Mikroprosessorli avtomatika va telemexanika tizimlari

IV BO B. O B Y E K T K O N T R O L L E R L A R
T IZ IM I
4.1 O byekt kontrollerlar tizim ining xususiyatlari
M PTs-I O K lari m avjud b o ‘lgan rels zanjirlari, svetofor- 
lar, elektr yuritgichlar, rele v a SMB ning boshqa y o ‘l quril- 
m alari bilan ishlashni ham da m avjud b o ‘lgan barcha tizim - 
lar, avtoblokirovka, pereezd signallashtirish, rels zanjirlarini 
kodlash, poyezdlar torm oz tizim i avtom atik boshqaruvi, 
strelkalam i tozalash v a boshqa tizim lam i o ‘zaro b o g ‘lashni 
am alga oshiradi.
O byekt kontrollerlar tizim ining asosiy xususiyatlari:
m a’lum otlar uzatishda yuqori ishonchlilik; hodisani qisqa
43
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

vaqt ichida sezish; tashxisning kengaytirilgan tizjm i; m as’ul 
b o ‘lgan v a m as’ul b o ‘lm agan obyektlam ing o ‘zaro ta ’siri; 
tezkor m oslashish im koni; y o ‘l qurilm alam ing yangi turlari 
bilan o ‘zaro harakatda b o ‘lishni ta ’m inlovchi interfeys; yan- 
gi stansiya loyihasining soddalarini yaratish; kichrayuvchi 
jism o n iy o ‘lcham lar; m ontaj qilish v a xizm at k o ‘rsatishni 
soddalashtiruvchi m odul tuzilm asi; buyurtm achining talab- 
lariga qarab tizim m oslashtirish im koni; oldingi avlod tizim - 
lari bilan birga b o ‘la olishi; hayot davrida tizim sarflam i qis- 
qartirish; tizim ga s a rf qiligan m ablag‘ni (qaytarish) oqlash 
vaqtini qisqartirish.
O byekt kontrollerlari tizim i quy idagi tuzuvchi elem entlar- 
ni o ‘z ichiga oladi:
K C - m arkaziy protsessor v a O K lari o ‘rtasida m a ’lum ot- 
lar alm ashinuvi am alga oshim v aloqa to ‘plagichi konsentra- 
tori (qisqarilgan holda K C deb belgilangan).
M O K - O byekt kontrollerlari, to ‘plagichlar (konsentra- 
torlar), rele jih o zlari v a elektr m anbaa qurilm alari bilan 
konteyner turidagi m odullar.
A loqa halqasi (neTJia 
cbh
3
h
) - m arkaziy punkt va O K lari 
tizim i o ‘rtasida, m a ’lum otlar uzatish uchun q o ‘llaniladigan 
apparatli, dasturli vositalar v a jism o n iy aloqa chizig‘i m aj- 
mui.
O byekt kontrolleri, stansiyadagi obyektlar (svetofor, strel- 
ka, p e re ez d ...) bilan m arkaziy protsessor o ‘rtasidagi b o g ‘la- 
nishni ta ’m inlovchi, o ‘ziga xos y o ‘l qurilm alarini boshqa- 
radi v a nazoratini am alga oshiradi. O K lari m arkazlashgan 
kom pyuter to ‘plagichidan uzatilgan buyraq lam i qabul qiladi 
va u lam i y o ‘l qurilm alarini boshqarish uchun elektr signal- 
larga o ‘zgartiradi.
Yo‘l 
jih o zlarid an qabul qilingan signal uning hola- 
ti haqidagi telegram m aga aylantirilib, to ‘plagichlar orqali 
m arkazlashgan kom pyuterga uzatiladi. O K laridagi buzilish- 
lar, m a’lum y o ‘l qurilm alariga ulangan um um iy boshqarav
44
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tarm o g ‘idan uziladi. B unday vaziyatlarga xavfsiz ravishda 
ishlov beriladi.
Q oidaga binoan O K lari kirishga ega b o ‘lgan rele 
kontakti holatini so‘rovchi protsessor platasi, O K turini 
aniqlovchi, ta ’m inlovchi dastur yozilgan doim iy xotira qu- 
rilm alardan tashkil topadi. O K larining kirishiga h ar qanday 
rele kontakti ulangan b o ‘lishi m um kin. Shu kontaktning 
holati so ‘rovlagandan so ‘ng, uning holati haqidagi m a’lu- 
m o t m arkaziy protsessorga yuboriladi. M arkaziy protsessor 
bu kontakt holatini loyihadagi obyekt kontakt holati bilan 
taqqoslaydi. Ayrim O K larda xavfsiz holat, xavfsiz relelar 
yordam ida am alga oshiriladi. X avfsiz holatga o ‘tish vaziyat- 
larida, b u relelar toksiz qoladi, ham m a ruxsat k o ‘rsatkichlar 
chiqishidan ta ’m inot o ‘chiriladi v a ta ’qiq k o ‘rsatkichlar ik- 
kala chiqishiga ulanadi, y a ’ni bu vaziyatda ta ’qiq k o ‘rsat- 
kichlar yonishi kerak.
H ar bir O K m ikroprotsessom i m axsus dasturi yordam ida 
bitta yoki bir nechta y o ‘l obyektlari turiga qarab boshqarish 
yoki nazorat qilishi m um kin ( 8-rasm).
8- rasm. Obyektli kontrollerning andozaviy sxemasi.
O byekt konrollerlari taqsim langan tuzilm asini q o ‘llan- 
ganda y o i jih o zlarig a yaqinroq joylashtirish im konini bera- 
di ( 9-rasm).
45
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Printer
EM posti
Ebilook 860 ning 
markaziy
komputeri
___ Ta’minot
fideri
jihozi
Qabul qilish uzatish
Tugun 1 
Tugun 2
KS-OK
KS-OK
k s
-
o k
|- KS-OK
KS-OK
Aloqa tuguni
KS-OKI
oo
Ut
154
Q]Konteyner| O
54