Mübariz Xəlilov, Nazlı Həsənova

Con fon Neyman, 
Q.Qoldsteyn və A.Beris
müasir kompü
terlərin komponentləri, iş prinsipi 
haqqında məruzə etmiş və 
1946–
cı ildə amerikan alimləri 
Dj. Ekkert 
və 
Dj.Mouçli
ilk 
rəqəmli-elektron 
«Eniak»
kompüterini 
yaratmışlar. Sonralar 
ABŞ-ın Minepolis ştatının dairə məhkəməsi 7 illik 
araşdirmadan sonra ilk avtomatik-elektron hesablama 
maşınının yaradıcısının 
Atanasov
oldugunu təsdiq 
etmişdir. Elə həmin vaxtdan da başlayaraq kompüter 
texnikasının yaranma tarixi hesab olunmuşdur. Bütün 
nəsil kompüterlər bir-birindən nə qədər fərqlənsələr 
də, hamısı 
Fon Neymanın
verdiyi klassik sxem 
əsasında işləyirlər. Kompüterin ümumi quruluşu
: 
1.
Hesabi-
məntiqi
qurğu-xüsusi elektron sxem – 
çip 
(cheap
) hesab və məntiqi əməliyyatları aparmaq 
üçündür. 
2.
İdarəedici qurğu
– çip olub kompü
teri idarə etmək, proqramları yerinə 
yetirmək, qurğulara müraciət etmək və s. üçündür. Buna bəzən kompüterin 
beyni də deyilir. 
3.
Əməli (Operativ) Yaddaş - 
kompü
terin elə bir hissəsidir ki, bütün daxil 
edilənlər üzərində əməliyyatlar məhz orada keçirilir. Buna daxili yaddaş da 
deyilir. 
4.
Xarici qurğular
– 
informasiyanı kompüterə daxil etmək və uzun müddət 
yadda saxlamaq üçündür. Buna xarici yaddaş da deyilir. 
Qeyd: Müasir kompüte
rlərdə hesabi-məntiqi qurğu, idarəedici qurğu ilə 
birgə prosessor adlanır. 
Fon Neymanın
verdiyi klassik quruluş sxemi aşağıdakı kimidir. 

---

14