Mirzacanzad? A. X. ve b. Neft v? qaz yataqlarinin islenmesi ve istismar?n?n nezeri esaslar?pdf

                                                        317 
 
Qeyd etdik ki, C əmsalı layın açılma dərəcəsindən və xarakterindən
asılıdır. Ona görə də  C əmsalını iki һissəyə ayırmaq olar:
  
C = C
1
 + C
2  
,                                    (VI.389) 
burada  C
1
— quyunun açılma dərəcəsinə görə  natamam olması 
nəticəsində əlavə müqaviməti nəzərə alan əmsal;
           C
2
— quyunun açılma xarakterinə görə  natamam olması 
nəticəsində  əlavə müqaviməti nəzərə alan əmsaldır. Hər 
iki  əmsal müstəqil  olaraq 
ayrılıqda   tapılır.
a) quyunun 
açılma 
dərəcəsinə görə 
natamam
olmasının 
nəzərə alınması.  
C
1
əmsalı  aşağıdakı 
amillərdən asılıdır:
1.
Layın açılması 
qalınlığının onun ümumi 
effektiv  qalınlığına olan 
nisbətindən:
 , 
burada    —  layın effektiv 
qalınlığının açılmış  һissə-
sinin uzunluğudur.
2.
Layın qalınlığının 
quyunun diametrinə olan 
nisbətindən:
 , 
burada
h—layın
effektiv
qalınlığı;
D—quyunun diametridir.
C
1
əmsalının qiymətini tapmaq üçün 145-ci şəkildəki qrafikdən
istifadə edilir. Həmin qrafikdən istifadə etmək üçün
və a əmsallarının
qiymətini bilmək lazımdır.
Qrafikdə verilən müxtəlif əyrilər a əmsalının qiymətinə uyğun olaraq
C
1
ilə əmsalları arasındakı asılılığı göstərir.
C
1
əmsalını tapmaq üçün üfüqi ox üzərində -nın qiyməti götürülür və
a-nın qiymətinə uyğun olan əyri seçilir. Üfqi ox üzərində -nın qiymətinə
uyğun  olan nöqtədən  şaquli oxa paralel xətt qaldırılır. Həmin xəttin a
Q=1
Q=5
Q=10
Q=20
Q=40
Q=80
Q=160
Q=300
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
C
1
Q=300
Q=160
Q=80
Q=40
Q=20
Q=10
Q=5
Q=1
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
5,5
6
6,5
C
1
a = 
h
d
10  20   30   40  50   60   70   80   90 100 %
d
 
145-ci şəkil. Açılma dərəcəsinə görə 
natamam quyuda C
1
əmsalının 
açılma əmsalından asılılığı

---

                                                        318 
 
qiymətinə uyğun olan əyri ilə görüş  nöqtəsini  tapırıq. Həmin  görüş
nöqtəsinin ox üzərindəki koordinatı axtardığımız C
1
əmsalının qiyməti 
olacaqdır. 
Əgər quyu ancaq açılma dərəcəsinə görə natamamdırsa,  onda  С=С
1
olacaqdır;
b) quyunun açılma xarakterindən asılı olaraq natamamlığının   
nəzərə alınması (C
2
əmsalının tapılması). 
C
2
əmsalının qiyməti aşağıdakı amillərdən asılıdır:
1.Layın 1 m açılmış qalınlığında olan deşiklərin sayından 
(n
. 
2. Perforator gülləsinin laya daxil olma uzunluğundan (l′ sm).
3. Kəmərdə açılmış deşiyin diametrindən (d', sm); һəmin diametr
güllənin
diametrinə
bərabər
qəbul edilir.
4. Quyunun diametrindən. Yuxarıdakı parametrlərə əsasən 146, 147, 
148, 149, 150-ci  şəkillərdə verilmiş qrafiklərdən istifadə edərək  C
əmsalının qiymətini tapırıq. Qrafiklərdən istifadə etməmişdən qabaq
aşağıdakı ölçüsüz parametrləri tapmaq lazımdır:
nD parametri, burada D — quyunun baltaya görə diametridir, m ilə; 
parametri, burada D — quyunun diametri, sm ilə;
0
40
80
120
160
200
240
C
2
0,5     1      1,5     nD
1
2
3
4
5
6 7
8
9 10
0
4
8
12
16
20
24
28
32
C
2
l = 0
2
4
6
8
nD
146-cı şəkil. C
2
əmsalının nD
parametrindən asılılıq əyriləri
0
0,5   1,0     1,5    nD
8
16
24
32
40
48
56
64
72
C
2
2    3     4    5     6    7    8     9
C
2
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
l = 0,1
1
2
3
4
5
6
789
10
nD
147-cı şəkil. C
2
əmsalının nD-dən 
        asılılıq əyriləri

---

                                                        319 
 
l'—perforator gülləsinin laya daxil olma uzunluğudur; l'=3 5 sm qəbul
edilir;
parametri, burada D —sm ilə götürülür; d'=1,1sm olur.
 
C
2
əmsalını tapmaq üçün l parametrinin tapılmış qiymətinə müvafiq
olaraq 146, 147, 148, 149, 150-ci şəkillərdən biri seçilir. Seçilmiş
qrafikdəki əyrilər ailəsindən a parametrinə uyğun əyrini tapırıq. Həmin
əyri C
2
əmsalının nD parametrindən asılılığını göstərir.
Şəkillərdə verilmiş əyrilər a parametrinə görə nömrələnmişdir.
Əyrinin nömrəsindən asılı olaraq a parametrinin qiyməti aşağıda
verilmişdir:
1 əyrisi: a = 0,02; 2 əyrisi: a = 0,04; 3 əyrisi: a = 0,06; 4 əyrisi: a =
0,08;  5 əyrisi: a = 0,1;  6
əyrisi: a = 0,12;  7 əyrisi: a =
0,14; 
8 əyrisi:
a = 0,16; 
9 əyrisi: a = 0,18; 10 əyrisi: a = 0,20.
Deməli, a parametrinə görə tapdığımız əyridən C
2
əmsalının
qiymətini müəyyən edirik.
Əgər quyu ancaq açılma xarakterinə görə natamamdırsa, onda C=C
2
olacaqdır.
Şurovun əyriləri vasitəsilə tapılan C əmsalından (VI.384) düsturunda
istifadə  etmək üçün quyunun radiusu (r) dedikdə,  məһsuldar layı açan
axırıncı baltanın radiusu nəzərdə tutulmalıdır.
Layda quyuların sayı çox olduqda һidrodinamik natamam quyuların
interferensiya məsələsini nəzəri cəһətdən dəqiq olaraq һəll etdikdə çox
böyük riyazi çətinliklərə rast gəlirlər.
0
4
8
12
16
20
24
28
32
36
40
C
2
0,5
1,0
1,5
2,0 nD
1
2
3
4
5
6
7 8
9
10
0
1
2
3
4
C
2
2                  4                  6                   8
nD
l = 0,25
 
148-ci şəkil. C
2
əmsalının nD-dən
asılılıq əyriləri
2           3           4            5           6            7          8            9
1
2
3
4 5 6 7 8
9 10
0
4
8
12
16
20
24
28
C
2
nD
0,5               1,0              1,5              nD   
0,4
0,2
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
2,2
2,4
2,6
l = 0,5
C
2
149-ci şəkil. C
2
əmsalının nD-dən
asılılıq əyriləri

---