342
Vətəndaş Cəmiyyəti və Media-nın Rolu
tövsiyə etməklə. Praktikada, ancaq vətəndaş cəmiyyətləri təşkilatlarına tez-
tez məsləhətçi rolları
203
aid edirlər və vasitəyə daxil olan iddialı prinsiplər
daimi qulaq ardına vurulur.
Hətta fəal vətəndaş cəmiyyətinin varlığı nə sehrli çubuqdur, nə də
müvəffəqiyyətin təminatçısıdır. 1994-cü ildə Afrika ölkəsi olan Ruandada
baş verən soyqırımdan əvvəl Ruandanın QHT sektorları Afrikada ən inkişaf
etmiş səviyyədə idi, ancaq etnik bölünmüş cəmiyyət çox tezliklə zorakılıq və
xaosa sürükləndi
204
.
QHT-lər Əleyhinə Reaksiyalar
1980-ci illərin sonu və 1990-cı illərdə Berlin divarı yıxıldıqdan sonra
demokratik sistemlərin yayılması ilə başlayan vətəndaş cəmiyyətləri qur-
maq entuziazmı bir çox təhlilçilərə görə, son illərdə bir çox səviyyələrdə və
cəbhələrdə ona qarşı reaksiyalarla əvəz olunmuşdur. Bu təzyiqlər avtoritar
sistemlərdə vətəndaş cəmiyyətlərə qarşı başlamış sistemli represiyalardan
tutmuş, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının, və xüsusilə də, QHT-lərin dürüst-
lüyü ilə bağlı şübhələrə qədər davam edir
205
.
Yerli ictimaiyyət, alimlər,yerlərdə calışan aktivistlər, hökümətlər-arası
təşkilatlar, media korporasiyaları və hökümətlər getdikcə QHT-lərin başqa-
ları adından danışmağa və yerli və beynəlxalq ölkələrə təsir etməyə hansı
səlahiyyətlərinin olduğunu sual edirlər(bu əsaslanmış sualdır amma bu fəsilin
əhatəsindən çıxan məsələdir)
206
.
Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının və medianın dürüstlüyü və məsuliyyəti
onların dövlət və xalq tərəfi ndən dəyişim elçiləri və müşahidəçi rolları-
nın qəbul edilməsi üçün həlledici amil olduğunu demək kifayətdir. Bu cür
203
Daniel Bendix and Ruth Stanley, “Deconstructing Local Ownership of Security Sector
Re form: A Review of the Literature,”
African Security Review 17:2 (June 2008): 93–104.
204
1994 cü ildə Ruandadakı QHT-lərin çoxu yenicə yaranmışdır və tamamilə xarici
donorlardan və dövlətdən asılı idi və rasizm və etnik nifrətə qarşı bir neçə program var idi.
Bax: Peter Uvin, Aiding Violence: The Development Enterprise in Uganda (West Hartford,
CT: Kumarian Press, 1998),164–176.
205
Jude Howell, et al., “The Backlash against Civil Society in the Wake of the Long War
on Ter ror,”
Development in Practice 18:1 (2008): 82–93.Sonuncu ilə bağlı bu Toplunun
4-cu Fəsilində gedən cümləyə baxın:” Hərbi təşkilatda dürüstlüyü təmin etmək kimi ümumi
məqsədə yetmək üçün, məsuliyyətli vətəndaş cəmiyyətlərinə tərəfdaşlar və köməkçilər kimi
baxıla bilər”. Lakin başqa maraqlı tərəfl əri adlandımaq üçün oxşar izahat istifadə olunmur.
206
Bu məsələyə hərtərəfl i yanaşmaq üçün bax: Lisa Jordan and Peter van Tuijl, eds., NGO
Account ability: Politics, Principles and Innovations (Sterling, VA: Earthscan, 2006); and
Jem Bendell, Debating NGO Accountability, UN-NGLS Development Dossier (United
Nations, 2006).
343
Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu
mənfi reaksiya 11 Sentyabr hücumlarından və sonrakı “terrora qarşı” qlo-
bal müharibədən sonra intensivləşmişdir. Qeyri –dövlət elementlərinin milli
təhlükəsizliyə qorxu olduğu müzakirələri,məhdudlaşdırıcı qanunverici və ni-
zamlayıcı tədbirlərin qəbul edilməsinə gətirdi və o da əvəzində çoxlu sayda
QHT-lərin sərbəst və səmərəli surətdə iş görməsini daha da çətinləşdirdi
207
.
Repressiv rejimlərə qarşı qalxan QHT-lər,təşkilatlar və hərəkatlar, həmin re-
jimin başında oturanlar üçün istər-istəməz qəzəb yaradır, lakin, son illərdə
demokratik dövlətlər,dövlətlərarası təşkilatlar və transnasional korpora-
siyalar da anti-terrorizm üsullarından istifadə edərək vətəndaş cəmiyyəti
tənqidçilərinə qarşı hücumlarını artırmışlar. Bunların mənfi təsirləri xüsusilə
münaqişə zonalarında və hökümətin siyasətinə qarşı çıxan qrupların sülh
yaratma,demokratizasiya və insan haqları tədbirləri vasitəsilə hiss edilir.
208
Yuxarıda deyilənlər az imiş kimi, hökümətlər( daha çox özəl sektor)
hakimiyyətin mövqelərini gücləndirən “öndə gedən” QHT-lər yaradır və
vətəndaş cəmiyyətinin əsil səsini batırır
209
. Bir çox istisna hallarda korpora-
siyalar və hökümətlər QHT-lər içində özlərinin “casus”-larını yerləşdirir
210
.
Hərbi sahədə dürüstlüyü təmin etmək və korrupsiyanı azaltmaq amacında
olan vətəndaş cəmiyyətləri üçün indiki zamanda bu cür təhdid edici şərait ya-
radılır. Özlərinin sərbəst nəzarət funksiyalarını yerinə yetirmək əvəzinə çoxlu
sayda QHT-lər özlərini şübhə altında hiss edirlər və fəaliyyətləri dönəmində
getdikcə artan dövlət və özəl sektor monitorinqinə məruz qalırlar.
Medianın Rolu
Jurnalistlərin əsas nəzarət etmək funksiyaları qanun pozuntularını və
207
ABŞ-da məsələn, QHT-lərin qlobal idarəçiliyə cəlb olunmasına neokonservativ düşüncə
düşməncəsinə yanaşır və bu cür məhdudlaşdırıcı siyasətlərə Ex ecutive Order 13224, The
Patriot Act və ABŞ Maliyyə Nazirliyinin Anti-terror maliyyələşmə təlimatları da daxildir.
Lakin polisin,kəşfi yyatın, təhlükəsizlik xidmətinin səlahiyyətlərinin atrırılmasına gətirən
bu cür nizamlayıcı yanaşmalar, insan haqlarına və hüquqi nəzarətə məhəl qoymadan həbs
edilmə və saxlanma halları dünyanın başqa bir çox ölkələrində baş verir.
208
Geniş nümunələrə bax: Alistair Millar with David Cortright, Linda Gerber-Stellingwerf
and George A. Lopez, Oversight or Overlooked? Civil Society’s Role in Monitoring and Re-
forming Security Systems and the Practice of Counterterrorism, A report to Cordaid from the
Fourth Freedom Forum and Kroc Institute for International Peace Studies at the University
of Notre Dame (March 2009).
209
Moisés Naím, “What Is a Gongo? How Government-Sponsored Groups Masquerade as
Civil Society,” Foreign Policy (May/June 2007): 96.
210
Saeed Shah, “BAE Ordered to Identify ‘Mole’ Who Passed Details on Arms Protesters,”
The Independent (27 February 2007); George Monbiot, “A Parallel State,”
The Guardian
(13 Feb ruary 2007)