MüƏLLİF: ustad şƏHİd müRTƏza müTƏHHƏRİ TƏRCÜMƏ edəN: İslamşÜnas ağabala mehdiyev kitabın adı: Kamil insan

Zehuşyarane aləm hər kera didəm ğəmi darəd
Dela, divane şo, divanəgi həm aləmi darəd.
Yə
᾽
ni: Dünyada olan ağıllılardan kimi gördümsə qəmi var idi, ey qəlb dəli ol ki, dəliliyin də öz aləmi vardır.
Bu psixologiya elmində olan əsaslardan biridir.
Hər halda nəfsin məkr və hiylələri – insan nəfsinin başqasına qarşı olan hiylələri – çox mühüm bir məsələdir və 
irfanda bu məsələlərə çox yaxşı diqqət edilib. İnsanı əxlaqa zidd məsələlərə daxil edərək ruhi cəhətdən xəstələndirən və 
heyvandan da aşağı salan son iki hissə irfanda çox yüksək dərəcədə bəyan edilib və onlar bə
᾽
zi nöqtələrə toxunublar ki, 
doğrudan da heyrətləndiricidir. Yə
᾽
ni adam onların psixologiya elminin müasir dövrdə kəşf etdiyi incə nöqtələri 600-
700 və ya min il bundan qabaq necə əldə etdiklərinə təəccüb edir. Əlbəttə qeyd etdiyimiz bütün bu məsələlərin kökü 
təsvil məsələsi kimi Qur
᾽
andan götürülüb. Amma onlar iste
᾽
dadlı adamlar olduqları üçün, Qur
᾽
anın verdiyi kələfin 
ucundan yapışaraq məsələnin kökünə gedib mətləbi tapa biliblər. Məsələn, həmin təsvil barəsində sizə Mövlanadan bir 
mətləb deyəcəyəm.
GİZLİ PSİXOLOJİ DÜYÜNLƏR
Bu gün sübuta yetirilib ki, bə
᾽
zən insanın batini duyğularında şər və pisliklər yatır. Həmin şər qüvvələr aşkarda 
deyil, batində olduğu üçün insan onların mövcudluğundan xəbərsiz olur. Onlar yalnız qıcıqlandırıcı amillər olan xüsusi 
hallarda aşkara çıxır və insan öz daxilindən, ruhunun dərinliklərindən bu çöküntülərin yuxarı qalxdığını görəndə çox 

---

60
Kamilliyə doğru Wap.IXLAS.Az
təəccüblənir və batinində belə şeylərin olmasına inana bilmir. İnsan bə
᾽
zən özü-özünə e
᾽
tiqad bəsləyir, yə
᾽
ni özünə 
baxanda qəlbində heç bir kin-küdurətin olmadığını, heç kəsə həsəd aparmadığını, təkəbbürlü və məğrur olmadığını və 
doğrudan da bu qism sifətlərdən uzaq olmasını düşünür. Amma, Qur
᾽
anın ifadəsi ilə desək, qarşıya imtahan çıxanda, 
insan birdən batinindən təkəbbürlük və məğrurluğun baş qaldırmasını, həsəd, kin-küdurətin namə
᾽
lum nöqtədən zahir 
olduğunu görür.
Mövlana deyir: