Mövzu İqtisadi fikir tarixi fənninin predmeti, metodu və strukturu
Yüklə 312,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Ümumi metodlar
– bunlara metodoloji yanaşmalar da deyilir. Metodoloji yanaşmalar tədqiqat predmetinə fəlsəfi yanaşmanı əks etdirir. İqtisadi fikirlərin analizində istifadə edilən metodologiyaları ümumilikdə iki yerə bölə bilərik: nisbiyyətçi (relyativist) və mütləqçi (absolutist) yanaşmalardır. Fikirlərdə nisbiliyi müdafiə edən tədqiqatçılar qeyd edir ki, hər hansı fikir və elmi nəzəriyyə haqda nəzər yürütmək üçün gərək o fikir və ya nəzəriyyənin yarandığı şəraitdən agah olaq. Sonra isə həmin fikir və nəzər haqda danışa bilərik. Çünki bir alimin əqidəsi, psixologiyası, şəxsi ruhiyyəsi, onun yaşadığı dövrün ictimai-siyasi və iqtisadi quruluşu, yaşantıları və həyatda qarşısına çıxan hadisələr, onun irəli sürdüyü nəzəriyyəyə təsir edir. Nisbiyyətçi yanaşmaya əsasən alimlər dünyaya öz “rəngli eynəklər”i ilə baxır. Hər alim öz prizmasından məsələlərə baxdığı üçün onların fikirləri subyektiv fikirlər sayılır və iqtisadi analiz apararkən əsas məqsəd hər hansısa nəzəriyyənin necə və hansı şəraitdə (şəxsi və ya xarici) ortaya çıxmasını aşkarlamaqdır. Nəzəriyyələrin düz yaxud səhv olması və irəli sürülən fikirlərin təhlilinin isə əhəmiyyəti yoxdur. Çünki bu halda biz də həmin nəzəriyyəni “rəngli eynək”lə araşdırmış oluruq. Игтисади fikirl ə rin tarixi d ə s
ü but edir ki, h ə r hans
ı sa bir n ə z
riyy ə nin йаранмасында тядгигатчы игтисадчынын сийаси мараьы, мярамы вя гярязлилийи дя мцщцм рол ойнамышдыr.
Мясялян, Д.Рикардонун лендлоридляр синфиня ряьбятинин олмамасы бейнялхалг тиcарят нязяриййясинин, A.Smitin krala nifr ə tinin olmas ı azad v ə d
ö vl ə t m ü daxil ə si olmayan bazar n ə
ə riyy
ə sinin, Ф.Листин милли мараглары цстцн тутмасы вя Бюйцк Британийанын дцнйа сянайе щюкмранлыьына гаршы олмасы «милли игтисадиййат» нязяриййясинин, К.Марксын хцсуси мцлкиййятя вя капитализмя олан нифряти сосиалист нязяриййясинин, марjиналистлярин Марксын ямяк - дяйяр
нязяриййясини гябул (щязм) едя билмямяси вя онларын игтисад елминин тарихиня дцшмяк арзусу файдалылыг нязяриййясинин, C.Keynsin d ö vl
t r ə smisi olmas ı is
ə iqtisadiyyata d ö vl
t m ü daxil ə si
n ə z ə riyy
ə sinin йаранмасы иля нятиcялянмишдир. Bel ə
ə , relyativist metodologiyaya g ö r
h ə qiq ə tin meyar ı yoxdur, h ə qiq
ə t nisbidir, h ə r k
ə sin q
ə bul etm
ə li oldu
ğ u m
ü tl ə q h ə qiq ə t m ö vcud deyil yaxud m ö vcuddursa da ə l ç atan deyil (tapmaq çə tindir, çü nki h
ə r k
ə s m
ə s ə l ə l ə r ə subyektiv bax ı r). Qeyd ed ə k ki, nisbiyy ə t
i yana ş man ı n bir
ç ox
ç at ış mazl ığı
vard ı r. M ə s ə l ə n, elmin ə h ə miyy
ə tinin azalmas ı (bir halda ki, vahid h ə qiq
ə t yoxdur ya da onu tapmaq m ü mk
n deyils
ə , b
ə s elm n
ə y ə laz ı md ı r?),
ə xlaq
ı n t
ə nziml
ə nm ə sinin qeyri-m ü mk ü n olmas
ı ( ə g ə r ə xlaq
nisbidirs ə v ə insandan insana d ə yi
irs ə , onda kimis ə h
ə r ə k ə tin ə g
ö r ə t ə nqid etm ə k,
ə xlaqs
ı zl ığı q ı namaq m ü mk ü n olmaz, bir ç ox qeyri- ə xlaqi i
ş l ə r ə b ə ra ə t qazand ı rma ğ a m
ə cbur
olar ı q, ü mumb
əşə ri t
ə rbiy
ə v ə ə xlaq prinsipl ə ri olmaz) v ə s.
Mütləqçi metodoloji yanaşmaya əsasən isə iqtisadi fikirlər və nəzəriyyələrin analizində əsas məqsəd o fikir və nəzəriyyələrin düz yaxud səhv olması, yaxşı yaxud pis, faydalı yaxud ziyanlı olmasını araşdırmaqdır. Mütləqçi yanaşmaya əsasən şəxslərdən asılı olmayan, tam obyektiv mütləq həqiqət. Bəs həqiqətin meyarı nədir? Nəzəriyyələrin həqiqiliyinin təhlili üçün bir çox mütləqçi metodoloji yanaşmalar vardır ki, onlar da həqiqətin müəyyən edilməsi üçün müxtəlif meyarları irəli sürmüşdür. İqtisad elmində ən çox istifadə edilən yanaşmalar aşağıdakılardır: Yüklə 312,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|