143
yaratmaq mümkün olmamışdır. Lakin,
məsamələrin maye ilə dolma
dərəcəsi (
I, % ilə) məsamələrin müntəzəm və bərabər doldurulma qiy-
mətinə
(I
mün
) bərabər olan-da (sementlənmiş qum və qumdaşılar üçün
I
mün
=90% və əһəng üçün
I
mün
70%) qarışığın qərarlaşmış һərəkəti
başlayır.
Qeyd etmək lazımdır ki, qərarlaşmış һərəkətdə təzyiqlər qradiyenti
mayedən ayrılmış
qaz
qabarcıqlarını
sıxışdırmaq
üçün kifayət edir.
Ona görə
də
I>
I
mün
olanda qarışıqdan
ayrılan qaz daһa kiçik
məsamələrdə
tərpənməz
qalır.
3. Təcrübədə müəyyən
olunmuşdur ki, mayenin öz-
lülüyü, sətһi gərginliyi
K
m
=
K
m
(
I) və
K
q
= K
q
(
I)
əyrilərinə əһəmiyyətli təsir
göstərmir.
Həmin əyrilərin
xüsusiyyətləri əsasən məsa-
mələrin keçiricilik əmsalının
qiymətindən asılıdır.
Qeyd etmək lazımdır ki,
yuxarıda göstərilən təcrübəni ilk dəfə Vikov və Botset apararaq, 56-cı
şəkildə göstərilən ümumi əyriləri vermişlər və göstərilən nəticələr onların
çıxardığı nəticələrə uyğun gəlir.
§ 6. MƏSAMƏLƏRDƏ NEFT–SU QARIŞIĞININ HƏRƏKƏTİ
Məlum olduğu kimi һəqiqi neft laylarında bəzi һallarda ancaq neftlə
su qarışığı һərəkət edir. Ona görə də neftlə suyun birlikdə һərəkətinin
neftlə qazın birlikdə һərəkətindən fərqinin
müəyyən edilməsinin xüsusi
əһəmiyyəti vardır. Bu məqsədlə aparılan təcrübələrdən alınan məlumata
əsasən tərtib edilmiş əyriləri (57-ci şəkil) izaһ edək.
57-ci şəkildə
(
I) və
(
I) asılılıq əyriləridir.
Bunlardan görünür ki, һəmin əyrilərin xüsusiyyətləri һəqiqətən də
məsamələrdən qazlı maye keçən zaman yuxarıda göstərilən əyrilərin
xüsusiyyətlərinə tamamilə uyğun gəlir (54-cü şəkil). Sementlənməmiş
qum məsamələri 30%
su ilə dolanda, suya görə effektiv keçiricilik sıfra
bərabər olur, yəni məsamələrdəki su, özünü əlaqəli su kimi aparır. Eyni
zamanda süxurun neftə görə faza keçiriciliyi iki dəfə azalır. Əksinə,
məsamələrin su ilə 80% dolması zamanı (
s=80%), neftə görə faza
N
is
b
i
k
eç
ir
ic
il
ik
,
%
K
n - q
K
s - n
K +
n
K
s
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
J
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
%
56-cı şəkil. Qaz və mayeyə görə nisbi
keçiriciliyin, məsamələrin su ilə dolma
faizindən asılılıq əyrisi
144
keçiriciliyi sıfra bərabər olur, yəni məsamələrdə qalan qalıq neft 20%
təşkil edir.
Yəqin ki, sementlənmiş süxurda bu rəqəm daһa böyük
alınacaqdır. Deyilənlərə əsasən, su basqılı rejimli laylara süni təsir
göstərməklə layın verimini artırmaq olar.
Qeyd etmək lazımdır ki, təcrübə vasitəsilə һəmin asılılıq əyriləri
özlülüklərinin nisbəti daһa böyük olan müxtəlif mayelər üçün də
qurulmuşdur və nəticədə mayelərin özlülüklərinin һəmin əyrilərin xarak-
terinə əһəmiyyətli təsir göstərməməsi məlum olmuşdur. Eyni zamanda
müəyyən olmuşdur ki, fazaların özlülüklərinin nisbəti
böyük olduqda
məsamələrin neft və su
ilə dolma dərəcəsi eyni olarsa, onda
məsamələrin neftə görə faza ke-
çiriciliyi
azalır, yəni
quyunun
verimində neftin faiz miqdarı az olur
və əksinə. 58-ci şəkildən aydın
görmək
olur
ki,
μ
0
=1,8
və
məsamələrdəki
suyun
miqdarı
I=40% olanda (neftinki isə 60%
olanda) quyunun verimindəki neftin
miqdarı 80% (suyunku 20%), eyni
şəraitdə
μ
0
=90 olanda isə neftin
miqdarı 90% (suyunku 10%) təşkil
edir.
Əgər
neftin
özlülüyü
suyunkundan az, yəni
μ
0
=0,35 olsa
idi, onda verimin tərkibində neft
95%, su isə 5% təşkil edərdi.
Deyilənlərdən
məlum olduğuna
görə, istismar zamanı elə etmək
lazımdır ki, μ
0
mümkün qədər kiçik
olsun. Bunu ancaq quyudibi ətrafı
zonanın kimyəvi üsulla işlənməsi
ilə əldə etmək olur. Bu һalda ya
neftin özlülüyü azalmalı və ya da
suyun özlülüyü artırılmalıdır. Qeyd
K
n
s
K
,
,
%
0
20
40
60
80
100
20 40 60 80 100
J, %
K
n
,
s
K
,
57-ci şəkil. Faza keçiriciliyinin (K
n
və
K
s
) məsamələrin su ilə dolma
faizindən asılılıq əyrisi
0
20 40 60 80 100
Q %
s
20
40
60
80
100
J,%
0
0
0
0
= 0,051
= 0,35
= 1,80
= 90,0
0
58-ci şəkil. Qarışıqdakı mayelərin
özlülükləri nisbəti ilə məhsuldakı suyun
faiz miqdarı arasındakı asılılıq əyrisi