Mikroprosessorli avtomatika va telemexanika tizimlari

1.3. T izim m ohiyati (xususiyati)
ESSO harakat xavfsizlik qoidalarini hisobga olgan holda 
ishlab chiqilgan: h ar qanday tugundagi buzilish yoki ishdagi 
uzilish, nazorat qilinayotgan y o ‘1 qism i relesini o ‘chishiga 
v a nosozlik haqidagi indikatsiya berishga olib keladi.
7
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tizim ekspluatatsiyaning o g ‘ir sharoitlarida barqaror ish- 
laydi. Tizim tarkibiga kiritilgan tugun v a m odullar xavfli 
buzulishlar, yuqori darajadagi elektrom agnit xalaqitlardan, 
aloqa liniyalari sifati va xizm at k o ‘rsatuvchilar m alakasiga 
befarq b o im a y , kam xizm at k o ‘rsatiluvchilar sinfiga taal- 
luqlidir.
Tizim tugunlari yem iruvchi kim yoviy va biologik ta ’sir- 
larga barqarordir. ESSO kichik gabariti, oson o ‘m atilishi va 
kam energiya iste’m oli bilan ajralib turadi.
1.4. A sosiy xususiyatlari
1. B lokli-m odulli tuzilish, texnologik xizm at k o ‘rsatish- 
ni ta ’m inlovchi, ta ’m irga yaroqlik, xizm at k o ‘rsatuvchi m a- 
lakasiga ega boTgan m axsus talablam ing y o ‘qligi.
2. ESSO bloklarini o ‘m atish va alm ashtirishda rostlash- 
ning y o ‘qligi.
1.5. Tizim tarkibi va ishlash prinsipi
ESSO tizim i tarkibiga postdagi v a yoT dagi tuzilm alar: 
y o ‘1 tuzilm alari (hisoblovchi punktlar) relsga m ahkam lan- 
gan induksion turdagi reversiv rels datchigidan tashkil top- 
gan kom plekt boTib, shu yerdan o ‘tgan vagon gTldirak 
o 'q larin i hisoblash uchun m oTjallangan.
ESSO tizim ining zarur elem entlaridan biri sifatid ah arak at 
tarkibi o ‘qlari o ‘tishni aniqlovchi datchiklar kiradi. U lar 
harakat tarkibi haqida kerakli axborotlam i beradi v a m a s’ul 
elem entlar sifatida y o ‘1 qism i b o ‘sh yoki bandligi m asala- 
sini hal qiladi. B u ESSO tizim ida m agnit turidagi /flTB-02 
reversiv rels datchiklari qoTlaniladi. D atchik rels liniyasida 
hech qanday tuzulm aviy o ‘zgartirishsiz rels harakat tarki- 
bi va qurilm alarga yaqinlashish gabariti asosida o ‘m atiladi
8
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

(m ahkam lanadi). D atchikning ishchi harorat diapazoni -600 
dan Q 850 gacha, o ‘rtacha iste’m ol q u w a ti - 10 Wt. Rels 
datchigi ustidan o ‘qlam ing o ‘tish tezligi 0 km /soatdan 360 
km /soatgacha.
B u datchik o ‘qlam i hisoblash tizim larini q o ila s h rejasi 
b o ‘y ich a istiqbolli, chunki chet el datchiklariga nisbatan bir 
qator ustunliklarga ega. U oddiy kabel liniyalarida ishlay- 
di v a q o ‘shaloq o ‘ram lam i (ikkilik o ‘ram jilalar) talab et- 
m aydi. JJJIB-02 uzluksiz tartibida ishlab, uning sozligini 
nazorat qiladi. U halalliklardan yuqori darajada him oyalan- 
gan, chunki axborotga datchikdan bevosita yaqin m asofada 
jo y lash g an y o ‘l elektron m odulida (qisqarilgan holda H 3 M
deb belgilangan) ishlov beriladi. Sudraluvchan jism lardan 
him oya qilish m aqsadida uning m exanik m ustahkam ligi 
m axsus k onstm ktorlik qarori bilan oshirilgan. E SSO ni aso- 
siy nazorat vositasi sifatida ishlatilganda, izolyatsiyalov- 
chi tutashm a, o ‘tkazgichlardagi strelka biriktirgichi va 
drossel-transform atorlam i o ‘m atish talab etilm aydi. H arakat 
tarkibi avtonom tortgichda b o ‘lganda tutashm a biriktirgichi 
(ulagichi) ham zarur emas.
H isoblash punktining rels datchiklari y o i qism ining 
nazorat chegarasida rels koleyasining ichki tom oniga o ‘m a- 
tiladi. O datda, rels datchigi, harakat to q y o ‘nalishi b o ‘yicha 
y o in in g chap relsiga m ahkam lanadi. A garda, m ahalliy sha- 
roitlar rels datchigini chap relsga o ‘m atish im koniyatini ber- 
m asa, unday hollarda, harakatning toq y o ‘nalishi b o ‘yicha 
rels datchigi o ‘ng relsga o ‘m atilishi m um kin. Tarm oqlangan 
strelkali y o i qism larida (qisqarilgan holda SP deb belgi- 
langan) datchiklar barcha tarm oqlar, ju m lad an gabaritsiz 
va syezd tarm oqlariga ham o ‘m atiladi. H isoblash punktida, 
rels datchiklarini o 'm a tilish jo y in i (ordinatasini) tanlashda, 
o ‘m atilgan strelka v a svetoforlarga nisbatan, y o i qism ining 
nazorat chegaralari tekshiriladi. Q o ‘shni nazorat y o i qism i 
chegaralarida, bitta hisoblash punkti o ‘m atiladi v a u ikkala 
y o ‘l qism lar uchun um um iy b o ia d i. R els datchigining rels-
9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ga o ‘m atilishida shablondan foydalaniladi. /^TIB yaqin m a- 
sofada o ‘m atilgan y o ‘l qutisi, kabel m uftasi yoki relelik sh- 
kafda joylashtirilgan, y o ‘l elektron m oduliga ulanadi. H 3 M
o ‘qlam i haqiqatan ham o ‘tganligini aniqlash, hisobga olish 
va axborotdan o ‘tgan o ‘qlar soniga ishlov berish ham da qa- 
bul qurilm alari o ‘m atilgan jo y g a uzatish uchun m o ‘ljallan- 
gan.
H 3 M , odatda, (HH-1 turdagi) y o ‘l qutisida joylashtirila- 
di? un g a E SSO ning rels datchigi v a post tuzilm alaridan kabel 
kiritjlab ulanadi. Yo‘l qutisi rels datchigidan 3 m etrdan uzoq 
b o ‘lm agan m asofada, gabariti b o ‘lm agan holda 9 m etrdan 
k o ‘p b o ‘lm agan m asofada o ‘m atiladi. A gar kabel uzunligi 
im kon bersa H 3 M , releli shkaflarda ham o ‘m atilishi m um - 
kin. H isoblash punkt H 3 M ning ikki jila li chiqishlari y o ‘l 
(liniya zanjiriga) zanjiriga qutblari ixtiyoriy ulanadi. ESSO
ning y o ‘l zanjirlari sifatida C E n y turidagi singal-blokirovka 
yoki shunga o ‘xshagan kabellar q o ‘llaniladi. K abel jilalari 
bitta hisob punkti uchun, bitta o 'ra lg an ju ftlik hisobida 
olinadi. C horasiz hollarda o ‘ralm agan ju ftlik lar ishlatish 
m um kin. ESSO y o ‘l zanjirlarini, SM B ning turli zanjirlari 
bilan am aldagi rels zanjirlarini o ‘zgarm as v a o ‘zgaruvchan 
tok 50 H z lik turli kabellaridan tashqari, birlashtirish m x- 
sat etiladi. Tizim ning ham m a rels datchiklari m os ravishda, 
qabul qilingan hisoblash y o ‘nalishiga m uvofiq, toq y o ‘na- 
lishga m onand ulanadi. A lohida hollarda, rels datchiklarini 
m oslashtirish im koni b o ‘lm aganda, m asalan, poyezdlam i 
jo % atish bir tom onlam a b o ‘lgan stansiyalarda yoki tutash- 
gan harakatli y o ‘l qism larida, rels datchiklarini ulash indi- 
vidual usulda olib boriladi.
Peregonni chegaralovchi, poyezdlam i j o ‘natish b ir to- 
m onlam a b o ‘lgan stansiyalarda boshqa stansiya chegarasida 
o ‘m atiladigan hisoblash punkti rels datchigi H 3 M g a k o ‘k 
va qizil jilalari teskari ulanadi.
Tutashgan y o ‘l qism larida q o ‘shim cha y o ‘l qism lari SP ,
10
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

xisob y o ‘nalishini m oslashtiruvchi, H 3 M ga ulanishi yuqori- 
da qayd etilgan usul bilan joylashtiriladi.