Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
205 
ümum-m
əcburi  qaydaları  müəyyənləşdirən, dövlətin,  xalqın 
irad
əsini ifadə edən, Konstitusiyadan sonra ikinci dərəcəli Ali 
hüquqi qüvv
əyə malik olan normativ aktdır. Bu, o deməkdir 
ki, bütün dig
ər aktlar ona uyğun olmalı (ona zidd getməməli) 
v
ə  hamı  tərəfindən birmənalı  icra  olunmalıdır  (riayət 
edilm
əlidir). Qanunun icra olunmaması, nalayiq icra edilməsi 
v
ə  yaxud  ona  qarşı  hörmətsizlik, müəyyən hüquqi 
m
əsuliyyətə səbəb ola bilər. 
QANUNÇULUQ  VƏ  HÜQUQ  QAYDASI  -  kateqoriyalar 
eyni prinsipl
ər üzərində  formalaşan  hüquq  subyektlərinin 
hüquqları, azadlıqları, vəzifələri və mahiyyəti ilə uyğunlaşan 
v
ə  formal normativ fərqləndirici xüsusiyyətə  malik olan 
kateqoriyalar:  qanunçuluq-ictimai münasib
ətlərdə  qanuna 
uyğunuq  vəziyyətini  formalaşdırmaq  məqsədi ilə, qanunlara 
v
ə onlara müvafiq qəbul edilən digər hüquqai aktların dövlət 
orqanları,  vəzifəli  şəxslər,  insanlar  (statusundan  asılı  olma-
yaraq) v
ə  ictimai birliklər tərəfindən düzgün və  dönmədən 
yerin yetirilm
əsindən ibarət olan və  qanunun aliliyini hifz 
ed
ən siyasi-hüquqi vəziyyəti; hüquq qaydası-ictimai qaydanın 
əsas tərkib hissələrindən biridir, qüvvədə olan qanunvericilik 
əsasında təşəkkül tapan ictimi münasibətlər sistemidir. Hüquq 
qaydası cəmiyyətdə qanunçuluq prinsiplərinin reallaşmasının 
n
əticəsidir. Qanunçuluq – hüququn bərqərarı üçün vasitədir; 
hüquq  qaydası  –  hüququn həyata keçirilməsinin nəticəsidir. 
Qanunçuluq olan yerd
ə-hüquq  qaydası  da  var.  Qanunçuluq 
olmayan yerd
ə-hüquq  pozuntuları,  özbaşınalıq,  məsuliy-
y
ətsizlik, xaos, anarxiya və s. mövcuddur. 
QANUNLARIN  KOLLİZİYASI  (latın  collisio-toqquşm)  - 
dövl
ətdaxili (milli) və ya beynəlxalq hüquqi aktlarda (iki və 
ya daha çox normativ, hüquqi aktlarda), eyni m
əsələnin 
t
ənzimlənməsinə  müxtəlif  yanaşma,  mövqe  olmasından  irəli 
g
ələn  uyğunsuzluq,  ziddiyyət, yəni  qanunvericilik  aktlarının 
bir-birin
ə  zidd getməsi. Q.K. ictimai münasibətlərin normal 

---

 
206 
t
ərzdən qurulmasına ciddi əngəl törədir. Dövlətdaxıli ictimai 
münasib
ətlərdə  Q.K. problemi-həmin (konkret) hadisəyə 
bilavasit
ə aidiyyəti olan normativ aktın tədbiq edilməsi ilə; və 
ya 
ən axrıncı qəbul olunmuş normativ aktın tətbiq edilməsi; 
ümumi v
ə  xüsusdi aktların  uyğunsuzluq  şəraitində  -  xüsusi 
aktların tətbiq edilməsi ilə; aşağı orqanların aktları, eləcə də 
aşağı  orqan  ilə  -  yuxarı  orqanların  aktları  bir-birinə  zidd 
gedirs
ə  -  yuxarı  orqanın  aktı  tətbiq edilməklə-həll edilir. 
Beyn
əlxalq münasibətlərdə  isə  Q.K.  -kollizisiya  normaları 
(y
əni konkret halda hansı dövlətin qanunun tətbiq edilməsini 
mü
əyyən edən normalar) əsasında həll edilir. 
QANUNVERİCİ  HAKİMİYYƏT  -  Parlament; müstəqil 
hakimyy
ət  orqanı;  “hakimiyyət bölgüsü prinsipi”nə  uyğun 
olaraq dövl
ətdə  bir-birini  tarzlaşdıran  üç  hakimiyyət orqan-
larından  (İcraedici  və  Məhkəmə  hakimiyyəti  orqanlarına  - 
alternativ) biri; Konstitusiyadan sonra Ali hüquqi qüvv
əyə 
malik  olan  normativ  aktları  -  “qanunları”  qəbul edilməsi 
sah
əsində  müstəsna hüquq sahibi olan orqan, lakin 
qanunlardan  savayı  Q.H.-i qərarlar, dövlət büdcəsi  aktlarını 
q
əbul edir, dövlətin tərəfdaş  çıxdığı  beynəlxalq  aktları 
ratifikasiya (t
əsdiq)  edir.  İcra  hakimiyyətinin fəaliyyətinə 
n
əzarət edir, bəzi hallarda isə, hətta Höküməti  formalaşdırır 
v
ə  istefaya göndərmək hüququna malikdir. Bax həmçinin 
Parlament. 
“QAPALI  CƏMİYYƏT”  -  İngilis  filosofu  Karl  Popper 
t
ərəfindən  işlənilib-hazırlanmış  anlayış.  Qapalılıq  ideyası 
izolyasionizm
ə müvafiq irəli sürülmüşdür və sosial strukturun 
yenilikl
əri  (modernizasiyanı)  yox  dərəcədə  çətin qəbul 
etm
əsini,  inkişafın  ilkin  mərhələlərində  donub  qalmasını, 
c
əmiyyətin son dərəcədə konservativ mövqedə olmasını və s. 
n
əzərdə  tutur. “Q.C.”-lər qeyri-demokratik siyasi-hüquqi 
rejimli dövl
ətlər üçün səciyyəvidir,  lakin  burada  qapalılıq 
ya
lnız sərt inzibati idarəçilik metodlar ilə tətbiq olunmur, bu 

---

 
207 
qapalılıq  cəmiyyətin maraq, mövqe və  baxışlarından  irəli 
g
əlir. Bununla yanaşı, sivilizasiyanın inkişafı - Popperə görə 
“Q.C.”-l
ərdən - “açıq cəmiyyət” sistemi istiqamətində gedir. 
QARIŞIQ İDARƏETMƏ FORMASI - Prezident idarəetmə 
forması  ilə  Parlamentarizm dövlət idarəçilk  formalarının 
v
əhdətindən irəli gələn mürəkkəb dövlət idarəçiliyi  forması 
kosepsiyası.  Q.İ.F.  şəraitində  hər bir Ali hakimiyyət  orqanı 
(Prezident v
ə  ya Parlament) bir-biri ilə  müqayisədə 
mütarazlıq  və  qarşılıqlı  təvazölə  prinsipi  əsasında  fəaliyyət 
göst
ərməsini  ehtiva  erdir.  Q.İ.F.  hər iki Ali hakimiyyət 
orqanlarını  (Prezident  və  ya Parlamenti) bir-biri ilə 
müqais
ədə  səlahiyyətlərinin üstünlük təşkil  etmısini  nəzərdə 
tutmur, y
əni  dövlət  -  Ali hakimiyyət  orqanları  biri-biri ilə 
müqais
ədə mütarazılıq və qarşılıqlı təvazölə prinsipi əsasında 
idar
ə  olunur.  Q.İ.F.  -  hər iki Ali hakimiyyət  orqanlarını 
(Prezidenti v
ə  Parlamenti) biri-biri ilə  münasibətdə 
kompromis
ə meylli edir, əks halda konfrontasiya hər iki Ali 
hakimiyy
ət  orqanlarının  subyektlərinə  (vəzifəli  şəxslərinə; 
konkret olaraq Prezident v
ə  Deputatlar) vəzifələrindən 
getm
əsinə  qədər,məhrumiyyətlər ilə  nəticələnə  bilər.  Q.İ.F. 
şəraitində  Hökumət həm Prezidentin, həm də  Parlamentin 
qarşısında  məsuliyyətlidir  (hesabatlıdır).  Parlamentin  Prezi-
dent
ə  qarşı  “impiçment”  qəbul etməsi səlahiyyəti və  Prezi-
dentin  “Parlamenti  buraxılması”  səlahiyyəti, həmin institut-
ların bərabər hüquqi müstəvidə olmasına işarə edir. 
QARIŞIQ SEÇKİ SİSTEMİ - Ali Qanunvericilik orqanına 
(Parlament
ə) seçkilərdə, Deputatların həm majoritar, həm də 
proporsional  qaydada seçicil
ər tərəfindəın seçilməsi. Q.S.S.-
d
ə  deputat  mandatları  qanunvericilikdə  müəyyən  olunmuş 
faiz nisb
əti ilə, hər iki seçki sistemi ilə seçilmiş Deputatlara 
paylanır.  Burada  “faiz  nisbəti” dedikdə, hər iki seçki sitemi 
il
ə  seçilmə  kvotası  nəzərdə  tutulur. Bir qayda olaraq, kvota 
seçki sisteml
əri arasında 50 faiz nisbəti ilə bölüşdürülür, lakin 

---