Nəzakət Əliyeva
204
başqa kişilərin ürəyini riqqətə gətirməyə imkan
verməmək lazımdır. Ona görə onlar gəzməyə gedəndə
gözəl
ayaqlarını
mümkün
qədər
uzunboğaz
çəkmələrdə, incə boyunlarını isə geniş paltarlarda
gizlətməlidirlər, onun baxdığına heç kəs nəzər sala
bilməz, hətta gözlərinə belə! Ancaq evdə istədiyi gözəl
və rahat çəkələklərdə gəzə bilər, necə ki (bu bizdə
nadir bir şeydir) bədənini səliqəli yuyub, yağlamalı,
qulluq etməli və geyinməlidir. Bu da bizdə qayda
deyil.
Bu adətlərin yaxşı cəhətləri yalnız onda qəbul
edilə bilər ki, çoxarvadlılıq aradan götürülsün, təkrar
qeyd edildiyi kimi çünki o bütün bədbəxtliklərin
mənbəyidir və düzgün ailə həyatına qovuşmağa imkan
vermir və bununla ölkənin ən yaxşı və davamlı əsasları
başlanır.
Məşhur tatar komediya şairi M.F.Axundov öz
qəhrəmanlarının dili ilə sərbəstcəsinə demişdir: Bizdə
hökm sürən “çoxarvadlılıq”, fransızlardakı “çox
ərlilik”dən heç də geri qalmır. “Çoxarvadlılıq” o
deməkdir ki, bir kişiyə bir arvad kifayət deyil, “çox
ərlilik” isə o deməkdir ki, bir qadına bir kişi bəs eləmir.
Birinci ənənə bizdə hökmranlıq edir, sonuncu isə
Parisdə”....
Bunların içində bir həqiqət var ki, onu (Parisin
sərhədlərindən kənarda da) inkar etmək olmaz. Ancaq
onu əlavə etmək olar ki, bizdəki “çoxərlilik” necə olur-
olsun icazə verilməyən, qanuna zidd və cəzaya
məhkum bir şeydir, bunun əksinə, Şərqdə bu dinə, adət
-ənənələrə əsaslanır və buna görə məhvedici nəticələri
Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında
205
davam edir, çünki heç bir qanun onu qorxutmur və
cəzalandırmır.
Ancaq bu o demək deyil ki, Şərq qadınları “çox
ərlilik”lə məşğul olmaq istəməzdilər, onlarda buna
həvəs və istedad yüksək dərəcədə mövcuddur, ancaq
bir şey çatmır o da – fürsət! Hər hansı bir təklif olsa da,
ondan istifadə etmək çətindir. Həm də qadınlar onların
kişilərlə əlaqəsinə onların yolunda duran çətinlikləri
aradan qaldırmaq üçün heç bir vasitə axtarmırlar,
onları gözləyən təhlükələrə baxmayaraq, “güllərin dili”
ilə, dərvişlərin və başqa nökərlərin köməyi ilə bəziləri
bu gizli əlaqəni yarada bilirlər və bununla qadağan
edilmiş hərəmxananın ləklərində bitən məhəbbət
gülləri beləcə dərilir.
Beləliklə, həyat sevincləri Şərq qadınları üçün
çox cüzi, az bəxş edilmişdir. Adətən onların çiçək açan
vaxtında, otuz yaş da buna daxil olmaqla bu Asiyalı
xanımları artıq nə gözəlliklərə heyran olmur, nə də
gözəlliyi kəşf etməyə can atmırlar. Sifət solğunlaşır,
xasiyyət acılaşır, səs elə kobudlaşır ki, həmin anda
bütün insani ifadələr yoxa çıxır.
Nəzakət Əliyeva
206
TƏRCÜMƏÇĠNĠN QEYDLƏRĠ
Fridrix Bodenştetin “Şərqdə min bir gün” romanı
Hermann Ammon tərəfindən yenidən işlənmişdir. Bu
roman təqribən 1900-cü ildə Berlində Alman
Ədəbiyyatı Həvəskarları Cəmiyyətinin nəşriyyatında
çap edilmişdir. Roman 34 fəsildən ibarətdir. 18 fəsil
Mirzə Şəfi və onun nəğmələrinə həsr edilmişdir. 20-ci
fəsildən başlayaraq, əsasən Tiflis, Qara dəniz, Qori,
Kutaisi, Abxaziyaya dəniz səyahəti, Suxum-Kala,
Pitsunda, Qaqra, Qara dənizin şərq sahilləri, rus döyüş
gəmisi “Moquçi” ilə dəniz səyahəti, çərkəz ölkələri
haqqında ruslarla çərkəzlərin, əsasən, Baraxoviçə əsir
düşmüş çərkəz qadınlarından bəhs edilmişdir.
Romanda 7-ci və 8-ci fəsillər (səhifə 48-dən 89-a
qədər) Ermənistana səyahət, onların adətləri və
toyundan bəhs edildiyi üçün müəllif bu fəsillərin
tərcüməsini məsləhət bilmədi.
Tərcümə etdi: Alman dili kafedrasının müdiri,
b/m Ofelya Surxay qızı Müslümova.
Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında
207
ORİJİNAL ŞEİRLƏRİ
Nəzakət Əliyeva
208
AZƏRBAYCANCA ġEĠRLƏR
Qəzəl
Nə qədər kim, fələyin sabitü səyyarəsi var,
Ol qədər sinədə qəmzən oxunun yarəsi var.
Deyil əflakdə kövkəb görünən çərxi-bülənd
Oluban didə, sərapa sənə nəzzarəsi var.
Ruzigari qara, daim gecəsi tar keçir,
Hər kimin eşqdə bir yari-sitəmkarəsi var.
Necə qan cuşə gəlib, eyləməsin ahü-fəğan?
Könlümün dideyi-giryan kimi fəvvarəsi var!
Ol qəzəldir ki, bu, Vazeh dedi, bir dərd əhli,
Zahirən lalə otağında qonaq-qarəsi var.
Müxəmməs
Ey nəzakət çəməni içrə xuraman Süsəni,
Xublıq kişvərinin təxtinə sultan Süsəni,
Sədəğin yayı qaşın sədqəsi qurban Süsəni,
Bir baxışla yaraşur kim, ala yüz can Süsəni,
Belə getsə, tez olur dillərə dasdan, Süsəni.
Hərəkatü rəvişin qıldı səhi sərvini pəst,
Sünbülə türreyi-zülfün şikəni verdi şikəst,
Laləni dağa salıb ruyin, edib badəpərəst,
Ey könül, qaş-göz aradə nə gəzərsən belə məst,
Yoxdu vəhmin ki, ara yerdə tökə qan, Süsəni.
Ey mələk, əbr yüzün gündümü, ya bədri-tamam?
Kim ki, ruyindən olur məst, ona badə həram,
Pərdəsiz cilvələnib, naz ilə ver qəddə qiyam,
Küfri-zülfün dağıdıb, məst çıxıb, eylə xüram,
Bilələr ta ki, nədir küfr ilə iman, Süsəni.
Dostları ilə paylaş: |