nigar: - Fitn yatızdıran ulu hriyar! S n m ni hicril öldür nims n,
E qil
dirildib güldür nims n. D rdind n ölür m, yoxdu m nd can, D rd uca da ı da
yıxarmı , inan. H yatım qurbandı s nin yolunda, Az qala getmi dim e qin yolunda.
Gurun dırna ını qula ına ah Oxla tik n zaman, n ç kdim, Allah! N inki bu
yerl r, h l göyl r d lini öpdül r, inan, o d md . M n t rif etm dim
hün rinizi, Qovdum b dn z ri, qovdum iblisi. B z n puça çıxır xo a g l nl r, Onu
bir baxı la k sir b dn z r. F q t göy jd ri gönd rdi töhm t, M h bb t yerin
gördüm dav t. Bu sözl r B hramı tutdu, n tutdu. Ah ç kdi, canını di in tutdu!
Dedi: - Düz deyirs n, ey ziz insan, Yer d , göy d bilir - s n v falısan. Bu
q d r m h bb t göst rib d s n, H l axırda bir üzr ist yirs n? S nin gövh rin
min-min af rin, N q d r pak imi zatın, cövh rin. Bel bir gövh ri da
parçalardı, Bizim s rh ng onu qorumasaydı. Ça ırdı s rh ngi, ad etdi onu, Öpdü
gözl rind n, qucdu boynunu. Böyükl r layiq h diyy verdi, Birc dürr yerin
x zin verdi. Ona ba ı ladı Rey diyarını, Neç n fis-n fis yadigarını. h r
t l sdi, m clis yapma a, k r s p l yib adlıq tapma a. Möbidl r ça ırdı,
k sildi k bin, Öz halalı oldu ay üzlü g lin. Ona min naz satdı i r t d mind ,
Zaman da, rüzgar da öz al mind . Ç N XAQANININ QO UN Ç KM S V
B HRAMIN
Q L B S El ki, B hramın tacı parladı, Balıqdan Ayad k ucaldı adı.
Adlı-sanlıları tapdı öhr ti, Böyük ür kl rin artdı qüvv ti. Öpdü künc-bucaqda
sarıqulaqlar, Qara suya batdı bo balqabaqlar. Orda Nersi adlı bir qoca vardı,
Aqil, uzaqgör n bir v fadardı. B hramın qarda ı, h m d ada ı Qocanın f hm il
doluydu ba ı. Gizli yox, a kardı bu dolu m d n, N sli Dara ahın ulu n slind n.
ah uzaq olmazdı bir an da ondan, Öz mü avirind n, öz yolda ından. Qocanın üç
o lu, üç n ri vardı, Üç n rin üç al m hün ri vardı. Gözünd qoymayıb kamı,
muradı, Böyüy vermi di Z rav nd adı. Möbidl r möbidi seç tikib ah onu, Yüz qat
artırmı dı r nüfuzunu. T dbiri, z kası b lk d niz, çay, Ona abidlikd
tapılmazdı tay. Ortancıl dövl tin müdrik mü rifi, Yollardan bac almaq - anı,
r fi. Görüb q l minin ox düzlüyünü, ah ona vermi di c m mülkünü. Üçüncü -
B hramın yaxın naibi, Qo un ba çısıydı, ümmandı q lbi. Ölk ni onlara tap ırmı dı
ah, Onlar öz i ind n, ölk d n agah. V falı m murlar öz xidm tind , ah da öz
kefind , lind bad . Bir yandan bo alan, bir yandan dolan D yirman kimidir
bizim hökmran. Aldı bu x b ri k rki kimil r, Onu yonmaq üçün itil ndil r.
Dedil r: "- Bir baxın s rxo B hrama, Dini z r satır, qılıncı cama. r t ,
ülf t olub alud , Onu bada verir içdiyi bad ". H r bir t r fd n tamahlanır ki,
Keçirsin lin ahlı ı, mülkü. Çind n yola dü dü o xanlar xanı, ahlı ı tutmaqdı
hdi, gümanı. Qızmı jdaha t k yürüdü xaqan, Ardında üç yüz min möhk m oxatan.
Mav raünn hri tuta bildil r, ahın naibl ri üzgün, d rb d r. Yad Ceyhun çayını
keçdi bil anda, Qiyam t qopardı düz Xorasanda. Türkün basqınından olunca agah,
Etibar etm di ordusuna ah. Çoxu n rm -nazik, a ciy r, yassar, Döyü qaydasını
yadır amı lar. Qo un ba çıları p rak nd , bo , aha s daq td bir çoxu naxo .
Gizli m ktub yazıb h r biri Çin , Elçi yollamı dı yad s ng rin . Malına, mülkün
çar g z nl r aha qar ı qara kinl s f rb r. "- Ey Xaqan, biz s ni sev n
qullarıq, Ayaq tozlarınıq, s n qurbanıq. S ns n al m ahı, s n h sr tik,
B hramdan ah olmaz, g l, t xtini tik! st s n, ba ına qılınc endir k. Tutub
qolb nd ed k, s n gönd r k". Bu gizli m ktubu oxudu casus, aha x b r verdi: -
fsus, min fsus! ah üzdü lini iranlılardan, Yurdu naibl r tap ırdı lan.
Qaçıb gizl ndi ki, güc yı aq az-maz, Küt lmi silahla döyü m k olmaz! X b r
yayıldı ki, ah taxtan enib, Ordudan, ölk d n qaçıb gizl nib. Xaqan ordusuna
h rif deyildi, Odur ki, önünd n qaçdı, ç kildi. Bu xeyir m ktubu Xaqana çatdı:
" ah taxtından dü dü, tacını atdı. O tac, k m r dü dü s nin baxtına, T l s, g l
yiy l n yeni taxtına!" Xaqan bu x b ri e id n kimi Bildi ki, B hramın sovu ub
d mi. Qılınc oynatmaqdan l ç kdi o da, Mey içib, könlünü tap ırdı ruda. Dü m n
d rdi ç kmir, rab içirdi, Özün g r ksiz bir don biçirdi. Bir vaxt dü m nind
b y nm diyi i özü gördü, dost tutdu meyi. B hram gec -gündüz ikarla m
ul,
cil qasidl ri i üstünd qul. X b r verdil r ki, Çin s rk rd si Kef ç kir,
içm kdir i i-pe si. ahdan arxayındır, d m v xatirc m, Bu x b r ah üçün bütöv
bir al m! N yi qalmı ? Vur-tut üç yüz atlısı! N q m, üç yüz atlı - ordular
xası! Döyü d h r biri qo undan baha, Suda n h ng idi, yerd jdaha. Düz üç yüz
dan li nar kimiydil r, Bir s fd hamısı yekdil, s f rb r. ah dü m n önünd
hoqqabaz oldu, Möhr ni gizl tdi, möhr baz oldu. Od uman dü m n tüstü verdi o,
Qoy yatsın, gözünd dov an yuxusu. Oxunu h d f s rrast tu ladı, Çünki tanıyardı
qanlı c lladı. Q fild n ba ladı gec basqına, Toz qalxdı göyl rin yeddi qatına.
Toz sutunu qara, gec qapqara, Döndü dü m n üçün qara ahmara. Çıraqsız gec d
ba -ayaq qara, Qar a qanadı t k s hra, da qara. Yüz min s rxo z nci sanki
s f rb r, ll rind qılınc, yürü ürdül r. Adamlar yürü n z ncid nxoflu, Tapa
bilmirdil r çı ırı, yolu. Qara ip k geymi göyün q lbi nur, Qır il suvanmı
qızıl küpüdür. Xam nb rl dolu x lv t bir gec , Döyü giri di B hram gör nec !
At çapdı, lind qılınc, niz , ox, Çinli c surlara heç bir aman yox! Nec
atırdısa, d rhal vuruldu, Ox, oxa keç nd n xilas olurdu. Da ı, sal qayanı de n
oxundan Göz yumur b di yatırdı dü man. Yaralının çoxu görmürdü oxu, Ox var, b s
yaralı? B lk bir yuxu. Çoxları deyirdi heyr tl , halsız: - Yaralı oxsuzdur, ox
yaralısız! Gör neç f rs ngi süzüb keçir ox, ahın meydanına yaxın dü n yox!
Dolanır dörd yanı boz bulud sayaq, Da ı düz el yir, düzü d bir da . Qırdı, m hv
el di gör n q d r can, Torpaq x mir kimi yum aldı qandan. Kim d yirdis im k
peykanı, O saat a zından çıxardı canı. f q qılıncını sıyıran zaman Gördü qan
te tidir bütün asiman. Qılınc olan yerd qan dü m zdi, de? Qılıncdır dolduran
qanla bu te ti! Bu d rya qanların sahibi hanı? Qan seli aparır k ll ni, canı.
Qılınclar ki, bunca qan töküb yer , Ödünü qysurdu s mada Zöhr . Girov qoyulmu du
niz qılınca, Neç jdahanı tiksin uc-uca. Sıçrayan ahmara dönmü dü oxlar,
Bils n, n d h tdi sıçrayan ahmar. B hram ah meydanın t n ortasında, Tükü d
bölürdü atdı ı cida. Atlının ba ına qılınc vuranda, Xiyar t k bölürdü onu bir
anda. Birc z rb sil üçü ölürdü, Dü m ni belind n iki bölürdü. Qılıncı -
ildırım, oxu - z hrmar, Qaçmasın, neyl sin yazıq ya ılar? Türkl r bu nag han
türk h ml sind n, Yol k s n z rb d n nicat arark n, Ayaq itil di, qılınc
küt ldi, Qaynar ah qılıncı da ı da d ldi. Duru g tirm di türk ordusu, yox!
Qaçanlar da qaça bilm di az-çox. Gördü qalib g lir, ah s fi yardı, Hey qılınc
i l dir, hey ox atırdı. Sanki o, qasır a, ya ı buluddu, Darmada ın oldu böyük
bir ordu. Z f r ça ırdı qo unu: - Vur! Vur! Ruzigar da budur da budur. Yaraq
yad ba rını, haydı, c ld ged k, Onu yerli-dibli tarimar ed k! Gör çiyin-çiyin
ç ril r neynir: ll rind m ir, altlarında ir! Qumdan, torpaqdan çox q vi bir
ordu H tta öz z rbind n h lak olurdu. Da ıldı sa cinah, qopdu sol cinah, S fin