Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
202 
d
ən yeni üzvlərinin daxil edilməsi. K. qərarı müvafiq orqanın 
ümumi yığıncağında təsdiq olunur.  
KREATURA 
(latın creatura – yortma ) – kiminsə himayəsi 
il
ə irəli sürülmüş; (məcazi) kiminsə adamı.  
KRİMİNOGEN  VƏZİYYƏT  (durum)  (latın  crimen, 
crimenalis  -  cinay
ət, cinayətə  aid olan) -  müəyyən cəmiy-
y
ətdə, dövlətdə, müəyyən zaman çərçivəsində, cinayətkar-
lığın  səviyyəsinin və  dinamikasının  göstəricisi. Burada 
cinay
ətarlığın  statistikasının,  meyilliyinin,  cinayətkarlığa 
qarşı  aparılan  mübarizənin effektivliyinin (səmərəliliyinin), 
cinay
ətkarlığın  kəmiyyət və  “keyfiyyət” göstəricisinin, 
cinay
ətlərin müxtlətif ərazi bölgüsünün, sosial təbəqə və yaş 
bölgüsünün, bütövlükd
ə  cinayətkarlığın  və  konkret cinayət-
l
ərin səbəblərinin, sosial, milli amillərinin, cinayətin ictimai 
h
əyatın  müxtəlif sahələrindən (ailə, məişət,  əmək və  s. 
münasib
ətlərindən) irəli gəlməsinin, ictimai-siyasi, iqtisadi 
hadis
əlrin, proseslərin ona təsirinin, miqrasiya proseslərinin 
ona t
əsirinin və  s. öyrənilməsi və  təhlil edilməsi mühüm 
əhəmiyyət kəsb edir.  
KRİTİKA  (yunan  kritikế  –  araşdırma,  mühakimə  etmə 
m
əharəti) – bax tənqid.  
KURIAL SEÇKILƏR - bəzi dövlətlərdə seçkilər milli, dini, 
irqi v
ə ya müəyyən senzlərlə, dərəcələrə və ya kurialara bölən 
-  dövl
ətin təmsilçi (hakimiyyət)  orqanlarına  keçirilən seçki 
sisteminin bir növü, y
əni burada namizədin  şəxsi (bilik, 
bacarıq,  işgüzarlıq)  keyfiyyətləri deyil, məhz müvafiq 
m
ənsubiyyət önəm kəsb  edir.  Misal:  İraq  Palamentinə 
seçkil
ərdə  ərəblərə, kürdlərə  və  türkmanlara seçilmək üçün 
mü
əyyən kvota ayrılmışdır; Fici dövlətinin təmsilçi palatasına 
seçilm
ək üçün ficilərə, hinduslara və  “ümumi” Deputatlara 
mü
əyyən  kvota  ayrılmışdır;  Zimbabve  dövlətində  Parlamen-
tin aşağı palatasına ağ və qara dərili deputatlağa namizədlərə 
mü
əyyən kvotalar müəyyənləşdirilmişdir.  Yeri  gəlmişkən, 

---

 
203 
ist
ər Fici və  istər Zimbabve dövlətlərində  həmin kvotalar 
əhalinin (müvafiq millətə, irqə) nisbətləri  ilə  uyğun  gəlmir, 
y
əni kvotalar müəyyən kateqoriya insanlara ümumi əhali 
nisb
ətində çox və ya az ayrılır. 
KÜTLƏ  -  qeyri-mütəşəkkil, məkan, zaman və  maraqca 
yaxınıqlı  bir  qrup  insanın  qisamüddətli,  yığışıb  -  bir yerə 
toplaşması  və  yüksək dərəcəli komfomizmlə  (oxşar,  uyğun) 
yekdil, emosional f
əaliyyət göstərməsi.  K.  düşünmür,  o 
liderl
ərin təhriki ilə  yalnız  öz  ehtiraslarına  tabedir.  K.-nın 
xarakterik c
əhətləri  bunlardır:  dözümsüzlük,  idarəolunmaz, 
soyuqqanlı düşünə bilməməzlik, təxərrüslük, emosionallıq və 
son h
əddə əsəbilik, acıqlıq, hirslilik. K. içərisində olan fərdlər 
üçün öz m
əsuliyyət hissinin itirilməsi, ehtirasların oyanma-sı, 
(“hamı  kimi”)  prinsipi  ilə  fəaliyyət göstərməsi səciyyəvidir. 
Ehtiraslara  qapılmış  K.  -  böyük  dağıdıcı  qüvvəyə  malikdir, 
m
əhz  bu qüvvədən istifadə  edərək  inqilablar,  çevrilişlər 
(devrilişlər),  toqquşmalar  və  s.  baş  verir.  K.-lərin  aşağıdakı 
növl
ərini fərqləndirirlər: təsadüfi, okkazional (misal: yol - 
n
əqliyyat hadisəsi yerində); içərisində panika olmaqla (misal: 
t
əbii fəlakət)  –  ekspressiv; ekstazik (misal: rok konsert-
l
ərində; dini messalarda); aqressiv (misal: talan, tarmar, 
qırğın); konvensional (burada yığımın səbəbi ümumi dəyər və 
normalar n
əzərdə  tutulur,  misal:  futbol  fanatlarının  toplantı-
sı). Bir sıra hallarda K. bir formadan – digər formaya keçməsi 
mümkündür.  
KVORUM 
(latın  quorum  (praesnetia sufficit)  –  kimlərin 
(iştirakı  kifayətdir)  -  İngiltərədə  hakimləri təyin etdikdə 
istifad
ə  edilən ifadənin ilk sözü) –  yetərsay: qanun –  qayda 
il
ə, əsasnamə və nizamnamə ilə, reqlamentlə, müvafiq orqa-
nın  qərarı  ilə  müəyyən  edilmiş  yığıncağın,  məclisin, kon-
ferensiyanın, qurultayın və s. səlahiyyətli hesab etmək və işə 
başlamaq  üçün  iştirakçılarının  mütləq, zəruri  sayı.  K. 
yığılmadıqda  həmin  orqanın  fəaliyyəti  etibarsızdır,  qeyri-

---

 
204 
qanunidir. H
əmin  orqanın  hər  hansı  bir  üzvündə  K.  şübhə 
doğurarsa, o, iştirakçıları saymaqdan ötrü yığıncağın rəhbər-
liyin
ə müraciət edə bilər. Əgər K. ümumi iştirakçıların mini-
mum t
ələb olunan sayıdırsa, kvota həmin yığıncaqda konkret 
aktın qəbul edilməsi üçün ona səs verənlərin minimum tələb 
olunan sayıdır, missal: AR MM-nin (Parlamentin) K.-u azı 83 
Deputatın  iştirakıdırsa,  qanun  qəbul etmək üçün isə  (kvota) 
azı 63 Deputatın səs verməsidir.  
KVOTA 
(latın quota-hər kəsə düşən hissə; quot - nə qədər) - 
yet
ərsay; 1) kollegial orqan tərəfindən  akt(lar)ın  qəbul 
edilm
əsinə  səlahiyyəti  çatması  üçün,  onun  üzvlərinin 
(s
əslərin) minimum limiti; 2) beynəlxalq təşkilatların  üzvü 
olan dövl
ətlərin  (onların  iqtisadi  potensialına  uyğun  olaraq) 
öd
əməli  olduqları  üzvülük  haqqı  limiti;  3)  beynəlxalq təşki-
latlar t
ərəfindən ümumi istifadədə  olan təbii nemətlərin 
dövl
ətlər  arasında  istifadə  üçün  bölüşdürülmüş  pay;  4) 
tutulmalı olan verginin mütləq tarif dərəcəsi; vergi norması; 
5) inhisarçı kartel sazişinə daxil olan iştirakçı müəssisə üçün 
mü
əyyən olunan məhsul  istehsalı,  satışı,  ixracı,  yaxud 
idxalında iştirak edənlərin payı; 6) seçici K. –sı - bir deputat 
mandatı  almaqdan  ötrü  seçkilərdə  yığılmalı  olan  (yığılmış) 
minimum seçici s
əsi. 7) “təbii” kvota –  seçkilərdə, seçki 
dair
əsində ümumi verilmiş sayların, həmin seçki dairəsindən 
seçil
ən Deputatların sayına bölünməsi ilə hesablanan – seçki 
K.-
sının bir növü. 
 
Q 
 
QANUN - 
əksər hallarda dövlətin qanunvericilik hakimiyyəti 
orqanı  (Parlament)  tərəfindən, nadir hallarda referendum 
vasit
əsilə  xalq tərəfindən qəbul edilən (və  yalnız  onlar 
t
ərəfindən  əlavələr edilə, dəyişdirilə  və  ləğv  edilə  bilən), 
ictimai münasib
ətlərin müxtəlif sahələrini nizamlayan, 

---