Mikroprosessorli avtomatika va telemexanika tizimlari

hO-OOO'
1- rasm. RD uing izolyatsiyalangan yo‘l qismlarida gabaritni
hisobga olgan holda joylashtirish qoidalari.
a) RD ning kirish svetoforida joylashishi, b) RD ning strelka yurit- 
masi chegaraviy ustunida joylashtirilishi
11
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yo‘l uchastkasining tarmoqlanmagan qismi 
Konfiguratsiya kodi «00»
1P
"2
A
1
C
Bitta strelkali strelka seksiya 
Konfiguratsiya kodi «01»
E
2
1
-----------------------
2
A 
B
Bir yo‘nalishli ikkita stelkali seksiya 
Konfiguratsiya kodi «10»
D
Turli yo‘nalishga ega boTgan ikkita strelkali seksiya
YoT rivojlanishining 1- variant
12
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yo‘l rivojlanishining 2- variant
2- rasm.
ESSO postdagi qurilmalariga
SP ni ulanish usullari.
- B unday hisoblash punktlari uchun loyihada rels datchig- 
ini H 3 M ga ulanish sxem asi beriladi.
- H 3 M tarkibiga tashkil etuvchi, RD bilan aloqani 
ta ’m inlovchi, RD dan va postdagi qurilm alardan olingan ax- 
borotning tahlili, H 3 M ni post qurilm alari bilan aloqa kanal 
m oduli ( bu yerda RD bilan m ikroprotsessor kontrollerini 
ta ’m inot zanjirlarini galvanik ajratilishi bajarilgan) RD ning 
puxta ishlashiga zam in yaratuvchilar kiradi.
- H 3 M RD signaliga ishlov beradi v a datchikka nisbatan 
g ‘ ildirak quy idagi h olatlarini qayd etadi:
- g ‘ildirak datchik hududida em as (kelishidan oldin);
- g ‘ildirak holati datchikning birinchi yarm i ustida;
- g ‘ildirak holati datchikning m arkazi ustida;
- g ‘ildirak holati datchikning m arkazi ustida;
- g ‘ildirak holati datchikning ikkinchi yarm i ustida;
- g ‘ildirak datchik hududida em as (o ‘tgandan so‘ng).
H 3 M dan axborot post qurilm alariga m oslashtirilgan ikki
sim lik liniyadan uzatiladi. Shu liniyadan H 3 M uchun ta m i- 
not va boshqaruv buyruqlari ham uzatiladi. B uning uchun, 
aloqa kanali b o ‘y icha b ir v aqt ichida ta m inot kuchlanishi, 
sinxroim pulslar va axborot uzatish prinsipi qo ‘llaniladi. Post 
qurilm alaridan H 3 M ga keluvchi aloqa liniyasiga ta ’m inot 
kondensatori ulangan. K ondensatorda y ig ‘ilgan energiya va
13
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ta ’m inot zanjiridagi nochiziqli elem entlar, liniyadan axborot 
va buyruq uzatish vaqti, ta ’m inotda qisqa vaqtlik tanaftusga 
im koniyat beradi. A sosiy v a zaxiraviy H 3 M y o ‘l qutilarida 
jo ylashtiriladi va chiziqli (liniyali) zanjirga parallel ulanadi. 
Ikkita RD va ikkita H 3 M , qo ‘shni y o i qism larini chega- 
ralovchi izolyatsiyalashgan tutashuv kabi hisoblash (SP) 
punktini tashkil qiladi.
Y o i qurilm alari joylashtirilgan yerga elektr ta ’m inoti 
keltirilishini talab etm aydi.
Post qurilm alari o ‘tgan o ‘qlar soni haqidagi axboroni tax- 
lil qilib, y o i qism i b o ‘sh yoki bandligi haqida qaror qabul 
qiladi.
Post qurilm alari tarkibiga quyidagi funksiyalam i bajam v- 
chilar kiradi:
1. Qabul kassetalari m arkaziy punktda, bevosita y o i
relelari yaqinida (elektr m arkazlashtirish postida, releli sh- 
kaflarda v a h.k.), ESSO ning ham m a postdagi qurilm alari 
bilan o ‘zaro b o g ia b turish uchun joylashtiriladi.
2. Post qurilm a platalari (PPU , yoki «qabul qiluvchilar»), 
hisoblash punktidan ikki sim lik signallashtirish, m arkaz- 
lashtirish v a blokirovka (qisqarilgan holda SM B deb belgil- 
angan) liniyasi orqali uzatilgan axborotni qabul qilib ishlab 
berish uchun m o ‘ljallangan (ikki, uch yoki to ‘rtta SP dan 
nazorat y o ‘l qism ini konfiguratsiyasiga m os ravishda). H ar 
ikki PPU post qurilm alarining katakchasini (qisqarilgan hol- 
da YaPU deb belgilangan) tashkil qilib, asosiy va zaxiraviy 
post qurilm a platalaridan iborat b o ‘ladi.
3. Ta’m inot m anbayi platasi, axborot y ig ‘ish tizim i bilan 
qabul kasseta v a kabel tarm oqlari (kom m unikatsiyalarini) 
tugunlarining ham m a ta ’m inot m anbalarini saqlab, tashqi 
diagnostik yoki m ikroprotsessorlik m arkazlashtirishdagi ax- 
borot y ig ‘ish tizim lari bilan aloqasini b o g ‘laydi. Ta’m inot 
m anbai platasi, y o ‘l qism ida harakat tarkibining g ‘ildirak 
o ‘qlari soni v a diagnostik m aT um otlam i uzatadi. A loqa RS- 
232 turdagi ketm a-ket interfeys orqali tashkil qilingan.
14
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4. RD va H 3 M a m in g sozligi, H 3 M va qabul qiluvchilarning 
orasidagi RD va H 3 M orasidagi aloqa liniyalarining holati, RD 
ning holatini relsga nisbatan va uning ishchi sathida ferromagnit 
jismlami yo‘qligini uzluksiz nazoratini amalga oshiradi.
5. Indikatsiyaga ESSO ning hamma turdagi nosozliklari va hi- 
moyalanayotgan yo‘l qismidagi o ‘qlar sonini chiqarib beradi.
6. Standart interfeyslar yordamida poyezd holatini va ESSO 
diagnostikasini ko‘rsatuvchi dasturiy ta’minotli kompyuter bilan 
bog‘lanishini amalga oshiradi.
7. Tizimni xizmatchilaming tasodifan noto‘g ‘ri harakatlaridan 
dasturiy, apparatli va konstuktiv himoya qiladi.
Qabul qilish moslamalari stansiyada ta’minot manbayi bilan 
birgalikda kassetalarda joylashtirilgan. Har ikki qabul moslamasi 
post qurilmalarida yacheykani tashkil qiladi va ulaming chiqishi- 
ga nazorat - y o ‘l relelari ulanadi. YaPU H 3 M larga masofaviy 
ta’minot, ikki, uch yoki to‘rt SP dan axborotni qabul qilib, ishlab 
berish (nazorat yo ‘l qismlarini tuzilishiga qarab), hamda yo‘l qis- 
mini bo‘sh yoki bandligi haqida qaror qabul qilishga m o‘ljallan- 
gan. Shunday qilib, YaPU quyidagi nazoratlami amalga oshirishi 
mumkin: bitta yoki ikkita strelkali seksiya, ikkitagacha peregon 
(qabul-jo‘natish yo‘llari); kesishma (pereezd). Har bir YaPU to‘rt- 
ta A, V, S, D o‘rinbosar (ny&mpoBaHHHH) kanalga ega. Asosiy va 
o‘rinbosar kanallar parallel ulangan.
PPU kanallari bo‘yicha hiscblash punktlarining taqsimoti quy i- 
dagi qoida bo‘yicha bajariladi:
a ) 
tarmoqlanmaganyo‘lqismlariuchun (kodOO) A vaB kanal- 
lari hisoblash punktining birinchiyo‘l qismiga (shu PPU nazorati 
ostida), C va D kanallari esa hisoblash punktining ikkinchi yo ‘l 
qism igaqo‘shiladi.
b) bitta strelkali seksiyalar uchun (kod 01) va bir yo‘nalishdagi 
ikkita strelkali sektsiyalar uchun (kod 10), strelkalar uchi joylash- 
gan tomonda joylashtirilgan hisob punkti, PPU ning A kanaliga 
qo‘shiladi. 01 tuzilish uchun kanal B qo‘llanilmaydi. Post quril- 
malari kanallar bo‘yicha PPU yacheykasidagi qolgan hisoblash 
punktlarining taqsimoti - ixtiyoriy bo'ladi.
15
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

d) har xil yo‘nalishdagi ikkita strelkali seksiyalar uchun (kod 
11) PPU ning A va B kanallari hisoblash punktlariga, seksiyaning 
birinchi strelka tarmog‘i tomonida, PPU ning C va D kanallari 
hisoblash punktlariga, seksiyaning ikkinchi strelka tarmog‘i joy- 
lashgan tomonida qo‘shiladi.
Qabul qilish bloklari releli xonaning releli stativlarida yoki 
releli shkaflarda joylashtiriladi. Bloklami joylashtirish uchun rele- 
li stativlarda ESSO kassetalarini o ‘matish uchun tokchalar foyda- 
laniladi. Ular stativlarda iloji boricha qulay balanlikda (1,0 - 1,6 
m) o‘matiladi. Releli shkaflarda qabul bloklari shkafiiing pastki 
qismida yoki ESSO kassetalari uchun qisqartirilgan tokchalari- 
da joylashtiriladi. Yo‘l relesi sifatida lUI3y-73/1000 turdagi rele 
qo‘l)aniladi.
Relening yuqori omlik chu‘lg‘ami bir tomoni bilan PPU ning 
asosiy chiqishiga, ikkinchi ta’moni bilan PPU ning o ‘rinbosar 
chiqishiga qo'shiladi. Relening bunday ulanishi qabul qilishda 
ikki qabul moslamasi bo‘yicha, to ‘g ‘ri qaror qabul qilinganini 
nazorat qiladi.
Relening past omlik chu‘lg‘amlari, 10 tadan guruhlarga 
bo‘ linib, stansiya ta’minot batareyasi SMB-24 Vga ketma-ket ula- 
nadi. Bu holatda batareyaning musbat qutbi relening 4 chiqishiga, 
manfiy qutbi esa 3 chiqishiga ulanadi.
Stansiyaning qabul bloklari ta’minotning 220 V, 50 Hz chasto- 
ta, 2 VA iste’mol quw atini ishlatadi.
ESSO ni qo‘llash har turdagi qarshiligi past rels zanjirlarini 
qo‘llashni imkoniyati bo‘lmaganda, metalli shpallar ishlafilganda, 
rels sirti iflos bo‘lganda, sanoat elektr qurimalarini, tortqich kon- 
takt tarmog‘ini xalaqit ta’siri bo‘lganda yoki iqtisodiy tomondan 
maqsadga muvofiq bo‘lmaganda tavsiya etiladi. Ayrim hollarda 
ESSO rels zanjiri bilan biigalikda ham qo‘llaniladi.
ESSO qurilm alari rels y o ‘lining butunligini nazorat qilm a- 
gani, rels zanjirlari y o ‘qligida, uzluksiz avtom atik lokom o- 
tiv signalizatsiyaning qurilm alariga kodli signallam i uzatish 
im koniyati b o ‘lm agani, ESSO ni stantsiyaning bosh y o ‘llar- 
ida, y o ‘lovchi poyezdlar o ‘tadigan to ‘xtovsiz o ‘tish y o ‘llar-
16
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ida, ham da avtoblokirovka bilan jihozlangan peregonlarda 
texnik-iqtisodiy asoslangan holdagina q o ila s h g a ruxsat eti- 
ladi.
ESSO tizim ning um um lashtirilgan tuzulm aviy shem asi 
3- rasm da keltirilgan. R asm dagi sxem adan k o ‘rinib turibdi- 
ki, y o i qutisida joylashtirilgan RD v a H 3 M bitta hisoblash 
punktini tashkil qiladi. Post qabul m oslam asining chiqishi- 
ga b o ‘sh y o i qism nazorat relesi K R qo ‘shilgan (ulangan). 
ESSO ning um um lashtirilgan funksional sxem asi 3- rasm da 
k o ‘rsatilgan.