261
saroyida, zodagonlar bazmlarida so‘zlab berganlar. Ushbu
sarguzashtlar, afsona va yertaklar asosida arab adabiyotining ajoyib
durdonasi “Ming bir kecha” asari yaratilgan. Arab xalifaligida
san’atning barcha sohalariga nisbatan me’morchilik yuksak taraqqiy
yetgan. Arab mamlakatlarida me’morchilikning yuksak namunalari,
muhtasham saroylar, masjid-u madrasalar va qal’alar me’morlar
tomonidan bunyod yetilgan.
Avvalo, Arab xalifaligida nisbatan tinch, osoyishta hayot
ta’minlangan. Bu yesa xo‘jalik (dehqonchilik, chorvachilik,
hunarmandchilik, savdo-sotiq)ning yanada yuksalishiga imkon
bergan. Bu omil o‘z navbatida madaniyatning taraqqiy yetishiga
shart-sharoit yaratgan.
Ikkinchidan, istilo natijasida xalifalikka birlashtirilgan turli o‘lka
xalqlari (Suriya, Misr, Yeron, O‘rta Osiyo, Kavkazorti, Shimoliy
Hindiston)ning ilg‘or madaniyati imkon qadar bir-birini boyitdi. Bu
o‘rinda yagona davlat tili - arab tilining ilm-fan tiliga aylanganligi
katta ro‘l o‘ynagan. Buyuk allomalar qaysi xalq vakillari bo‘lmasin,
arab tilida ijod qilganlar. Bu omil xalifalik tarkibidagi turli xalqlarga
bir-birining madaniyati yutuqlaridan foydalanishga imkon yaratgan.
Binobarin, xalifalik madaniyatini faqat arablar yemas, xalifalik
tarkibiga kirgan barcha xalqlar yaratganlar.
Uchinchidan, arablar ham o‘zlari istilo yetgan o‘lka xalqlarining
ilg‘or madaniyati durdonalarini qunt bilan o‘rganganlar.
To‘rtinchidan, Mansur, Horun ar-Rashid, Ma’mun kabi abbosiy
xalifalar ilm-fan, madaniyat rivojiga homiylik qilganlar. Bu omillar,
shubhasiz, madaniyatning yuksak darajada taraqqiy yetishini
ta’minlagan.
Arab xalifaligi mamlakatlari
madaniyatida san’at, ayniqsa, me’morchilik san’ati alohida o‘rin
tutgan. Go‘zallikda tengi yo‘q hukmdorlar saroylari soya-salqin, yam-
yashil bog‘lar ichida bunyod yetilgan. Ularda favvoralar mavjud
bo‘lgan.
Dostları ilə paylaş: 
