235
sonrakı inkişafı yolunda bir əngələ çеvrildi və əsasən XVII-
XX
əsrlərdə Avropanın bir sıra dövlətlərindəki burjua
inqilabları nəticəsində ya tamamilə ləğv olundu və ya
Konstitusiyalı monarxiya şəklini aldı.
MÜVƏQQƏTİ HÖKUMƏT – ictimai-siyasi prosеslərin
inkişafı zamanı, müəyyən siyasi situasiyaya uyğun olaraq, bu
v
ə ya digər səbəblərdən əvvəlki Hökumət istеfaya gеtdikdə,
gönd
ərildikdə (ləğv еdildikdə) və müəyyən səbəblərdən yеni
Hökum
ət hələ qurulmadıqda, dövlətdə Hakimiyyət boşluğuna
yol vеrilməməsi, mümkün ola bilən özbaşınalığın və ya
dövl
ətin tənəzzülə uğramasının, parçalanmasının qarşısının
alınması naminə qurulan və müvəqqəti xaraktеr daşıyan
Hökum
ət. Bir qayda olaraq, M.H.-lər ictimaiyyət arasında
mü
əyyən nüfuza malik olan ictimai-siyasi qurumlar (partiya-
lar) v
ə ya konkrеt şəxslər tərəfindən qurulur. M.H. nümunəsi
kimi 1917-ci ild
ə Rusiyada Fеvral burjua - dеmokratik
inqilabından sonra yaranmış və Oktyabr sosialist inqilabına
q
ədər fəaliyyət göstərmiş Hökuməti göstərmək olar, - ona
“Kеrеnski hökuməti” də dеyilir.
N
NAMİZƏD (ərəb; latın analoqu candidatus) – 1. dövlətin Ali
hakimiyy
ət orqanlarına (Prezidentliyə, Parlamentə), beynəl-
xalq Parlament t
əşkilatlarına, eləcə də, siyasi partiyanın
r
əhbərliyinə, Bələdiyyə üzvlüyünə və ya digər seçkili (bəzi
hallarda t
əyinatlı) orqanların, qurumların rəhbərliyinə öz
qabiliyy
əti ilə, hazırlığı ilə iddia edən şəxs. Müəyyən
qanunverici aktları ilə müəyyənləşdirilmiş qaydada irəli
sürül
əndən və seçki komissiyasında qeydiyyata alınandan
sonra şəxs - “N.” statusunu qazanır. Müvafiq vəzifələrə
seçilm
ək, təyin olmaq (bəzi hallarda bir vəzifəyə keçmək
üçün h
əm seçilmək, həm təyin olmaq) üçün, qanunvericilik
236
N. qarşısında müəyyən tələblər qoyur, misal: müəyyən yaş
h
əddinə çatma, ali təhsilli alma, iş stajı alma və s. Dövlətin
Ali hakimiyy
ət orqanlarına seçilmək üçün N. statusu
qazanmış şəxs müəyyən imtiyazlar qazanır, o cümlədən:
toxunulmazlıq statusu, kütləvi informasiya vasitələrindən
(KİV) pulsuz istifadə etmə, kütləvi nəqliyyat vasitələrindən
pulsuz istifad
ə etmə, əgər işləyirsə maaşı (əmək haqqını)
almaqda davam etm
əklə iş və xidməti öhdliklərdən azad
olma, h
ətta dövlət büdcəsində müəyyən miqdarda pul vəsaiti
alma v
ə s.; 2. Elmlər N.-i birinci (ilkin) elmi dərəcə.
NARKOMANİYA (yunan narkotikos - bihuş edən) -
(narkotik asılılıq) - cəmiyyətin bəzi üzvləri arasında yayılmış,
narkotik madd
ələrin müntəzəm surətdə qəbul etməsi nəti-
c
əsində baş verən və narkotik asılılıqla xarakterizə olunan
x
əstəlik və bundan irəli gələn digər neqativ hallar. Eyni
zamanda, narkotik madd
ələri qanunsuz olaraq əldə etmə,
hazırlama, saxlama, daşıma, satma və ya tərkibində narkotik
madd
ə olub becərilməsi qadağan edilmiş bitkiləri əkib-
bec
ərmə və, hətta onların istehlakına təhriketmə - N.-nın ün-
sürl
ərindəndir. Narkomaniya cinayət məsuliyyəti ilə cəza-
land
ırılır.
NATURALİZASİYA (fransız naturalisation, latın naturalis-
t
əbii, doğma) – 1. vətəndaşlığı qəbul etmə; insanı (əcnəbi
v
ətəndaşı və ya vətəndaşlığı olmayan şəxsi) hər hansı bir
dövl
ətin vətəndaşlığına, yaxud təbəəliyinə qəbul edilməsi. N.
insan qarşısında müxtəlif dövlətlərdə müxtəlif (bəzən çox
s
ərt) tələblər qoya bilər, o cümlədən: vətəndaşlığı, təbəəliyini
q
əbul edən dövlətin rəsmi (dövlət) dilinin bilməsi; orada uzun
müdd
ət yaşaması; cinayət törətməsi və s. İnsanı vətəndaşlığa,
t
əbəəliyə qəbul etmə səlahiyyəti – dövlət başçısına (monar-
xiyalı dövlətdə - monarxa, Parlamentarizmli dövlətdə - Parla-
ment s
ədrinə və ya Parlamentin (Ali) rəyasət heyətinə) mən-
subdur. Bir dövl
ətin vətəndaşlığını, təbəəliyini qəbul etməsi
237
üçün
əvvəl vətəndaşı olduğu dövlətin vətəndaşlığından
çıxmaq, - mütləq şərt deyil; 2. bioloji proseslərin nəticələrin-
d
ən biri.
NAZİRLƏR KABİNETİ – bax Hökumət.
NAZİRLƏR ŞURASI – bax H ökumət.
NAZİRLİK (ərəb-baxmaq, görmək, nəzarət etmək) –
dövl
ətin mərkəzi idarəetmə orqanı; bütövlükdə ölkə miqya-
sında (yaxud Muxtar Respublika miqyasında) ona tapşırılmış
iqtisadi, sosial-m
ədəni, yaxud inzibati-siyasi fəaliyyətin
müxt
əlif sahələrinə rəhbərlik edir; dövlət aparatının mühüm
hiss
əsi N.-in təyinatı, məqsədi, vəzifələri və fəaliyyət prinsip-
l
əri müvafiq qanunda təsbit edilir. Hüquqi vəziyyəti ayrı-ayrı
N.-l
ər haqqında əsasnamələrlə, habelə digər normativ aktlarla
d
əqiqliklə nizamlanır. N., ona həvalə olunmuş idarəetmə
sah
əsinə bilavasitə, yaxud yaratdığı orqanlar vasitəsilə
dövl
ətin bütün ərazisində rəhbərlik edir. N.-ə təkbaşına Nazir
başçılıq edir – o, Ali dövlət hakimiyyəti (Prezident və ya
Parlament) t
ərəfindən təyin olunur (müvafiq orqan tərəfindən
N. yaradılır və ya ləğv edilir) və onun qarşısında məsuldur və,
eyni zamanda Hökum
ətə (Nazirlər Kabinetinə, Nazirlər
Şurasına) tabedir. Səlahiyyəti daxilində tabeliyində olan
mü
əssisə, idarə və təşkilatlar tərəfindən hökmən icra olunmalı
-
əmrlər, təlimatlar dərc edir və göstərişlər verir, onların icra
olunmasını təşkil edir və yoxlayır. N. öz sahəsinin inkişafının
əsas istiqamətlərini müəyyən edir, onun inkişafının prespektiv
v
ə cari planlaşdırmasının, N.-ə tabe olan müəssisələrin,
idar
ələrin və təşkilatların maddi-texniki cəhətdən təchis
olunmasını və maliyyələşdirməsini həyata keçirir, onların
işini yoxlayır, kadrları seçir, təyin edir və azad edir. Müvafiq
olaraq hesabatlarını və məruzələrini dinləyir və s.
NEPOTİZM (latın nepos-nəsil) – 1. klan və ya ailəlik
əsasında sülaləvi hakimiyyət praktikası; 2. ailə (qan)
əlaqələrindən irəli gələrək hakim mövqelərin (vəzifələrin)
Dostları ilə paylaş: |