211
vaxtaşırı çağırılırdı; 2) 1921-ci il Monqolustan xalq inqilabın-
dan sonra demokratik yolla seçil
ən xalq nümayəndələri
m
əclisi; 3) Böyük Oktyabr Sosiaıist İnqilabından sonra
Xar
əzm və Buxara Xalq Sovet Respublikalarında Ali dövlət
hakimiyy
əti orqanının adı. Orta Asiyada müttəfiq sovet
sosialist respublikaları yaradıldıqdan sonra “Q.” termini eyni
m
ənada işlədilmişdir; 4) Keçmiş SSRİ-də, 1917-1936-cı
il
ərdə Sovetlər yığıncağı, sonralar isə xalq Deputatları
yığıncağı. Dövlət hakimiyyətinin Ali orqanı; 5) Hər hansı
t
əşkilatı və ya əhali qruplarının, hər hansı sahə xadimlərinin
nüma-y
əndələrinin yığıncağı; 6) bir sıra təşkilatlarda Ali
orqan.
Q.-larda m
ərkəzi idarəçilik (icra) orqanlar seçilir,
onların fəaliyyət xətti müəyyənıəşdirilir, onların hesabatları
dinl
ənilir və təsdiq edilir, proqramlar və təməl sənədləri
t
əsdiq edilir, yenidən nəzərdən keçirilir və ya dəyişiklik və
əlavələr edilir. Q. tərəfindən qəbul olunan sənədlər - icrası
üçün m
əcburidir və yalnız növbəti Q. tərəfindən dəyişilə, ləğv
edil
ə bilər. Q.-ın çağırılmasının vaxtaşırlığı, qaydası, omun
t
ərkibi, səlahiyyət və funksiyaları və digər məsələlər-
Nizamnam
ə və ya digər qanunvericilik aktı ilə müəyyən
olunur.
L
LEGİSLATURA (latın lex (legis) - qanun və latus-daxil
edilmiş, qoyulmuş) -1) səlahiyyət müddəti, həmçinin seçilmiş
nümay
əndəli orqanın fəaliyyət dövrü; 2) ayrı-ayrı ölkələrdə
v
ə ABŞ-ın bəzi ştatlarında hakimiyyətin Qanunvericilik or-
qanlarının adı.
LEGİTİMASİYA (latın legitimus-qanuni, qanuniləşdiril-
miş) - (qanuniləşdirmə, de-faktonu-de-yureyə çevirmə) – sub-
yektin v
ə ya aktın səlahiyyətli və ya qanuni olmasını qəbul
212
etm
ə (etdirmə) təsdiqləmə; ictimai-siyasi və hüquqi münasi-
b
ətlərin bütün subyektləri tərəfindən vahid şərtlərin, vahid
“oyun qa
ydalarının” qəbul edilməsinə yönəlmiş fəaliyyət (bu
f
əaliyyət adətən qanuni, ədalətli üsul və vasitələrlə həyata
keçirilir, lakin b
əzi hallarda L. qanunsuz, ədalətsiz üsul və
vasit
ələrlə həyata keçirilir, misal: rüşvət, şantaj, təzyiq və s.):
1. pasport sistemi olmayan dövl
ətlərdə vətəndaşın şəxsiy-
y
ətini təsdiq etmə forması. Səlahiyyətli hakimiyyət orqanının
t
ələbi ilə vətəndaşın şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlərin
t
əqdim etməsindən ibarətdir; 2. mülki hüquqda vətəndaşın
mü
əyyən hüquqi hərəkətləri həyata keçirmək hüququnun
sübutu; 3. hakimiyy
ət L.-sı – mürəkkəb siyasi-hüquqi pros-
esl
ərin nəticəsində dövlətin legitim hakimiyyəti (və müvafiq
qanunvericilik sistemi) olmadıqda müəyyən siyasi qüvvələrin
(misal: “qeyri-legitim hakimiyy
ətin”, “marionet hakimiy-
y
ətin”, idarəetmə imkanları məhdud olan (və yaxud heç
olmayan) qanuni legitim hakimiyy
ətin və yaxud, digər siyasi
qüvv
ələrin) öz hakimiyyətini (müvafiq hüquqi aktlarını) həm
dövl
ətdaxili həm də beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında məhz
özünün “legal hakimiyy
ət” olduğunu isbat və təsdiq etməsinə
yön
əlmiş ictimai-siyasi, hüquqi fəaliyyət; 4. bax həmçinin
leqalizasiya, naturalizasiya.
LEQALİZASİYA (ingilis légal-qanuni) – qanuniləşdirmə: 1.
konsul L.-
sı – sənədlərdəki və aktlardakı imzaların həqiqliyi-
nin v
ə onların konsulun olduğu dövlətin qanunlarına uyğun-
luğunun müəyyən və təsdiq edilməsi; 2. “çirkli pulların” L.-
sı – qeyri-qanuni (o cümlədən: rüşvət, mənimsəmə, oğurluq,
qar
ət, kontrabanda, bronkonyerlik, dələduzluq, “insan alveri”,
narkotik madd
ələrin və silah-sursatın qeyri-qanuni alveri və
s.) üsul v
ə vasitələrlə əldə edilmiş “kriminal bioqrafiyalı”
pulların, qanunların boşluqlarından və “məmur tamahkar-
lığından” istifadə edərək təmizə çıxarılması, “yuyulması”
c
əhdləri; 3. bax həmçinin legitimasiya, naturalizasiya.
213
LİBERALİZM (latın liberalis-azad) – (adı demokratik
azadlıqlar uğrunda mübarizədən götürülmüşdür) – 1. müasir
anlamda L. – insan v
ə cəmiyyətin hüquq və azadlıqlarını ali
d
əyər kimi qiymətləndirən sistemdir. L.-in əsas ideyaları –
insanın, onun hərəkətlərinin, fəaliyyətinin, azadlığının, azad
sahibkarlığın, şəxsi mülkiyyətin, azad rəqabətin və bazarın,
ictimai azadlığın (söz, fikir, vicdan, toplaşma və s.) hamı
üçün b
ərabər qanunlar sistemi ilə qorunması və təminatı
əsasında – ictimaiyyəti birləşdirən siyasi və ideoloji cərəyan.
L. XVIII-XIX
əsrlərdə, burjuaziyanın mütləqiyyətə qarşı fəal
mübariz
ə dövründə Avropada əmələ gəlmişdir. Onun (L.-in)
t
ərəfdar-ları monarxın hüquqlarının Parlamentlə məhdud-
laşdırmağı, konstitusiyalı quruluş yaradılması, adi (aşağı
t
əbəqə) vətəndaşların dövlətin idarə olunmasında iştirakı,
zad
əganların və ruhanilərin imtiyazlarının ləğv edilməsi və
bir sıra demokratik azadlıqların uğrunda mübarizə aparmış-
dılar. Mühafizəkarlıqdan fərqli olaraq L. – daha mülayim
mövqed
ən çıxış edir və demokratik instutları dəstəkləyir; 2.
(m
əcazi) ictimai həyatın mənfi təzahürlərinə, ədalətsizliyinə,
haqsızlığa qarşı – qeyri-prinsipiallıq, səhlənkarlıq, laqeyidlik,
mübariz
ə aparmamaq, etiraz etməmək.
LİBERTARİZM (ingilis liberty-azadlıq) - özünü klassik
liberal
ənənələrinin davamçısı, müasir dövrün əsil yeganə
liberalizmi elan etmiş ideya, siyasi istiqamət. Onun
mahiyy
əti: “şəxsiyyətin azadlığı fəlsəfəsi”, “səbatlı indi-
vidualizm”-dir. L. t
ərafdarları dövlətin siyasi sisteminin
iqtisadi, sosial v
ə siyasi aspektlərinə, fərdlərin qarşılıqlı
münasib
ətlərinə, dövlət və cəmiyyət münasibətləri məsələlə-
rin
ə yanaşmada, hətta liberallardan da sağ mövqe tuturlar,
h
əmin mövqedən çıxış edərək kapitalizmin dövlət-monopolist
əsaslarının dəyişdirilməsini tələb edir, individualizmin
prinsipl
ərinin bərpasını və cəmiyyətin bütün sahələrdə qeyri-
m
əhdud rəqabətin olmasını istəyirlər. L. tərəfdarlarının idealı-
Dostları ilə paylaş: |