Microsoft Word zeytun-v-zeytun-ya-a doc

__________________________________________Əhməd-Cabir Əhmədov 

 

 

153

Нцмунянин  

сайы 

Зейтун  

йаьында йод 

ядяди 

(

)

X

X −

1

 

(

)

2

1

X

X −

 

1 

102 

+0,4 

0,16 

2 

103 

+2,4 

5,76 

3 

101 

+0,4 

0,16 

4 

98 

-2,6 

6,76 

5 

99 

-1,6 

2,56 

 

503

=

∑

x

 

6

,

100

=

X

 

(

)

4

,

15

2

1

=

−

∑

X

X

 

 

4.  

( )

8

,

3

5

4

,

15

5

56

,

2

76

,

6

16

,

0

16

,

0

76

,

5

w

x

D

=

=

+

+

+

+

=

 

5.  

( )

9

,

1

8

,

3 =

=

=

x

D

δ

 

6.  

9

,

1

8886679

,

1

6

,

100

190

100

≈

=

=

⋅

=

X

V

δ

 

7.  

85

,

0

8497316

,

0

236

,

2

9

,

1

≈

±

=

±

=

±

=

n

M

δ

 

8.  

84

,

0

844993

,

0

6

,

100

85

6

,

100

100

85

,

0

100

%

≈

=

=

⋅

=

⋅

=

X

m

m

 

9.  

19

,

2

18535

,

2

85

,

0

571

,

2

≈

=

⋅

=

⋅

=

m

t

E

ax

x

    

Zeytun və zeytun yağı_________________________________ 

 

154

10.   

81

,

103

19

,

2

6

,

100

79

,

102

19

,

2

6

,

100

=

−

=

+

  

Демяли, зейтун йаьында йод ядяди 102,79-дан 

103,81-я гядяр ола биляр. 

11. 

9

,

2

8827

,

2

6

,

100

290

6

,

100

100

9

,

2

100

≈

=

=

⋅

=

⋅

=

∆

X

E

X

x

 

Нисби  хята  3-я  йахындыр.  Бу  щесабламаларын  вя 

тядгигатын нятижяляринин йахшы олдуьуну эюстярир. 

Диэяр 

эюстярижилярин 

експертизасындан 

алынан 

рягямляри дя бу гайда иля рийази-статисtик ишлямяk олар. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

__________________________________________Əhməd-Cabir Əhmədov 

 

 

155

NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR 

 

Zeytun  həmişəyaşıl  zeytun  ağacının  meyvəsidir. 

Zeytunkimilər (Oleaceae) fəsiləsinin zeytun (Olea) cinsinə, 

avropa (Europaea) növünə aiddir. 

Kitabın  birinci  fəslində    zeytunun  kimyəvi 

tərkibi  və  qidalılıq  dəyəri,    zeytunun  botaniki  təsviri, 

biologiyası,aqroekoloji xüsusiyyətləri və botaniki sortları,  

zeytunun  becərilməsi  üsulları,  bağlara  qulluq,  zeytunun 

yetişməsi,  yığılması və emala qədər saxlanılması, zeytun 

bitkisinin 

xəstəlikləri 

və 

zərərvericiləri, 

zeytun 

meyvəsinin  standart  üzrə  keyfiyyət  göstəriciləri  və 

zeytundan  tibbi  məqsədlər  üçün  istifadə  olunması 

haqqında geniş məlumat toplanmışdır. 

Zeytunun vətəni Kiçik Asiya və Yunanıstan hesab 

olunur.  Bəşəriyyətə  hələ  eramızdan  2500  il  əvvəl  məlum 

olan  zeytun  haqqında  “Qurani-  Kərim”-  in  7  surəsinin  8 

ayəsində Allah kəlamları buyrulmuşdur.  

Zeytun bitkisinin əkin sahəsinə və istehsal olunan 

zeytun məhsullarının, xüsusən də zeytun yağının miqdarına 

görə  spaniya,  taliya və Yunanıstan birinci üç yeri tutur. 

Zeytun  bitkisi  Azərbaycan  ərazisində  VII  əsrdən 

başlayaraq geniş ərazilərdə yetişdirilmişdir. XX əsrin 90- cı 

illərində Abşeronda 2600 hektar zeytun bağı vardı ki, bunun 

da  1000  hektardan  çoxu  məhsul  verirdi.  Hazırda  1868 

hektar zeytun bağlarının 1556 hektarı bar verir.  

Zeytun  meyvəsinin  ətlik  hissəsində  25-67%  yağ 

(quru maddəyə görə 75%- ə qədər yağ), 7%- dək zülal, 9%- 

dək  şəkərlər,  A,  E,  C,  P  (fəal  katexinlər)  və  B  qrupu 

vitaminləri vardır.  

Zeytun  bitkisinin  34  növü  və  dünyada  500-  ə 

qədər sortları məlumdur. Bunlardan 50- ə qədər sort və 30- 

a qədər forma müxtəlifliyi Azərbaycanda var.  

Zeytun və zeytun yağı_________________________________ 

 

156

 Zeytun sortları təyinatından asılı olaraq üç qrupa bölünür: 

konservlik, konservlik- yağlı və yağlı sortlar. Azərbaycanda 

yetişdirilən və Dövlət sortsınamasına qəbul edilmiş sortlara 

Azərbaycan zeytunu, Buzovna zeytunu, Aqostino, Armudu 

zeytun,  Santa  Katerina,  Tbilisi,    Askolano,  Krım-172, 

Koreciolo, Manzanilo, Nikitin-1, Nikitin-2, Sevilyano, Bakı 

zeytunu və digərləri  aiddir.  

Birinci fəslin sonunda təzə zeytuna aid AZS-233-

2006  saylı  texniki  şərtlərə  görə  zeytunun  keyfiyyət 

göstəriciləri  və  digər  standart  məlumatlar  haqqında  ətraflı 

məlumat verilir. 

Kitabın  ikinci  fəslində  zeytunun  emalı 

məhsulları  haqqında  məlumat  verilir.  Burada  zeytunun 

duza qoyulması üsulları,  o cümlədən yaşıl zeytunun duza 

qoyulması  (duz  məhlulunda  duzlama);  qara  zeytunun 

duza  qoyulması  (quru  duzlama):  zeytunun  içliklə 

konservləşdirilməsi; 

zeytunun 

marinada 

(sirkəyə) 

qoyulması,  zeytun  mürəbbəsinin  bişirilməsi  qaydası, 

zeytun  püresi  ilə  mayonezin  hazırlanması,  zeytundan 

alınan  məhsulların  standart  üzrə  keyfiyyət  göstəriciləri, 

saxlanılması şəraiti və müddəti əmtəəşünaslıq baxımından 

izah edilir. 

Zeytun  təzə  halda  çox  acı  dadır,  çünki  onun 

tərkibində  oleuropein  qlükozid  var.  Ona  görə  də  zeytun 

emal  olunduqdan  sonra  yeyilir.  Zeytun  emal  edilmək 

üçün  iki  müddətdə  yığılır.  Yaşıl  zeytun  texniki 

yetişkənlikdə  yığılır  və  əsasən  yaş  duzlama  üsulu  ilə 

konservləşdirilir.  Qara  zeytun  botaniki  yetişkənlik 

dövründə  yığılır  və  əsasən  quru  duzlama  üsulu  ilə  emal 

edilir.  Hər  iki  dövrdə  yığılan  zeytun  meyvəsindən  yağ 

alınır.  

Yaşıl  zeytun  duza  qoyulduqda,  meyvələri 

ə

vvəlcə  1,5%-  li  potaş  məhlulunda  emal  edirlər  ki, 

tərkibindəki acı dad kənar edilsin. Sonra onları 1 – 2 gün 

---