119
olaraq qar ıdadır. H min bu sorunların n tic si kimi adından v yerind n
asılı olmayaraq çe idli anlayı lar ortaya g lir. Bu is , n do ma anlamıyla
bir teorik-praktik manarxizmdir. d lider v i d ortadaki qarqa alar
176
!
Dünyada var olan klasik batı dövl t liderl rinin t rsin do udan
çıxacaq bir liderin meydan, h r k t, devrim v istiqlal kimi terminl rl
yan-yana ya amasını görm kd yik. Bu üzd n, Az rbaycan kimi ölk d
g l c yin lideri geni polemikl r içind böyüyür, qol-qanad açır v
liderliyin a ır yeni -yoxu lu yollarından keçm yi öyr n nd n sonra
ulusun gözün girm yi bacarır. Ba qa bir anlamla, Güney Az rbaycan
milli h r katının liderinin n bariz öz lliyinin ölümün gözün dirk
baxmasıdır. Güney liderinin dü ünc , dirç li , dir ni ç kisinin yanı-sıra
ulusunun qurtulu u üçün ya amasının g r k n olması h r eyin üstünd
dayanır. Kütl anlamıyla deyil rs Güney lideri bir özveri örn yidir. Onun
dü ünc sinin, dirç li inin v dir ni inin anlamı yalnız mill tidir. T biki,
bu anlayı ın batıda dü ünülm si çox zordur. Batı siyas tçisinin n ba da
ged n amacı k ndi üçün böyüm k v mill ti üçün yararlı olmaqdır. Batıda
siyas t bir profesionallıqdır. Liderin bir ys l ehtiraslarını ng l y c k heç
bir hüquq v qanun man`e si yoxdur. Yet r ki, yalnız ölk sinin
anayasasına sadiq qalsın. Güneyd is , Güney liderinin anayasaya sadiq
qalması mill tin qar ı olan böyük x yan tdir. Güneyd , liderin n
xlaqs l gör vi i al olunmu ölk sinin anayasasına qar ı üsyan etm sidir.
Göründüyü kimi, liberal d y rl rin dayanan bir batılı liderin varolan
anayasaya xidm t etm sidir. T rsin olaraq insancıl d y rl r l tapmaq
u runda mücadil y qalxan bir Güneyli liderin is varolan i alçı
anayasaya v onun ç tiri altında hakim olanlara qar ı milli qurtulu
sava ını ön sürm kdir. übh siz ki, bir do ulu Güney Az rbaycan Türkü
il liberal d y rl r sahib olan bir batılı liderin özd dirilm si bir o q d r
d düzgün deyildir. Burada yalnız qıssa bir d y rl ndirm ni görür,
Güneyli liderin v ya liderl rin çox öz l olmasının altını cizm k ist dik.
176
düz nsizlik,qarı ıqlıq,panik
Oyanı olmadan liderlik olarmı?
Bir çox modern tarixçiy gör , Sumerl rin (K ng rlil r) dilin cizgi
halin g tirm si dünyanın n ilkin qapsamlı oyanı ıdır. Sumerl rin cizgi
yaratması yalnız özl ri üçün deyil tam b
riyy tin oyanı ı sayılır.
Sonralar Elam v onun ardınca M.Q. min.ci ili gerid buraxınca batı
(Yunan) v do u(Çin,Hind,Türk) m d niyy tinin geni alanlı g li m sin
rast g lm k olur.
r b kültürünün bilims ll m sinin 8.ci
sr
dayanmasının n böyük n d ni slam dininin g li il olmasını görürük.
M h mm d h zr tinin öz srinin bilginl rind n olması bir çox batılı bilgin
t r find n t sdiq edilm kd dir. Bu dövrüd islam dini M h mm d
h zr tl rinin liderliyi altında r b
ir tçiliyini dövl t qatına yüks ldir.
r b dili r b m d niyy tinin m rk zind dayanır. Batının bir çox
bilims l qaynaqları r b dilin çevrilir. r b mill tinin yaranı sür ci
dayanmadan ir lil yir. r b kültürünün islama dayanması bir t r fd n
m rk zl mi dil, din v dövl t yaranı ına s b b olur, diy r yandan is
islam ideolojisini dövl t ideolojisi edir. slamın dövl t ideolojisin
çevrilm sil r b mill tinin mill t kimi deyil ümm t kimi formala masına
yol açır. Bu üzd n r bl rin inki afı durdurulur. r b istilasının Türkl r
v do uya yayılması il r b d biyyatı da, çox geçm d n Türk v bölg
bilginl rini etgil yir. bu N sr Farabi, bn Sina, Tusi, bn B sir, Z k ria
Razi, bu Reyhan Biruni, Molana C lal ddin,
ms T brizi, M hmud
Qa qaylı, S fi ddin Urm vi.
ms ddin Söhrev rdi v.b. kimi Türk v
do ulu bilginl rin dilini v onunla birlikd dü ünc t rzl rini r bl dirir
v ya el t sir altına salır ki adı sadalanmı aliml rin yazılı dill ri v
d biyyatları r bc olur. r bl rin istilasından sonra Türkl r arasında v
do u bölg l rd yaranan elit dil bo lu u uzun zaman sürür. Bu istilanın
yaratdı ı bo luq o q d r böyük olur ki, h tta li irn vayi, M hmud
Qa qayli kimi Türk bilginl rinin d ba latmı oldu u milli oyanı sür ci
d g r k n yerini ala bilm yir. Avrupanın Fransa etginliyind olan oyanı
a amasının bütün Avrupa v islam etgisind olmayan bölg l r
yayılmasının islam ümm ti içind etgin olmaması v ya az olması Türk
dünyasında olan susqunlu u poza bilm mi dir. 200-illik g rgin
121
dayanı madan sonra “Avrupa Ronesansı„nın 18-ci yüzillikd Türk
qapılarınad k yayılmasının s b bin Türk toplumlarının bu tarixs l
oyanı mayla tanı olmasına tanıq oluruq. Ancaq, bu d f d rus
impratorlu unun g rn m siyas tin u ramı Türk ulusunun yalnız
Az rbaycanın quzeyind v Orta Asiyanın bir neç bölg sind o cüml d n
Tatar Türkl ri içind ki is l olaraq oyanı v dir ni izl rin rast g lm k
olur. Bu haqda g l c k f sill rd geni yazılaca ına gör qonunun
açmasına ehtiyac duyulmayır. Bel bir ortamda lider v ya liderl rin
yeti m sin nec baxmaq olar? Dil milli oyanı ın açarıdır. Dilin qısır
qalması, i l nilm m sinin n böyük t hlük si toplumun savadsızlı ıdır.
Dil i l nilmirs , ba qa ölk l rin kültür v d biyyatı il tanı olmaq
mümkünsüz v ya özg dil aracılı ı il olasıdır. kincinin t hlük si
birincid n heç d az deyildir. Çünki ifad anlamıyla bir toplumun
manqortla masının ba lanqıcı ana dilind n uzaq dü m sil dir. Bel olan
durumda, o toplum içind n çıxacaq lider v ya liderl rin d psikolojik etgi
içind olmasını dü ünm k g r kir. Açıqcası, Güneyd n çıxacaq liderlik
adaylarnın da, toplumu incid n psikolojik üsyanlardan tam azad qalmasını
gözl m k do ru deyildir.
Dir ni ,
177
Dirç li ,
178
Liderlik
Dir ni bir ulusun tanrıçılı a
179
çatmaq çabasıdırsa, liderlik
dir ni l dirç li in arasında olan pey mb rlikdir. Dir ni bir toplumun
diriliyi dem kdirs , dirç li onun özgürlüyünün ülkü sınırıdır. Dir ni
sür cind ortaya g l n lider adaylarının, dirç li a amasında
180
öz içind n
daha seçgin v elit liderl rin ortaya g lm si qaçınmazdır.
Az rbaycanın Güneyi bölg nin n ön mli, stratejik v ç li gili sir
toplumudur. Az rbaycan Türklüyü tarix boyu dünyanın
n diri
toplumlarından birisi olmu dur. Ancaq bu toplumda dir ni l dirç li in
177
müqavim t
178
ayaqlanmaq
179
burada kasin yüks lik dem kdir.
180
m rh l
Dostları ilə paylaş: |