2.Talab va taklif funksiyalari
Таклиф – бу маълум вақт оралиғида, турли нархлар даражасида ишлаб чиқарувчиларнинг маълум миқдор-даги товарлар ва хизматларни сотишга бўлган хоҳиши ва имкониятларини акс эттирувчи иқтисодий категориядир.
Таклиф ҳажми ва ҳақиқатда сотилган товарлар ҳажми ўртасида фарқ мавжудлигини эътиборга олиш лозим. Таклиф ҳажми фақат сотувчиларнинг бозордаги ҳатти-ҳаракатини ифодалайди, ҳақиқатда сотиладиган товарлар ҳажми эса – харидорлар ва сотувчилар томонидан биргаликда аниқланади.
Нархлар таклифнинг шаклланишида ҳал қилувчи аҳамият касб этади. Кузатишларнинг кўрсатишича, бошқа омиллар ўзгармаганда, нархлар ошганда таклиф ҳажми ошади ва аксинча нархлар пасайганда таклиф ҳажми камаяди. Бу ҳолат қуйидаги учта сабаб билан изоҳланади:
Биринчидан: нарх қанча юқори бўлса, товарни сотишга мойил бўлган сотувчилар сони шунча кўп бўлади;
Иккинчидан: нархларнинг ошиши сотувчиларнинг даромадларини ҳам оширади;
Учинчидан: бозорнинг тўйиниши қўшимча харид қилинадиган маҳсулотларнинг нафлилик даражасини пасайтиради, шу сабабли сотувчилар қўшимча маҳсулотларни фақатгина нархларни пасайтириш орқали сотишлари мумкин.
Таклиф чизиғи шуни кўрсатадики, товарнинг нархи билан унга бўлган талаб миқдори ўртасида тўғри боғлиқлик мавжуд. Нарх кўтарилса, товарга бўлган таклиф миқдори ошади ёки аксинча нарх пасайса, унга бўлган талаб миқдори пасаяди.
Товарнинг нархи билан унга бўлган таклиф миқдори ўртасида тўғри боғлиқликни таклиф қонуни деб атаймиз.
3. “Narx-iste′mol” chizig`i
Yuqorida “daromad-iste′mol” chizig`i tahlil qilinganda, ne′matlar narxi o`zgarmaydi deb faraz qilingan edi. Endi daromadni o`zgarmas deb qabul qilgan holda, ne′matlardan birini, masalan, X ne′matning narxini o`zgaruvchan, Y ne′matnikini esa o`zgarmas deb qaraymiz. Faraz qilaylik,
Dostları ilə paylaş: |
