Molekulyar biologiya

Oqsillarning ikkilamchi strukturasi. 
Vodorod bog’lari tufayli hosil bo’ladigan 
polipeptid zanjirning spiral konfiguratsiyasi oqsillarning ikkilamchi strukturasi 
deyiladi. Ikkilamchi strukturani uchta xili mavjud: 

-spiral, 

-qavatli va kollagenli 
spiral. 
Vodorod bog’lar bir polipeptid zanjir ichidagi har xil guruhlar o’rtasida hosil 
bo’ladi. Bunday bog’lar tufayli polipeptid zanjir spiral shaklda bo’ladi. Polipeptid 
spiralning muhim xillaridan biri 

- spiraldir. 

-spiralni aylanma zina bilan taqqoslasa bo’ladi. Bu holda aminokislota qoliqlari 
pog’onalar vazifasini bajaradi. 

-spiral juda ko’p oqsillarda uchraydi. Masalan: 

-keratin to’liq 

-spiral 
oqsildan iborat; mioglobin, gemoglobin 75%, zardob albumini 50%, ribonukleazani 
17%. 

-spiralni tashkil qiladi, ma’lum omil ta’sirida (ishqor, harorat) α-spiral 
cho’zilib, zanjir ichidagi vodorod bog’lar uzilib ketadi va 

-strukturaga o’tadi. 
Fibrillyar (ipsimon) oqsillarning tabiiy shakli - 

strukturadir. Vodorod bog’lar 
molekulalarning orasida, polipeptid zanjirining har xil uchastkalari orasida bo’ladi. 
β-struktura tuzilishi.
7
 
7
Richard A Harvey., Denise R Ferrier . Biochemistry. Lippincott Wiliams and Wilkins. China. 2011. 17 – betdagi 
mavzu mazmunidan foydalanildi. 

---

Oqsillarning uchlamchi
Spiral tuzilgan polipeptid zan
kuch ta’sirida fazoda ma
olishga 
harakat 
qiladi. 
spiralining fazodagi orienta
uning taxlanishi 
uchlamch
deyiladi, ya’ni molekulaning s
haqida ma’lumot beradi. 
biologik faolligi, ularning 
strukturasiga 
bog’liq. 
strukturani rentgenostruktura
yordamida 
o’rganiladi. 
R
lizotsim, 
mioglobin, 
ximo
Oqsil molekulasi uch
kimyoviy bog’lar ishtirok etad
polipeptid zanjirining ma’lum
bog’ hosil qiladi. 
Oqsillarni uchlamchi s
guruhlarning o’zaro ta’siri h
yuqori labillikka ega: pH, mu
oqsil molekulasidagi vodorod
Disulfide aloqa kovalen
sistiendan tashkil topgan. Ik
chi strukturasi
. 
tid zanjirlar har xil 
ma’lum shaklni 
iladi. 
Polipeptid 
rientatsiyasi yoki 
mchi struktura
aning shakli, hajmi 
Oqsillarning 
arning uchlamchi 
iq. 
Uchlamchi 
ukturatahliliy usul 
Ribonukleaza, 
ximotripsin 
va 
boshqa ko’pgina oqsill
strukturasi aniqlangan.
i uchlamchi strukturasining hosil bo’lish
ok etadi. Bulardan eng muhimi disulfid bog
lum qismlaridagi sistein qoldiqlar bir-biri 
chi strukturasini hosil bo’lishda gidro
siri ham ishtirok etadi. Oqsillarning uchl
H, muhitning ionli tarkibiga, temperatura va 
dorod bog’lari juda ham ta’sirchandir. 
lent aloqa hisoblanadi. Ularning har 
an. Ikki sistein bir- biridan ko’plab amin
12 
oqsillarning uchlamchi 
ngan. 
lishida bir qancha 
d bog’dir. Ko’p oqsillar 
biri bilan mustahkam 
gidrofob va gidrofil 
uchlamchi strukturasi 
ura va boshqa omillarga 
har biri ikki asosiy 
aminokislotalari bilan

---

bir biri bilan farqlanadi.
8