Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Marksizm’den Post-Marksizm’e
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 2.7.7. Marksizm’den Post-Marksizm’e
Modern dünyanın içinden çıkan ve bu anlamda modern bir teori olarak görülen, ama modern toplumsal yaşamın egemen gücü kabul edilen burjuvazinin/kapitalizmin karşısında bulunan bir teori olarak Marksizm(Marks’tan itibaren ama Marks’ın kendisi 222 Baudrillard, Tüketim Toplumu , s.94 223 Baudrillard, Tüketim Toplumu , s.40; Harvey, s. 123. 224 Slattery, Martin, Sosyolojide Temel Fikirler , Haz.: Ü.Tatlıcan-G.Demiriz, Sentez Yayınları, 2.b İstanbul 2008, s.470 96 hariç), postmodernitenin modern üst-anlatı kategorisine dâhil ettiği siyasal ve belirlenimci bir teoridir. Klâsik ya da Ortodoks Marksizm, toplumsal tarihi, bir çatışmalar tarihi olarak ele alır. Çatışmanın, modern dönemdeki belirleyicisi olan üretim ekonomisindeki taraflar; proleterler ve kapitalistlerdir. Bu taraflar: Marks’ın ekonomik temelli toplum analizinde, çatışmanın oluşturduğu sınıflı toplumun emeğinden başka gelir kalemi olmayan işçi sınıfının, devrimle oluşturacağı sınıfsız toplum ile çatışmanın biteceğine dair geleceği oluşturma tezi, yirminci yüzyıldaki toplumsal hareketlerin en başta gelen üreticisi olması bakımından önemlidir. Marksizm’in dinamik yönü, gelecek tarihi belirleyecek olan proleter özne vurgusu ile modernitenin insana verdiği yaratıcı ‘özne’lik niteliği sonucunda gösterilen ufkun, bir bakıma kesişmekte olduğunu söyleyebiliriz. Yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde, proleter kimliği tartışmalı olsa da, gerçekleşen Ekim Devrimi ile Marksist/Sosyalist ütopya(gerçekleşmesiyle aslında ütopya olmamaktadır) tüm ezilenlere umut saçarken, liberal ve kapitalist çevrelere de korku saçmıştır. Teorik olarak, güzel görünen sosyalist devlet realitede aynı güzelliği yaratmak konusunda pek de başarılı olmamış, hatta Stalin ile birlikte ütopyanın karardığını söylemek neredeyse bir entelektüel ağız alışkanlığı (klişe) haline gelmiştir. Son kertede Sovyetler, bürokratik ve totaliter bir kisveye bürünüp, ereksel hedefinden uzaklaşarak halk için olmaktan ziyade, iktidarı hedefleyen bir devlet durumuna gelmiştir. İkinci Dünya Savaşından itibaren esen Soğuk Savaş rüzgârları özelde Sovyetler, genelde Marksizm veya sol kesim üzerinde bir ürperti bırakmıştır. Liberal ve kapitalist bloğun Sovyet blok karşısında giderek güç kazandığı karşıtlıkta, yüzyılın sonunda(1991’de), Sovyetlerin maçtan çekilmesiyle liberal demokrasinin zaferi ilân edilmiştir. Marksizm yirminci yüzyılda Sovyetlerin temel ideolojisi(Ortodoks Marksist) olarak görünse de Marksist literatüre eklenen yeni perspektifler, yirminci yüzyılda Ortodoks Marksist anlayıştan giderek uzaklaşıldığını da göstermektedir. Marksist bakış açısını genişletmek adına öne çıkan görüşlerden biri yukarıda değindiğimiz Frankfurt Okulu/Eleştirel Teori’dir. Sınıf odaklı analizden çıkıp toplumsal alandaki gelişmeleri daha geniş bir okumaya tabi tutması(sosyolojik, psikolojik, felsefî ve politik kısaca disiplinler arası bir çerçevede), Frankfurt Okulu’nun Marksizm’e ekidir. Fakat Okul’un 97 kuruluşundaki sol ve eleştirel renk her zaman tematik olarak kalsa da Marksizm’in giderek daha gerilere düştüğünü söylemek yanlış olmaz. Marksizme ikinci bir ek olarak Gramsci’nin ‘hegemonya’ kavramı örnek gösterilebilir. Hegemonya, en geniş anlamda egemen sınıfın ideolojik anlayışını kitleye veya halka benimsetme/empoze etme yollarının daha farklı araçlarla(kültür, sanat vs.) sağlamasıdır. Marksist anlamda önemli olan, proleter hegemonyanın oluşmasını sağlamaktır. 225 Marksist teoriye yapılan önemli eklemlemelerden biri de Althusser’in yapısalcı yaklaşımıdır. Ona göre, üç temel toplumsal yapı mevcuttur: ekonomik, siyasal ve ideolojik. 226 Althusser DİA(devletin ideolojik aygıtları) ve DBA(devletin baskı aygıtları) kavramlarını, Gramsci’nin hegemonya kavramına dayanarak oluşturmuştur. Ona göre, bu aygıtlar insanların karşısına doğrudan çıkan kurumlardır ki özellikle ideolojik aygıtlar, modern devlet anlayışındaki (Gramsci’nin hegemonya için rıza oluşturma mekanizmasıyla aynı mantıktadır) iktidarın devamlılığı için insan üreten yapılardır. İdeolojik aygıtlar, iktidarın istenen nitelikte insan üretmede baskı yapmayan kurumlarıyken, bu kurumlara rağmen, istendik noktaya gelmeyenler insanlara ideoloji, DBA’ların şiddeti kanalıyla empoze edilir. 227 Marksizm’e yapılan bu eklerin bir diğeri, radikal demokrasi tezleriyle post- Marksizmi oluşturan Laclau ve Mouffe’dır. Onların kendilerini post-Marksist olarak nitelemelerinin nedeni: “Artık ne Marksizmin başvurduğu özenlik ve sınıflar anlayışını, ne onun kapitalist gelişmenin tarihsel yönelimi görüşünü, ne de antagonizmaların ortadan kalktığı saydam bir toplum olarak komünizm anlayışını sürdürmek olanaklı” olmadığına dair savlarıdır. 228 Aynı zamanda postmoderniteyi de olumlayan radikal demokrasi teorisyenlerinden Mouffe’a göre radikal demokrasi için postmodern düşünüşün bir şans olduğunu ilk başta söylemek gerekir. 229 Aslında yukarıda adı geçen Baudrillard, Lyotard ve Foucault gibi düşünürler de post-Marksizme eklenebilir, fakat 225 Williams, s.174–5; Bottomore, Tom, Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|