Microsoft Word Son redakt?Araz b?y?

 
127
eyitim  alan  g ncl rimizin  ayıqlı ı,  k skinliyi  v   habel ,  Az rbaycanın 
bütövlüyünd  d rinl
n milli kimlik bilincl nm si sonucunda bel  yalnı  
t f kkürl r  böyük  ölçüd   öz  etgisini  ld n  verm kd dir.  Lakin,  ran 
Türklüyü termini h l  d  Türkiy nin bilim m rk zl rind  ya qullanır v ya, 
yerini  bir  ba qa  yalnı   terminl   -  Az ri  Türkl ri-  termini  il  
d yi m kd dir.  Milliyy tçilik  ba lı-ba ına  bir  milli-siyasi  davanın 
göst rg sidir. Türk milliyy tçiliyin qavramı is , somut anlamda dili, soyu, 
tarixi, ya am g l n yi- tör si, vicdan biçimi v  biti ik torpaqları bir olan 
b lli  Türk  toplumunun  ruhda  v   b d nd   bütövl m sidir.  Ayrıca 
Türkl rin ulus-dövl t olma sür cind  Türkçülük dü ünc si  n dartı ılmaz 
yolbay v  qızıl almadır. 
 
Az rbaycan, bölünmü  bir Türk toplumu oldu u üçün, milli-siyasi 
amacının  ba ını  ç k n  dü ünc   sistemi  bütöv  Az rbaycan  ideyası 
olmalıdır. Türkçülük  bütöv  Az rbaycan  ideyasının  n  do al v   d yi m z 
ulusal  dü ünc sidir.  Daha  da  aydın  deyil rs ,  bu  dü ünc   Az rbaycanın 
dün ni,  bugünü  v   yarını  üçün  d yi m z  t kc   do allıqdır.  Az rbaycan 
yalnız Türklük  saslarını günd liyind  saxlamaqla öz varlıqlarına yiy l n  
bil r.  germ n  Almana  gör ,  frank  Fransaya  v   rus  Rusiya  üçün  n dirs  
Türk  d   Az rbaycan  üçün  odur.  Ba qa  deyiml   bu  mill tl rin 
bütünlüyünü,  böyüklüyünü  v   dövl tçiliyini  saxlayan  öz  n dirs  
Az rbaycanın  da  bütövlük  ruhunu  saxlayan  Türklüyüdur.  Az rbaycan 
bütövlüyünün  n z ri  yönü  Türkçülükd n  ba qa  bir  ey  ola  bilm z. 
Az rbaycanı do ma yönd n sapdıracaq iki qo a  ng li d  unutmaq olmaz. 
Bu  iki  qo a  ng l  rus  v     Fars    amilidir.  Bu  iki  ng lin  Türk  ulusu 
qar ısında  kiçik  görünm sin   baxmayaraq  tarixs l  olaylar  n d nil   üstün 
durumda  olduqlarını  danmaq  olmaz.  Keçmi   zamanlara  baxdıqda  Türk 
ulusu bu qo a  ng l  qar ı üstün olsa da, tarix sür cind  bu üstünlük it r k 
Türk ulusu geni  alanda ruslara, dar alanda is   Farslara ba   ymi dir. Bu 
üzd n indiki aydınla ma sür cind
186
, Az rbaycan Türklüyünün  n t m l 
müh rrikinin  bu  qo a  ng lin  fiziks l  v   psiks l  etgisind n  uzaqla ması 
olması da unudulmamalıdır. Bu yandandır ki, Güney Az rbaycanın oyanı  
a amısının  ilkin  addımı  kimi,  dü m n  yönlü  ran  m rk zli  dü ünc d n 
qurtulması  üz rind   dayanılır.  Bu  qurtulu ,  Az rbaycan  Türklüyünün 
                                                 
186
 intibah dövrü 

---

mill tl m  sür cinin t m lidir. Ba qa yandan, Az rbaycanda mill tl m  
sür cinin  t m lind   bir  d   torpaq  bütövlüyü  v   v t n  anlayı ı 
dayanmaqdadır.  Bilindiyi  kimi,  Az rbaycan  Türklüyü,  bir  mill t  olaraq 
torpaq itgisind n
187
 dolayı v t n anlayı ında da, z d l nm y  u ramı dır. 
Bu  torpaq  itirm   sür ci,  ist r  öz  dövl t,  ist rs   d ,  özg   dövl t  sarından 
olsun,  slind  eyni sonucu  l  vermi dir. Bel  ki, v t n parçalanmı , mill t 
yox  olma  yoluna  dü mü ,  ancaq  milliyy t  ruhu  özünü  qoruya  bilmi dir. 
Dem k  ruh,  mill ti  ya atmı ,  ona  g l c k  umud  yönt mi  vermi dir. 
Qıssası  Türklüyümüz  bizi  idealist  etmi dir  d   diy   bil rik.  “ dealist 
dü ünc d   mill t  böyük  bir  ruhdur,  ruhun  tör dicisidir,  dem li,  o 
parçalana  bilm z.  Mill timiz  yalnız  razi  baxımından  parçalanıb.”... 
“Ba qa  sözl ,  insan  da ıdı ı  ruhun  iç risind dir  v   onunla  ya ayır.  Buna 
gör   d   biz,  materialist  deyilik  v   h yata  idealistc sin   baxırıq.  Bizim 
v t nimiz orduyla, zorla bölünüb v  bu bölünm nin mill tin ruhunda heç 
bir t siri yoxdur. Sad c , v t nimizin üz rind ki süni ç p rl ri götürm k, 
orduları  çıxarmaq  v   yeni  x rit   ç km k  lazımdır.  Bütövlük  bu  cür 
dü ünülür.”
188
 
 
S f vi  dövl tinin  Az rbaycan  m rk zliyind n  uzaqla ması,  milli 
birliyimizin ba sız qalması v  sür c içind  da ılmasında çox olumsuz rolu 
olmu dur.  Aydındır  ki,  siyasi  a ırlı ı  olan  h r  hansı  aparıcı  m rk zin 
gücd n  dü m sil ,  o  m rk z,  bütün  alanlarda  dü ü   u rayar.  ah 
smayild n sonra, Türk sülal  hakimiyy tl rin Az rbaycan m rk zliyind n 
uzaqla ması,  bir  ölçüd   Osmanlı  imperatorlu uyla  olan  dins l 
dü m nçiliy   ba lı  olsa  da,  böyük  ölçüd   Türk  g l ni  kimi  alqılanan 
köç rilikd n  d   qaynaqlanmı dır.  Çünki,  köç ri 
ir tçiliy   gör ,  v t n 
anlayı ı son planlarda yerl ir v  ya  sla yerl mir. Torpa a ba lı olmayan 
dövl t  sisteml ri, yalnız  söyk ndiyi  etnik  kimlik  bilincin  deyil,  h m  d , 
öz sülal sinin soykök m n viy tin  d  özg  yana ır. Nec  ki, S f vil rin 
sf hana  ç kilm sil ,  onların  ya am  t rzi  d   d yi m y   ba layır.  G n l 
alanda  elatlıqdan  olu an  S f vi  Türk  sistemi  el   bu  sayaq  çökm y  
ba layır. Ba qa sözl , Türk sistemi öz torpaq öz lliyini itir rk n çökür, ad 
Türk qalsa da, kimlik  Farsla ır. Yenil mi  sistemin idar si is  Türkl r   
                                                 
187
 utuzdu undan 
188
 (Elçib yin Bütöv Az rbaycan Dü ünc l ri,  dal t Tahirzad , Bakı-2003,s24,25). ” 

---

 
129
deyil,    Farslara  verilir.  Önc   dil  d yi imi  v   onunla  ba lı  dü ünc   t rzi 
d yi ir.  Türk  dövl ti  sür tl   içd n  pozularaq    Farsla ır.  Bu  haqda  Dr. 
C.Hey t  bel   deyir:“... ah  smayild n  sonra  o lu  ah  T hmasb  payt xti 
Q zvin   apardıqdan  sonra  ah  bbas  zamanında  sf han  payt xt  seçildi 
v   i l r  el  beyl rind n  alınıb 
h rli    Farslara  verildi  v   o  zamandan  
Farsla dırma siyas ti ba ladı.” 
189
 
 
Sözsüz  ki,  bu    Farsla dırma  siyas ti  t kc   dövl t  içind   deyil,  az 
bir  zamanda  t m l  ataraq  bütün  M malike  M hruseye  S f vini  tutaraq 
Türk ulusununda, milli kimlik bilincinin günd n-gün  etgid n dü m sin  
n d n olur. Yuxarıda da, i ar  oldu u kimi, anlamsız v  tam bir mill tüstü 
m zh bçilik 
ng lin   tutulan  h r  iki  Osmanlı-S f vi  dövl tl ri, 
Az rbaycanın  m rk zlikd n  dü m sind   suçludurlar.  Bu  iki  Türk 
dövl tinin  200-illik  acı  ili gil rinin  do rudan-do ruya  ara dırması,  n 
azından  islamdan  sonrakı,  Türk  dü ünc sinin      parçalanma  n d nl rini 
ortaya  qoyacaqdır.  Burada,  bir  soru  ortaya  çıxır: 
c ba,  Türk- slam 
sentezini  ortaya  qoyanlar,  Türkiy   açısından  deyil,  Türk  açısından 
yaxla ıq  500-illik  Türkiy -Az rbaycan  ili gil rinin  sil  mahiyy tinin 
p rd   arxasında  qalmasını  da  ara dırıblarmı?  Ara dırıblarsa,  bu 
ara dırmanın  özn l  v   n sn l
190
   sonucuna  vara  bilibl rmi?  Görün n 
tabloya gör , bu 500-illik ili ginin  n az 400 ili, g n llikd  Türk v hd ti 
deyil,  i , sünni dü m nliyi qarqa ası altında keçmi dir.  
 
Son  zamanlarda  bu  günkü  ran  adlanan  yerd ,  Türk  sülal  
dövl tl rini  Az rbaycan  dövl tçiliyi  adlandıranlara  da,  rastla maq  olur. 
Aydın  haldır  ki,  bu  eynil dirm d   m ntiq   uy un  yönl r  d   vardır. 
Ancaq,  bu  çalı ma  yönünd   olumsuz  etgi  buraxacaq  nöqt l ri  d  
görm zlikd n  g lm k  olmaz!  Bu  sülal l rin  Türk  olmaqla  yana ı 
Az rbaycan  dövl tçiliyi  g l n yini  göst r c k  h r  hansı  simg s l  izl ri 
yoxdur. Sözsüz ki, bu dü ünc   ran Türklüyü özn lind n  l  alınır. V   n 
xo görü  halind   bir  özn l  çalı madır.  Burada  bel   bir  sor u  ortaya  g lir: 
c ba! bugünün Az rbaycanında da bel  bir özn l çalı ma a ehtiyac 
                                                 
189
 .(Türkl rin tarix v  f rh ngin  bir baxı . Dr. Cavad Hey t. Kaviyan 
basını.Tehran,1987)
 . 
190
 (Subyektiv v  obyektiv) 

---