Microsoft Word Son redakt?Araz b?y?

 
95
ölk y   d yi ik  formada  olması  da  böyük  alanda  o  ölk nin  tarixs l 
t crüb l ril   ba lıdır.  G n l  olaraq  ça da   dövl tçilikd   ideolojinin 
kölg d   qalması  görünür.  Demokratik  dövl tl r   gör ,  zaman  sür cind  
dövl t  anayasasının  üz rin   d yi iklik  ver r k  onu  günc ll dirm k  çox 
ön mlidir. Parlement çoxunlu unu  ld  ed n iqtidarların anayasa üz rind  
manovra verm si, s s çoxunlu undan yararlanaraq iqtidar xeyrin  eyl m  
girm si çox görünm kd dir.  
 
Toplumla  dövl t  arasında  ça da ,  demokratik,  laik  v   toplum 
anla ması  olursa,  bu  yenil m   daha  da  yasal  çözüml n r.
147
 Ancaq, 
yüks k  demokratik  a amaya  ayaq  basmamı   ölk l rd   i l rin  t rsin  
dönm si  çox  ndi   vericidir.  Ça da lı ın  bütün  boyudlarını  ld  
ed m y n  toplumların  slind   n  böyük  sorunu  özl rini  tanımamalarıdır. 
Bir  toplumun  ça da   olmasının  anlamı  mütl q  Avrupalı  v  ya  Amerikalı 
sisteml r   yiy l nm si  dem k  deyildir.  H r  hansı  mill t  öz  ulusal 
çıxarlarını  s rb st  v   özgürc sin   günd m   alıb,  dinin  dövl t   d xal t 
etm sinin  qar ısına  çıxıb,  toplumun  t m lini  formala dıran  bir y  haqları 
ya ada  bil rs ,  ça da   dövl t  sahibidir.  Dem k,  bel   olan  halda  bir 
toplumun  idar çilik  sistemi  zorlanmadan  hüquq  v   qanun  özgürlüyünü 
ld  etmi dir.  deolojik daya ından asılı olmayaraq bu toplum ça da lı a 
varmı dır.  Az rbaycan,  çoxunlu u  Türk  etniki  olan  çe idli  xalqların 
v t nidir.  Türk  etniki  Az rbaycanın  yüzd   95-ini  olu durmaqdadır.  Bir 
neç   nadir  ölk ni  çıxmaqla,  Az rbaycan  dünyanın  n  aparıcı  etnik 
t rkibl rind n birini öz içind  barındırır. Tarixd n g l n bir öz lliy  gör , 
Az rbaycanda torpaqla mill t adı üst-üst  dü m yir. Bu is , Az rbaycanın 
bir  ba qa  öz lliyidir.  Ancaq  bu  öz llik  milli  kimlik  haqqında  v   dövl tl  
ulus  ili gil rind   ikili  standarda  yol  açmayır.  Türk  v   Az rbaycan  bizim 
ölk mizin etnik v  torpaq adlarıdır. Bu iki termin heç z man bir-birind n 
ayrı olmamı  v  ola da bilm z idi. Etnoloji elminin  saslarına gör , milli 
kimlik dil v  etnik  gör  b lirl n r. Dil v  etnik kimliyi insana ba lı old u 
üçün  nec lik  b lirtisidir.  Co rafiya  qalib 
kild   bu  b lirtinin  objektiv 
alanını  olu durur.  Bu  üzd n,  Az rbaycan  kimliyinin  özü  Türklükl  
b lirl nir. Onun dövl tçilik ideoloji is , Türkçülük üz rind  dayanmalıdır. 
Az rbaycan  dünyanın  ilk  m d niyy t  ocaqlarından  biri  v   torpaqları  ilk 
                                                 
147
 h ll olunur 

---

uyqarlıqdan  b ri Türkl rin ya adı ı yer  olmu dur.  Bu  torpaqda  Türkl rl  
yana ı  ba qa  etnikl r  ya asa  da,  heç  zaman  aparıcı  güc  kimi  çıxı  
ed bilm mi ,  yalnız  kiçik  etnik  qurup  ölçüsünd   Türkl rin  qorumasında 
ya amı , yaratmı dırlar. Az rbaycanın milli kimliyi Türklükdür. Bu üzd n 
dövl t  kimliyi  d   Türklük  v   Türkçülük  t m li  üz rind   qurulmalıdır. 
Türkçülük, ulusçuluqdur. Ulusçuluq is  bir ulusun ir lil m si v  g l c yi 
u runda
148
 ülkü  gücüdür.  Ülkü  k sinlikl   insan  üz rind   anlam  tapar, 
insanın içind  formala ar v  insanın formal msına imkan ver r.  
 
Bu qonuyla ba lı iki dövl t-mill t sistemini örn k g tir k. Erm ni 
dövl til ,  erm ni  mill ti  v   Alman  dövl til   alman  mill ti  eynil   bir  ad 
altında  tanımlanırlar.  Onlar  üçün  etnik  v   ölk   ad  d yi imi  anlamsızdır. 
Ortada  n   varsa  eynidir.  Dövl t  tarixil   mill t  tarixi  birc   anla ılır,  birc  
tanımlanır. H r hansı tarixs l n d nl r üzünd n Az rbaycan öz öz lliyini 
ya ayır. Y ni, Az rbaycanda Türk mill ti var v  Az rbaycan dövl ti var. 
Burada  dövl t  idar çil rinin  üz rin   iki  d f   v zif   dü ür.  Bu  v zif y  
gör , iki varlıq bir yerd  ya amalı, çiç kl nm li v  uy un bir durumda bir 
ada çevrilm lidir. Bu ad k sinlikl  Türk t m li üz rind  qurulmalıdır. 
 
Az rbaycan varlı ının biçiml nm sind  ulusal ordunun rolu 
 
Ordu  sözü  ski  zamanlardan  Türkl r  arasında  hakimiyy t  anlamı 
da ımı dır.  Türk  el  v   ya  el  birl m l rinin  m rk z  yı ınca ına  ordu 
deyilirmi . Xaqanı v  ya el ba çısını qorumaq elin gör vin  dü ürmü . Bu 
üzd n  ski Türkl rd  orduyla mill tin eyni varlıq olması gürünm kd dir. 
Ölk nin  sava a  girmsil   u aqlar,  qocalar  dı ında  bütün  li  silah  tutan 
toplum üy si hakimiyy tin b qası üçün sava a qalxırdılar. Q dim Türkl r 
üçün  ba çının  qorunub  saxlanılması  torpa ın  saxlanılmasından  daha 
ön mli sayılırdı. Türkl r   gör , igid bir  rin ba çılı ıyla böyük torpaqlara 
çatmaq  olar,  lakin  böyük  torpaqları  igid  ba çı  olmadan  saxlamaq  olmaz! 
M hz buna gör  d , Türkl ri ordu ulus adlandırırmı lar. Türk  hakimiyy t 
alanının böyüm si il  yava -yava  ordu gör vlil ri d  seçilmi   v  düz nli 
olaraq qo un adı almı dır. 
                                                 
148
 yolunda 

---

 
97
 
nsanların  n  sıx  ya aydı ı  yerl nd n  birisi  olan  Ortado u, 
Ortasiya,  Uzaq  Asiya  v   Avrupa  h nd v ri,  tarıx  boyu  dünyanın  n 
ç ki m li  bölg l ri  olmu dur.  Bölg nin  bir  neç   böyük  gücün  böyüm  
ehtirasının qar ısında  n  zil ni is , kiçik ell r olmu dur. Kiçik q bil  v  
ell r sür kli olaraq böyük dövl tl rin boyunduru u altına dü mü l r.  st r 
bu durum M.Q olsun, ist rs  d  miladdan sonrakı zamanlarda öz sür cini 
d vam  etdirmi dir.  Sözsüz  ki,  Türkl r  d vamlı  olaraq  ya  bu  sava ların 
m rk zind   olmu   v   ya  da  onunla  yaxın  ilgid   olmu durlar.  Bel   ki, 
toplumsal  kültürün  tanınmasından  üzü  b ri  Türk  kimliyi  il   bölg d   var 
olan  ba qa  kimlikl rin  kültür l  hafiz si  iç-iç   girmi   b lli  bir  bütünün 
yaranmasına  n d n  olmu dur.  Türkl r,  bu  bölg d   ya ayan  n  geni   v  
güclü  hemogen  birliyi  olmu ,  bir  çox  xalqları  öz  bayra ı  altında  tutmayı 
bacarmı dır.  Sözsüz  ki,  zaman-zaman  ba qa  xalqların  da  ba   qaldırdı ı 
ça lar olmu  v  etk nlik ça ları bölünmü dür. Türk dilli Sumerl r  qar ı 
Sami  dilli  kk dl rin  q l b li  sava ı  (M.Q  2800),  yen   Türk  soylu 
Elamlara  qar ı  sami  dilli  Asuril rin  yürü ü(M.Q.655),  Türk  Midiyaya 
qar ı  Fars  kök nli  h m nl rin
149
 z f ri (M.Q 550) v  tarix  rs sind  ilk 
k z  bir    Fars    kök nli  hakimiyy tin  yaranması,  Makadoniyalı  sk nd rin 
Türkl rl   anla ması  (Atropatenl )  v   h m nil r   Q l b si  (M.Q  330) 
v.b. 
 
Habel  miladdan sonra da bu sava lar durmaq bilm mi dir. Sür kli 
h r k td   olan  Türk  ell rinin  n  bariz  öz lliyi  h rbi  hazırlıqda  olmaqları 
idi.  Türkl r  yaz,  qı   bilm d n  öz  qoruma  sistemini  bütün  rtl rl   t tbiq 
verir,  ya am  boyunca  sava   taktıkalarını  öyr nirmi l r.  At,  Türk 
ya amının  vaz  geçirilm z  idi.  Türk  ordusu  atı  yax ı  qullandı ı  üçün  bir 
çox  zaman  az  qüvv yl   çox  saylı  dü m nl r   rahatcasına  qalib  g lirdi. 
Türkl r üçün iki sava  taktikası t m l sayılmaqdaydı.                                                                                                             
 
A)  Ara dırma sür ci
150
. B) A ındırma sava ları
151
.                                                                                         
 
                                                 
149
 H xam ni l rin 
150
 t htiq zamanı 
151
 yıpradıcı sava ları, f rsayi i 

---