“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası
528
172.Rəcəbli Ə. Qədim türk yazılı abidələrinin dili. I hissə, Bakı,
2006.
173.Rəhimov M. Azərbaycan dilində feil şəkillərinin formalaşma-
sı tarixi. Bakı, 1965.
174. Rəşidəddin F. Oğuznamə. Bakı, 1992.
175. Rüstəm Kamal. Arxaik ritual semantikası. “Bamsı Beyrək
boyu”nda metonimik-metaforik süjet yaradıcılığı. “Qobus-
tan”, N 4. Bakı, 2005, s.32-37.
176.Rüstəm Kamal. “Kitabi-Dədə Qorqud”un kommunikativ
məkanı: miforitual aspekt. Bakı, 2013.
177.Rüstəm Kamal. “Dədə Qorqud kitab”ının xronotop strukturu.
Dədə Qorqud günü.. XIV sessiyanın materialları. Bakı, 2014,
səh.50-64.
178.Sadıqova S. Dilçiliyin nəzəri problemləri. I cild, Bakı, 2010.
179.Sadıqova S. Dilçiliyin nəzəri problemləri. II cild, Bakı, 2011.
180.Серебренников Б., Гаджиева Р. Сравнительно-историчес-
кая грамматика тюркских языков. Баку, 1979.
181.Seyidov M. Azərbaycan xalqının soykökünü düşünərkən.
Bakı, 1989.
182.Seyidov Y. Azərbaycan dilində söz birləşmələri. Bakı, 1966.
183.Seyidov Y. Azərbaycan dilinin qrammatikası. Morfologiya.
Bakı, 2000.
184.Seyidov Y. Seçilmiş əsərləri. III cild, Bakı, 2007.
185.Seyfəddin Rzasoy. Oğuz mifinin paradiqmaları. Bakı, 2004.
186.Seyfəddin Rzasoy. Folklorlaşan alim ömrü. Bakı, 2007.
187.Seyfəddin Rzasoy.Oğuz mifi və Oğuznamə eposu. Bakı,2007.
188.Seyfəddin Rzasoy. Mifologiya və folklor: nəzəri-metodoloji
kontekst. Bakı, 2008.
189.Səmədova K. Nitq davranışında milli-mədəni xüsusiy-
yətlər. NDA, Bakı, 1996.
190.Süleymenov O. Az.Ya. Bakı, 1993.
191.Şirəliyev M. Azərbaycan dialektologiyasının əsasları. Bakı,
1962.
192.Şıxlı İsmayıl. Dəli Kür. Bakı, 1982.
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası
529
193.Тагирзаде А. Древнетюркский лексико-грамматический
пласт в диалектах и говорах азербайджанского языка.
АКД. Баку, 1983.
194.Tağıyeva E. Müasir Azərbaycan dilində “bir” sayının söz ya-
radıcılığında rolu. Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru disser-
tasiyası. Bakı, 2013.
195.Tahirov İ. Azərbaycan və ingilis dillərində zaman kate-
qoriyası. Bakı, 2007.
196.Tanrıverdi Əzizxan. “Kitabi-Dədə Qorqud”da şəxs adları.
Bakı, 1999.
197.Tanrıverdi Əzizxan. “Kitabi-Dədə Qorqud” və qərb ləhcəsi.
Bakı, 2002.
198.Tanrıverdi Əzizxan. “Kitabi-Dədə Qorqud”un obrazlı dili.
Bakı, 2006.
199.Tanrıverdi Əzizxan. “Kitabi-Dədə Qorqud”un söz dünyası.
Bakı, 2007.
200.Tanrıverdi Əzizxan. “Dədə Qorqud kitabı”nın dil möcüzəsi.
Bakı, 2008.
201.Tanrıverdi Əzizxan. Dilimiz, mənəviyyatımız. Bakı, 2008.
202.Tanrıverdi Əzizxan. Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası.
Bakı, 2010.
203.Tanrıverdi Əzizxan. “Dəli Kür” romanının poetik dili. Bakı,
2012.
204.Tanrıverdi Əzizxan. “Dədə Qorqud kitabı”nda at kultu. Bakı,
2012.
205.Tanrıverdi Əzizxan. “Dədə Qorqud kitabı”nın obrazlar aləmi.
Bakı, 2013.
206.Tanrıverdi Əzizxan. “Dədə Qorqud kitabı”nda dağ kultu.
Bakı, 2013.
207.Tanrıverdi Əzizxan. Dədə sözü işığında. Bakı, 2014.
208.Təkləli M. Rus dilində türk sözləri. Bakı, 2001.
209.Təkləli M. At türkün qanadıdır ((“Orlov atları”nın sirri).
Azərbaycan Atatürk Mərkəzi. Bülleten, 1 (33), Bakı, 2010.
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası
530
210.Verdiyeva Z., Adilov M., Ağayeva F. Azərbaycan dilinin
semasiologiyası. Bakı, 1979.
211.Vəliyev K. Dastan poetikası. Bakı, 1984.
212.Vəliyev K. Elin yaddaşı, dilin yaddaşı. Bakı, 1988.
213.Vəliyev İ. Azərbaycan yazılı abidələrinin dilində keçmiş
zamanın ifadə formaları. Bakı, 2009.
214.Виноградов В.В. Стилистика теория поэтической речи
поэтика. Москва, 1963.
215.Zeynalov F., Əlizadə S. Tükənməz xəzinə. “Kitabi-Dədə
Qorqud”. Bakı, 1988, s.17.
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası
531
B A Ş L I Q L A R
Müəllifdən .................................................................................. 3
I HİSSƏ
Qohum sözü işığında, yaxud fərqli şərh və
transkripsiyalara münasibət.................................................... 6
Qorqudşünaslar, dilçilər yazır, “Dədə Qorqud
kitabı” təkzib edir ..................................................................... 32
“Dədə Qorqud kitabı”nda kişi və qadın obrazlarının
qohumluğu ..................................................................................40
a)
Oğuz kişilərinin qohumluğu ...............................................43
b)
Kafirlərin qohumluğu ........................................................ 83
c)
Oğuz xanımlarının qohumluğu........................................... 95
“Dədə Qorqud kitabı”nda qohumluq terminləri..............123
a) qohumluq terminləri şumer dili və
qədim türk mənbələri müstəvisində.................................. 123
b) qohumluq terminləri müasir Azərbaycan
dili müstəvisində ............................................................... 125
c) qohumluq terminlərinin quruluşu.................................... 127
ç) qohumluq terminləri atalar sözləri və zərbi-
məsəllər müstəvisində ...................................................... 132
d)
qohumluq terminləri bədii təsvir və ifadə vasitələrində ..136
e)
kişi cinsini ifadə edən qohumluq terminləri................... 145
ə) qadın cinsini ifadə edən qohumluq terminləri................. 156
Qorqudşünaslıq .......................................................................165
“Dədə Qorqud” dünyasına bitib-tükənməz səyahət............ 165
“Dədə Qorqud kitabı”nın leksikası...................................... 170
“Kitabi-Dədə Qorqud”da heyvan, quş və
həşərat adları bildirən sözlər............................................... 175
“Dədə Qorqud kitabı”nın dilində fitonimlər......................... 177
“Dədə Qorqud kitabı”nın dilində feli birləşmələr................. 178
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası
532
Oğuz epik ənənəsində Qazan xan obrazı............................... 180
“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında mənəvi
tərbiyə məsələləri...................................................................182
“Dədə Qorqud kitabı” və müasir Azərbaycan
ədəbi düşüncəsi.......................................................................187
II HİSSƏ
“Kitab” zaman anlayışı müstəvisində ………………...........192
“Kitab”ın dilində zaman-məkan vəhdətinin ifadəsi..............196
Temporallığın leksik vahidlərdə ifadəsi………………......... 205
temporal zərflər (zaman zərfləri) ………….....................…..206
temporal isimlər .....................................................................214
temporal sifətlər .....................................................................261
temporal qoşmalar ................................................................ 262
zaman məzmunlu bağlayıcı sözlər ........................................264
zaman anlayışlı frazeoloji vahidlər ........................................265
Temporallığın qrammatik şəkilçilərlə ifadəsi .......................270
keçmiş zamanın əsas morfoloji göstəriciləri..........................271
keçmiş zamanın ikinci dərəcəli morfoloji göstəriciləri ........ 282
indiki zamanın əsas morfoloji göstəriciləri ..........................291
indiki zamanın ikinci dərəcəli morfoloji göstəriciləri ......... 299
gələcək zamanın əsas morfoloji göstəriciləri ........................303
gələcək zamanın ikinci dərəcəli morfoloji göstəriciləri ........304
Temporallığın sintaktik vahidlərlə ifadəsi ...........................310
Zaman anlayışı ismi birləşmələr müstəvisində...................... 313
zaman anlayışının I növ təyini söz birləşmələri ilə ifadəsi....314
zaman anlayışının II növ təyini söz birləşmələri ilə ifadəsi...320
zaman anlayışının III növ təyini söz birləşmələri ilə ifadəsi..324
Zaman anlayışı feli birləşmələr müstəvisində .......................325
zaman anlayışının feli sifət tərkibləri ilə ifadəsi ...................326
zaman anlayışının feli bağlama tərkibləri ilə ifadəsi .............329
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası
533
Zaman anlayışının xəbərdə ifadəsi ........................................ 335
Zaman anlayışının zaman zərfliyində ifadəsi ....................... 338
Təktərkibli cümlələrdə zaman anlayışının ifadəsi............... 339
qeyri-müəyyən şəxsli cümlələrdə zaman anlayışının ifadəsi
.....339
ümumi şəxsli cümlələrdə zaman anlayışınınifadəsi ..............340
şəxssiz cümlələrdə zaman anlayışının ifadəsi....................... 340
adlıq cümlələrdə zaman anlayışının ifadəsi...........................341
Mürəkkəb cümlələrdə zaman anlayışının ifadəsi .................343
zaman əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlələr.............................343
zaman budaq cümləsi ............................................................344
mübtəda budaq cümləsi .........................................................345
şərt budaq cümləsi .................................................................346
Bəzi feillərin semantikasına dair ............................................346
“Kitab” və müasir Azərbaycan ədəbi dilinin orfoepiyası ....359
III HİSSƏ
“Dədə Qorqud kitab”ı Azərbaycan dilindədir......................366
“Dədə Qorqud kitab”ında silah adlarının tədqiqi tarixi ......376
“Dədə Qorqud kitab”ında silahla bağlı işlədilmiş bəzi
sözlərin transkripsiyası və semantikası struktur-semiotik
müstəvidə....................................................................................383
Siηirləmək, Qorqud siηirli, qurt siηirli.................................383
Sadaqda oxum kişin dələr......................................................387
Tarıyanda bir oxla nəmlərdim...............................................393
Belik, yoxsa yelək...................................................................397
Qınlu qılıc, qınsuz qılıc..........................................................401
Gəz çıxarmaq..........................................................................404
Sur cida...................................................................................407
Fərqli oxunuşlar, oxşar yozumlar:
yayası//yiyəsi, babası...............................................................409
Üç yüz say cidalu yigit...........................................................412
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası
534
On yelək..................................................................................414
Sirri açılmayan, yaxud qorqudşünasları
düşündürən cümlə...................................................................416
“Dədə Qorqud kitab”ında silah və silah hissələrinin
adları tarixi-linqvistik müstəvidə ...........................................428
yaraq........................................................................................430
qılıc .........................................................................................431
yay...........................................................................................445
oq//ox.......................................................................................453
sadaq........................................................................................460
tirkeş........................................................................................461
dəmrən.....................................................................................463
sapan.......................................................................................466
cida..........................................................................................470
sügü.........................................................................................474
köndər......................................................................................475
gürz..........................................................................................476
çomaq......................................................................................478
çovkan.....................................................................................479
dəpər........................................................................................480
mancılaq.................................................................................481
taraqa.......................................................................................481
xəncər......................................................................................482
“Dədə Qorqud kitab”ında döyüş geyimləri və digər döyüş
ləvazimatlarının adları tarixi linqvistik müstəvidə.............484
qalqan .....................................................................................484
işıq...........................................................................................486
tuğulğa.....................................................................................488
dizcik.......................................................................................489
qarucıq.................................................................................... 489
yaqa.........................................................................................490
cövşən.....................................................................................491
dəmir don.................................................................................492
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası
535
geyim......................................................................................492
“Dədə Qorqud kitab”ında silaha münasibət, yaxud
türk-Oğuz cəmiyyətində silah .................................................494
Silah və döyüş geyimi istehsalı...............................................496
Silahlanma, silahlandırılma, silahla tanınma...........................501
“Ox”dan uzunluq ölçüsü (ox məsafəsi) kimi istifadə,
ox yarışı, ox düşən yerdə gəlin otağı qurma............................506
Ovda və döyüşdə silahdan istifadə..........................................512
Silah adları türk poetik təfəkküründə......................................517
İstifadə olunmuş ədəbiyyat.......................................................520
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası
536
Filologiya üzrə elmlər doktoru, profes-
sor Əzizxan Vəli oğlu Tanrıverdinin «Də-
də Qorqud kitabı»nın dilinə həsr olunmuş
monoqrafiyaları:
«Kitabi-Dədə Qorqud»da şəxs adları (1999),
«Kitabi-Dədə Qorqud» və qərb ləhcəsi (2002),
«Kitabi-Dədə Qorqud»un obrazlı dili (2006),
«Китаби-Дядя Горгуд»ун сюз дцнйасы (2007),
«Dədə Qorqud kitabı»nın dil möcüzəsi (2008),
«Dədə Qorqud kitabı»nda at kultu (2012),
«Dədə Qorqud kitabı»nda dağ kultu (2013),
«Dədə Qorqud kitabı»nın obrazlar aləmi (2013),
Dədə sözü işığında (2014),
Çal qılıncını, xan Qazan (2015),
«Dədəm Qorqud»un zamanı (2015)...
Dostları ilə paylaş: |