Milli Virtual Kitabxananın təqdimatında Erix Mariya Remark

nazikdir. Hələ metastas da verib. Ümid yoxdur. 
Ehtiyatla həmin yerdən nümunə kəsib götürdü. 
– Bassion laboratoriyadadır? 
– Bəli. – Tibb bacısı cavab verdi. – Zəng vurmuşdum, gözləyir. 
– Yaxşı, göndərin. Nəticəni gözləyək. On dəqiqə ancaq çəkər. 
Veber dedi: 
– Deyin ki, zəng vursun. O dəqiqə vursun. Təşrihi dayandırırıq. 
61 
Ravik dikəldi: 
– Nəbzi necədir? 
– Doxsan beş. 
– Qan təzyiqi? 
– Yüz on beş. 
– Oldu. Veber, mənə elə gəlir ki, razılıq haqda fikirləşmək lazım deyil. Artıq heç 
nə eləmək olmaz. 
Veber başını tərpətdi. 
– Tikmək lazımdır. – Ravik sözünə davam etdi. – Uşağı götürmək, vəssalam! 
Sonra da tikmək və özünə heç nə deməmək! 
Bir anlığa dayanıb, dümağ dəsmalların arasındakı açıq yaraya baxdı. Gur işıq 
dəsmalları daha da ağ göstərirdi. Elə bil, yenicə yağmış qar idi, arasıdan görünən 
qanlı yara isə, sanki, ağzını geniş açıb əsnəyirdi. Nəsə görünmədən, bilinmədən 
onu için-için yemiş və otuz dörd yaşlı, şıltaq, incə, şax qamətli, həyat həvəsli Ket 
Heqstermi ölümə məhkum eləmişdi... 
Yenə cansız cəsədə tərəf əyildi: 
– Biz hələ... 
Uşaq! Bu doğram-doğram olmuş bədəndə heç nədən xəbəri olmayan balaca bir 
varlıq yavaş-yavaş böyüyürdü. Demək, o da ölümə məhkum olmuşdu. O, hələ 
anasının qanından yeyir, şirəsindən sorurdu ki, böyüyüb bu dünyaya gəlsin, ya 
əsgər, ya da kiminsə qatili olsun. Bir sözlə, insan olsun, yaşasın, sevinsin, 
kədərlənsin, uçurub dağıtsın... – Əlindəki alət ehtiyatla görünməyən yerlərlə 
irəlilədi, onu tapdı, astaca oradan qopardı, çölə çıxardı. Və hər şey də qurtardı. 
Dünya işığı görməmiş, nəfəs almamış, sevinc-kədər dadmamış, böyüyüb başa 
çatmamış, heç yaranmamış öldü... İndi bir parça rəngi solmuş, ölmüş, qana 
bələnmiş ət parçası idi... 
– Bassiondan xəbər çıxmadı? 
– Hələ yox. İndi gələr... 
– Bir-iki dəqiqə də gözləyə bilərik. 
Ravik geri çəkildi: 
– Nəbzi? 
Ekranda Ketin gözlərini gördü. Bu gözlər ona dikilmişdi, ancaq heç nə 
soruşmurdu, sanki, hər şeyi bilir, yazıq-yazıq ona baxırdı. Birdən Ravikə elə gəldi 
ki, o ayılıb. Bir addım atıb dayandı. Ola bilməzdi! Ona elə gəlmişdi. Üzünə işıq 
düşübmüş... 
– Nəbzi necədir? 
– Yüz. Qan təzyiqi yüz on iki. Düşür... 

---

– Vaxtıdır, – Ravik narahat oldu. – Bassion qurtarmalı idi. 
Aşağıdan boğuq telefon zəngi eşidildi. Veber qapıya baxdı. Ravik o tərəfə heç 
baxmadı da. Sakitcə gözlədi. Qapı səsi eşitdi... Tibb bacısı gəldi. 
– Elədir! – Bunu Veber dedi. – Xərçəngdir! 
Ravik başını yırğalayıb, təzədən işə başladı. Sancaqları çıxardı, tikişləri sökdü, 
dəsmalları götürdü. Onun yanında dayanmış Ejeni alətləri sayırdı. Tikməyə 
başladı. Çox səliqə ilə, ustalıqla, dəqiq işləyirdi. Bütün diqqəti orda idi, heç nə 
62 
haqda fikirləşmirdi. Qəbrin üstü örtüldü, dəri qatları bir-bir ağız-ağıza gəldi, üst 
dərinin də tikişini vurub dikəldi: 
– Qurtardı. 
Ejeni cərrahiyyə stolunu yenə maili vəziyyətə gətirdi. Ketin üstünü örtdü. Ravikin 
xatirləri yenə oyandı: «Şəhrizad» ...Srağagün... «Maynboşdan» aldığı paltar... «Heç 
xoşbəxt olmusunuzmu?», «Lap çox», «...qorxuram», «adi şeydir...», qaraçılar 
oynayır... 
Qapını üstündən asılmış saata baxdı. On iki idi. Nahar vaxtı bütün idərələrin, 
fabriklərin qapıları açılır, sağlam adamlar dəstə-dəstə çölə axışır... Tibb bacıları 
xərəyi cərrahiyyə otağından apardılar. Ravik rezin əlcəkləri çıxarıb, vanna otağına 
getdi, yuyunmağa başladı. 
– Siqareti atın! – Onunla yanaşı yuyunan Veber dilləndi. – Dodaqlarınızı 
yandırarsınız. 
– Hə... təşəkkür edirəm. Bəs bunları ona kim deyəcək, Veber? 
– Siz, – deyə Veber tərəddüd etmədən cavab verdi. 
– Gərək, niyə yardığımızı başa salaq. Elə bilirdi, adi qayda ilə edəcəyik. Həqiqəti 
isə deyə bilmərik. 
– Bir şey tapıb uydurarsınız. – Veber inamla dilləndi. 
– Doğrudan? Tapa bilərəm? 
– Əlbəttə! Hələ axşama kimi vaxtımız var. 
– Bəs siz? 
– Mənə inanmaz. Bilir ki, siz təşrih eləmisiniz, ona görə də sizdən soruşacaq. Mən 
gəlsəm, əhvalı pozulacaq. 
– Elədir. 
– Başa düşmürəm, necə ola bilər ki, belə az vaxtda bu qədər böyüsün... 
– Olur... Kaş ona nə deyəcəyimi biləydim! 
– Bir şey taparsınız, Ravik. Deyərsiniz, kistadır, ya da mioma... 
Gecə yenə xəstəxanaya getdi. Ket yatırdı. Axşamüstü oyanmış, qusmuş, təxminən, 
bir saat sakitləşə bilməmiş, sonra yenə yatmışdı. 
– Heç nə soruşmadı? 
– Xeyr, – deyə qırmızıyanaq tibb bacısı cavab verdi. – Huşu özündə deyildi, heç nə 
soruşmadı. 
– Mənə elə gəlir, sabahacan yatacaq. Ayılıb soruşsa, deyərsiniz ki, hər şey 
qaydasındadır. Arxayınca yatsın. Lazım gəlsə, dərman verin. Bir şey olsa, ya 
doktor Veberə, ya da mənə zəng vurun. Harada olduğumu mehmanxanada 
biləcəklər. 
Küçədə elə dayanmışdı ki, deyərdin, canını kiminsə əlindən yenicə qurtarıb. Bayaq 

---

inamla ona dikələn gözlərə baxa-baxa onu aldatmağa bir neçə saat qalmışdı... 
Birdən ona elə gəldi ki, ulduz kimi sayrışan bu gecə yaman istidir. Taleyin ona 
bağışladığı bu bir neçə mərhəmət saatı ağ göyərçin kimi qanad çala-çala gəlib onu 
həyatın dəhşətli girdabından qopardı. Elə bunun özü də bir yalan idi, tale adama 
heç nə bağışlamazdı. Sadəcə olaraq, müvəqqəti möhlət idi. Əslində, hər şey möhlət 
deyildimi? 
Bistrolardan birinə girib, pəncərənin qabağındakı mərmər stol arxasında oturdu. 
Otaq siqaret tüstüsü, səs-küylə dolmuşdu. Xidmətçi gəldi. 
63 
– Bir qədəh «Dübene», bir qutu da «Kolonial» siqareti. 
Ravik qutunu açdı, qara tənbəkidən doldurulmuş siqaretlərdən birini çıxarıb 
yandırdı. Qonşu stol arxasındakı fransızlar öz satqın hökumətlərindən, Munxen 
sazişindən danışırdılar. Hərdən bəzi sözlər qulağına dəyirdi. İndi hamı bilirdi ki, 
dünya laqeyd-laqeyd yeni bir müharibəyə doğru gedir. Heç kim də etiraz eləmirdi. 
İndi adamın bircə şeyə gücü çatardı ki, o da möhlət uğrunda mübarizə aparmaq idi, 
bircə illik möhlət! Burada da möhlət... hər yerdə möhlət... 
«Dübene»sini içdi. Konyakın şirin dadı, kəskin qoxusu ürəyini bulandırdı. Axı 
niyə bundan istədi? Xidmətçiyə əl elədi: 
– Bir qədəh «Fine». 
Pəncərədən baxa-baxa qara fikirləri özündən qovmağa çalışdı. Əgər əlindən bir iş 
gəlmirsə, niyə boş yerə özünü dəli eləyirsən?! Bu ibrət dərsini aldığı günü 
xatırladı. Həyatın ona verdiyi böyük ibrət dərslərindən biri də o idi... 
...Bu hadisə 1916-cı ilin avqust ayında İperi yaxınlığında olmuşdu. Bölük bir gün 
qabaq ön xətdən qayıtmışdı. Cəbhəyə gəldikləri gündən ilk dəfə idi ki, belə sabitlik 
yaranmışdı. İtki olmamışdı. İndi avqust günəşi başlarını döyə-döyə tonqalın 
qırağına yığışıb, kimsəsiz tarlalardan tapdıqları kartofları közdə bişirirdilər. Bircə 
dəqiqə sonra isə hər şey dəyişdi. Qəflətən toplar guruldadı və mərmilərdən biri düz 
tonqalın ortasına düşdü. Özünə gələndə gördü ki, ona heç nə olmayıb, hətta 
yaralanmayıb da, ancaq iki yoldaşı ölüb. Onlardan bir az o tərəfdə isə Paul 
Mesman yıxılıb qalmışdı. Onun qarnı yırtılmış, içalatı çıxmışdı... Paulu lap ayaq 
açıb yeridikləri vaxtdan tanıyırdı. Həmişə bir oynamış, bir yerdə məktəbə getmiş 
və heç vaxt ayrılmamışdılar... 
Onu brezent çadıra büküb səhra xəstəxanasına gətirdilər. Yol taxıl zəmisindən və 
böyük bir yamacdan keçirdi. Dörd nəfər idilər, hərəsi də çadırın bir küncündən 
tutmuşdu. Qəhvəyi rəngli çadırın arasında qıvrılan Mesman, dümağ, piyli, qana 
bələnmiş içalatını qucaqlamışdı. Ağzı açıq idi, gözləri çevrilmişdi... 
O, iki saatdan sonra canını tapşırdı. Bu iki saatın birini ara vermədən qışqırdı... 
Ravik necə geri qayıtdıqlarını xatırladı. Lal-dinməz, qanıqara halda barakda 
oturmuşdu. Ömründə birinci dəfə idi ki, belə şey görürdü. Dəstə komandiri 
Kaçinski – o, müharibədən qabaq çəkməçi olmuşdu – gələndə də beləcə 
oturmuşdu. 
Kaçinski: 
– Dur, – dedi, – bavarların yeməkxanasına pivə, araq gəlib. Kolbasa da var. 
Heyrətlə onun üzünə baxdı. Kaçinskidən belə qansızlıq gözləmirdi. Kaçinski də bir 
xeyli onu süzüb dedi: 

---