Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

MASALLI RAYONUNUN DEMOQRAFİK PROBLEMLƏRİ 
 
Abdullayev B.E. 
Bakı Dövlət Universiteti 
E-mail:
 
[e-mail]
 
 
Demoqrafik problemlərin düzgün araşdırılması və onlara düzgün qiymətin verilməsi hər zaman öz 
aktuallığını qorumuş bir mövzu olmuşdur.Bildiyimiz kimi hər bir dövrdə ,hər hansı bir quruluşun, dövlətin 
əsasını əhali təşkil etmişdir.Demoqrafik problemlər isə əhali ilə bağlı olan problemlər hesab olunur.Əhali 

---

Magistrantların XXI Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2021-ci il 
399 
faktorunun bu dərəcədə vacib rola malik olması onun düzgün araşdırılıb,öyrənilib və düzgün qiymət 
verilməsi məsələsini daha vacib bir hala gətirir.Demoqrafik problemlər bir neçə müxtəlif qruplara ayrıla 
bilər.Onlara nümunə kimi:miqrasiya,təbii artım, doğum - ölüm və s nümunə göstərmək olar.İnsanların 
yaranmasından bəri müxtəlif demoqrafik problemlər də yaranmağa başlanmışdır.Dünya tarixinə nəzər 
saldığımız zaman insanların dünya tarixində vəba,taun kimi dəhşətli xəstəliklərlə məhv olduğunu, I və II 
dünya müharibələri zamanı insanların tələf olduğu və yaxuda da zəlzələ ,yanğın kimi fəlakətlərlə insanların 
tələf olduğu hallar qarşımıza çıxır.Belə dövrlərdə insanların sürətlə azalması problem ortaya çıxır.Müxtəlif 
tarixlərdə insanların sayları da müxtəlif olmuşdur.Yuxarıda göstərilən səbələr bu saya təsir edən əsas 
faktorlardır.1500 –ci illərdə dünya əhalisi 400 milyon olduğu halda ,ilk dəfə 1800-cü illərdə artıq 1 milyarda 
çatmışdır.Dünyada insanlar hər yerdə eyni dərəcə də məskunlaşmamışlar.Məsələn,Asiyada əhali sayı daha 
çox olduğu halda , Avstraliyada bu rəqəm daha azdır və s kimi.Əsas demoqrafik problemlərdən biri kimi 
“Miqrasiya” göstərə bilərik.Bəs nədir miqrasiya? Miqrasiya – insanların bir ölkədən digər ölkəyə həmişəlik 
və ya uzun müddət köçməsidir.Başqa bir ölkəyə gedən şəxs ölkəsinin tərk etməsinin səbəbi siyasi,dini və ya 
başqa bir təqib formasıdırsa ,sığındığı ölkəyə rəsmi müraciət edə bilər və ümumiyyətlə sığınacaq axtaran 
kimi təsvir olunur.Son dövrlərdə dünyada baş verən problemlər miqrasiyanı kəskin dərəcədə artırmışdır. 
Belə ki , rayonda müxtəlif millətlərdə olan insanlar yaşayır.Bu xalqların əsas hissəsini isə , Talışlar təşkil 
edir.Rayonda əasasən sosial – mədəni həyatın ciddi təsiri ilə əhali çoxluğu nəzərə çarpır.Rayonda əhalinin 
sıxlığı da bunu ciddi dəstəkləyəm faktor hesab olunur.Əhali sıxlığı 01.01.2020 –ci il tarixi üçün 316 nəfər 
təşkil edir və bu rəqəm çox ciddi bir rəqəm hesab oluna bilər.Aşağıdakı cədvəldə isə qonşu rayonlarla 
müqayisədə əhalinin sıxlığı göstərilmişidir. 
Şəhər və rayonların 
adları 
Ərazi, 
min 
kv.km
Əhalinin sayı, min nəfər 
01.01.2020-ci il 
tarixə əhalinin 
sıxlığı (1 kv. km, 
nəfər) 
2009-cu ildə 
keçirilmiş əhalinin 
siyahıya-alınması 
üzrə 
01.01.2020-
ci il 
vəziyyətinə 
Masallı rayonu 
0.72 
197.2 
227.7 
316 
Lənkəran şəhəri 
1.54 
205.7 
230.2 
149 
Astara rayonu 
0.62 
96.2 
109.7 
177 
Lerik rayonu 
1.08 
74.5 
85.8 
79 
Yardımlı rayonu 
0.67 
58.1 
68.0 
101 
Cəlilabad rayonu 
1.44 
192.3 
225.3 
156 
Cədvəl də aydın nəzərə çarpır ki , Masallı rayonu əhali sayına görə də və əhali saylna görə də əhəmiyyətli bir 
yerə malikdir.Aşağıdakı diaqramda cədvəldəki rayonların sıxlıqları əyani formada göstərilmişdir. 
Biz demoqrafik problemlər dediyimiz zaman , bu kimi faktorları da mütləq nəzərə almalıyıq.Əhalinin 
çox sıx yerləşməsi özü özlüyündə müəyyən xəstəliklərin ciddi şəkildə yayılmasına səbəb olan faktorlardan 
biri hesab oluna bilər.Rayonun ümumi əhali sayı artıq , 229 minə çatmaqdadır.Əhalinin 22.6 faizi şəhərdə , 
77.4 faizi isə kəndlərdə məskunlaşmıdır.Əhalinin sayının bu qədər çox olması özlüyündə əsas problem kimi 
işsizlik problemini də gətirir.Bu problemin həll olunmasında isə , rayonda yeni-yeni iş yerlərinin , fabrik və