Molekulyar biologiya

Oqsillarning birlamchi 
Oqsillar 
molekulasini
aminokislotalarning ketma-ke
6
Richard A Harvey., Denise R Ferrier . B
mavzu mazmunidan foydalanildi. 
polipeptid zanjir o’rtasidagi 
quyidagicha ifodalanadi: 
Vododrod bog’larning ho
Disulfid 
bog’lar.
Oqsil
reaksiyaga kirishish qobiliyati
faol guruhlarning bo’lishiga 
oqsil molekulasini tashkil qila
zanjir tarkibidagi sistein amino
bog’lar tufayli polipeptid zanj
qismida yoki ular orasida disu
:
llarning fazoviy konfiguratsiyasini hosil qi
i tarkibida yuqorida keltirilgan asosiy bog’
an bog’lar va bir qator qo’shimcha bog’lar h
arining strukturalari. 
Oqsil molekulasida
i, ikkilamchi, uchlamchi va to’rtlamchi strukt
mchi strukturasi. 
ulasini 
tashkil 
qiladigan 
polipept
ket joylashish tartibi va ularni tutgan 
ier . Biochemistry. Lippincott Wiliams and Wilkins. China
10 
idagi vodorod bog’lar 
hosil bo’lishi. 
6
 
Oqsil 
molekulasining 
iliyati tarkibidagi erkin 
bog’liq. Masalan, 
qiladigan polipeptid 
aminokislotasi disulfid 
zanjirlarning ma’lum 
disulfid ko’prikchalar 
sil qilishda muhim rol 
’lardan tashqari ion 
lar ham bo’ladi. 
ulasida 4 xil struktura 
i strukturalari. 
lipeptid 
zanjirlarida 
utgan o’rni oqsillarning 
. China. 2011. 16 – betdagi 

---

11 
birlamchi strukturasi
deb ataladi. Bu tartib irsiy belgilangan va o’zgarmasdan 
nasldan-naslga o’tadi. Birlamchi struktura oqsil molekulasining asosi (ustuni) 
deyiladi. Hozirgacha 1000 dan ortiq oqsilning birlamchi strukturasi aniqlangan. 
Shunday qilib oqsillarning biologik xususiyatlari, eng avvalo ularning birlamchi 
strukturasiga bog’liq. 
Birlamchi strukturasi aniqlangan dastlabki oqsil insulindir. Insulin 2 ta 
polipeptid zanjiridan tuzilgan. Birinchi ya’ni A zanjir 21 aminokislota qoldig’idan, B 
zanjir esa 30 aminokislota qoldig’idan tuzilgan. Insulin molekulasida 3 ta disulfid 
ko’priq bo’lib, ikkitasi A va B zanjirlar orasida, bittasi A zanjirning ichida 
joylashgan. 
Bir qator anomal oqsillarning birlamchi strukturasini o’rganish ba’zi og’ir irsiy 
kasalliklar tabiatini aniqlashga imkon beradi. Masalan: normal gemoglobin oqsilining 

-zanjirida 6-o’rinda glutamin joylashgan, uning o’rinining valin bilan o’zgarishi 
og’ir irsiy kasallik o’roqsimon kamqonlikni keltirib chiqaradi.