| Praqmatik metodologiya:
praqmatik həqiqət konsepsiyası fayda gətirən, sərfəli və səmərəli
olan və praktikada uğur qazanmağa kömək edən biliyi həqiqət hesab edir. Amerika filosofu və
psixoloqu Uilyam Ceyms hesab edirdi ki, insanlara xeyir verən istənilən ideya həqiqət
sayılmalıdır. Bu yanaşmaya əsasən bir nəzəriyyə faydalıdırsa deməli həqiqətdir, praktikada fayda
vermirsə o həqiqət sayılmır.
Dialektik metodologiya:
dialektik metodun tərəfdarlarına (V.Hegel, K.Marks və s.) görə
elmi həqiqətləri öyrənmək üçün hadisələri daim inkişafda, qarşılıqlı əlaqədə, dəyişlikdə, bir-biri
ilə ziddiyyət və mübarizədə tədqiq etmək lazımdır. Onlara görə həmişə hər hansısa bir nəzəriyyəyə
(tezisə) əks nəzəriyyə (antitezis) meydana çıxır. Onların arasındakı ziddiyyət və mübarizə
nəticəsində yeni bir nəzəriyyə (sintez) yaranır. Məsələn, liberal iqtisadçılarla keynsçilər arasındakı
ziddiyyətdən sonra neoliberallar, kapitalistlərlə sosialistlər arasındakı ziddiyyət nəticəsində sosial
demokratlar meydana çıxdı. Meydana çıxan sintez özü də bir tezis (yeni nəzəriyyə) sayıldığı üçün
onun da bir antitezisi var. Bu yeni tezis-antitezis mübarizəsindən isə başqa bir sintez yaranır. Və
bu proses o vaxta qədər davam edir ki, meydana çıxan sintezin antitezisi olmasın. Yəni bu halda
həmin sintez (yaxud da yeni tezis) ən ideal nəzəriyyə sayılır.
Dostları ilə paylaş: | 
