to‘g‘ri harakat qilish – o‘zidagi yomon tuyg‘ularni jilovlash hamda ezgu tuyg‘ular va harakatlarni rivojlantirish; 6) to‘g‘ri hayot kechirish – noma’qul hayot tarzidan saqlanish; 7) to‘g‘ri fikr yuritish – kamolotning to‘rt bosqichini ketma-ket bosib o‘tish; 8) to‘g‘ri gapirish – yolg‘ondan, tuhmatdan, haqoratdan va befoyda gaplardan saklanish. 3. Donishmandlik — bu buddizmning asosiy maqsadi bo‘lib, narsalar tabiatini to‘g‘ri tushunishdan iborat. Yuqorida ko‘rsatilgan uch amaliyot bosqichini o‘tagan inson oxir-oqibat oliy saodatga, ya’ni nirvana holatiga erishadi. Nirvana so‘zining lug‘aviy ma’nosi — «o‘chish, so‘nish». Unda hayotning xar qanday ko‘rinishiga intilish yo‘qoladi. Ushbu ta’limotning yoyilishida buddist jamoalarning (sangxa) roli katta bo‘lgan. Ular yilning ob-havosi yaxshi bo‘lgan to‘qqiz oyida shaharma-shahar, qishloqma-qishloq yurib, aholini bu dinga da’vat qilib yurganlar. Faqatgina musson yomg‘irlari tinmay quygan uch oydagina o‘z ibo-datxonalarida muqim bo‘lib meditatsiya bilan shug‘ullanganlar. Mil. av. 273 – 232 yillarda hukmronlik qilgan imperator Ashoka davrida buddizm keng hududlarga jadal tarqaldi. U buddist monaxlarga (rohiblar), ularning Hindiston bilan chegaradosh davlatlarga qilgan missionerlik harakatlariga xayrixohlik bildirardi. Buddist missionerlari o‘z prinsiplarida mahkam turib, yumshoqlik va kelishuvchanlik bilan harakat qildilar. Yüklə 4,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|