MüƏllifdən II
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mir ağa Cəfərquliyev
- FƏSİL. CİNA YƏT .MÜHAKİMƏ İCRAA TIMS ƏSAS PRİ.\SİPLƏRİ VƏ ŞƏRTLƏRİ (VASİTƏLƏRİ)
- Mirağa Cəfərquiiyev
- Təqsirsizlik prezumpsiyası
Mir ağa Cəfərquliyev 6.
Hüquqi yardım almaq və müdafiə hüququnun təmin edilməsi Bu prinsip Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 61-ci maddəsində öz əksini tapmış və cinayət məsuliyyətinə cəlb olunan şəxslərin təkcə müdafiə hüququnun olmasını elan etmir, həm də bu hüququn təminatını verir. Belə ki, yuxanda qeyd olunduğu kimi, hər bir kəsin yüksək keyfiyyətli hüquqi yardım almaq, səlahiyyətli dövlət orqanlan tərəfindən tutulduğu, həbsə alındığı, cinayət törədilməsində ittiham olunduğu andan müdafiəçinin köməyindən istifadə etmək hüququ vardır. Qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda hüquqi yardım ödənişsiz, dövlət hesabına göstərilir. Göstərilən prinsip üç müddəaya əsaslanır. Birincisi, Konstitusiyanın 26-cı maddəsində göstərilir ki, hər kəsin qanunla qadağan olunmayan üsul və vasitələrlə öz hüquqlarını müdafiə etmək hüququ vardır. Dövlət isə hər kəsin hüquqlarının və azadlıqlarının müdafiəsinə təminat verir. Bu məqsədlə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunan şəxslərə geniş hüquqlar verilir: onun nədə ittiham olunduğunu bilmək, ifadə və izahat vermək, sübutlarla tanış olmaq, istintaqı aparan və ya ittiham edən vəzifəli şəxslərin hərəkətlərindən şikayət etmək hüququ var. İkincisi, təqsirləndirilən şəxsin müdafiəçinin köməyindən istifadə etmək hüququ var. O, müdafiəçini özü çağıra bilər və yaxud qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallarda müdafiəçi təyin edilə bilər. Müdafiəçi kimi çıxış edən vəkillərə müdafiə edilənin hüquq və qanuni mənafelərinin fəal müdafiəsi üçün qanun geniş hüquqlar verir.
hakimlərə şübhələnilən və ya təqsirləndirilən şəxslərin müdafiəsinə yönəlmiş hərəkətlərin həyata keçirilməsi vəzifəsinin həvalə edilməsidir. Bu şəxslərin müdafiəsi təkcə onların şəxsi işi deyil. Məsələn, Cinayət-Prosessual Məcəlləyə əsasən, hüquq-mühafizə orqanlarının vəzifəli şəxsləri ittiham edilən şəxsin məsuliyyətini həm ağırlaşdıran, həm də yüngülləşdirən və ya bəraət qazandıran sübutları aşkar etməyə borcludurlar. Onlar həm də şübhəli və təqsirləndirilən şəxslərə onların hüquqlarını izah etməlidirlər. Cinayət-prosessual qanunvericilikdə təqsirləndirilən şəxsin müdafiə hüququnun təmin edilməsi prinsipi dedikdə təqsirləndirilən şəxsə elan edilən ittihamdan özünü müdafiə etmək üçün qanunla ona veril FƏSİL. CİNA YƏT .MÜHAKİMƏ İCRAA TIMS ƏSAS PRİ.\SİPLƏRİ VƏ ŞƏRTLƏRİ (VASİTƏLƏRİ) m miş hüquqların məcmusunu və təhqiqat aparan şəxsin, müstəntiqin, prokurorun və məhkəmənin təqsirləndirilən şəxsə elan olunan ittihamdan qanunla müəyyən edilən vasitə və üsullarla özünü müdafiə edə bilməsi imkanını və onun şəxsi və əmlak hüquqlarının mühafizəsini təmin etməyə borclu olmalarını başa düşürük. Bu prinsip cinayət prosesinin yüksək demokratik xarakterini göstərməklə ədalət mühakiməsinin düzgün həyata keçirilməsinə şərait yaradır. Təqsirləndirilən şəxs cinayət prosesində prosessual fəaliyyətin subyekti kimi ona elan edilən ittihamdan özünü müdafiə etmək üçün geniş imkanlara malikdir. O, cinayət prosesinin bütün mərhələlərində müdafiə hüququna malikdir. Qanunvericilik təqsirləndirilən şəxsə ona elan edilən ittihamdan özünü müdafiə etmək üçün geniş hüquqlar verməklə kifayətlənməyib, bu hüquqların təmin edilməsini istintaq, prokurorluq və məhkəmə orqanlarından bir vəzifə kimi tüləb edir. Bütün bunlar daha geniş və hərtərəfli Cinayət-Prosessual Məcəllənin 19-cu maddəsində şərh olunur. Orada deyilir: “Cinayət təqibi gedişində təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və ya məhkəmə zərər çəkmiş, şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxslərin keyfiyyətli hüquqi yardım almaq hüququnu təmin etmək üçün tədbirlər görməlidir”. Cinayət prosesini həyata keçirən orqan zərər çəkmiş şəxs (xüsusi ittihamçı), mülki iddiaçı və ya onun qanuni nümayəndəsi, şübhəli, yaxud təqsirləndirilən şəxsin qanuni nümayəndəsi, habelə mülki cavabdeh cinayət prosesi gedişində özlərinin dəvət etdiyi nümayəndənin hüquqi yardımından istifadə etmək hüququnu gözləməlidir. Zərər çəkmiş şəxsin və ya şahidin dindirilməsi zamanı cinayət prosesini həyata keçirən orqanın həmin şəxslərin nümayəndə qismində dəvət etdikləri vəkilin onların yanında olmasını qadağan etməyə hüququ yoxdur.
Cinayət prosesini həyata keçirən orqan şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin aşağıdakı hüquqlarını təmin etməlidir: 1)
qismində birinci dindirməyədək, yaxud təqsirləndirilən şəxsə ittiham elan edildiyi andan müdafiəçinin yardımından istifadə etmək; 2)
EL Mirağa Cəfərquiiyev 3)
ÖZ müdafiəsini hazırlamaq üçün kifayət qədər vaxt vermək və imkan yaratmaq; 4)
şəxsən və ya özünün seçdiyi müdafiəçi vasitəsilə müdafiə olunmaq, yaxud müdafiəçinin haqqını ödəmək üçün kifayət qədər vəsaiti olmadıqda pulsuz hüquqi yardım almaq; 5)
onun əleyhinə ifadə vermiş şahidləri məhkəmə istintaqı zamanı dindirmək. Cinayət prosesini həyata keçirən orqan Cinayət-Prosessual Məcəllə ilə müəyyən edilmiş hallarda şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin qanuni nümayəndəsini işə cəlb etməlidir. Cinayət prosesində müdafiəçinin və qanuni nümayəndənin iştirak etməsi şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin hüquqlannı məhdudlaşdıra bilməz.
Şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs ifadə verməyə, cinayət prosesini həyata keçirən orqana hər hansı materiallar təqdim etməyə və onlara hər hansı yardım göstərməyə məcbur edilə bilməz. Bütün bu hüquq və vəzifələr birlikdə müdafiə hüququnu təmin edir. 7.
Bu prinsip Konstitusiyanın 63-cü maddəsində əks olunmuşdur: «Hər kəsin təqsirsizlik prezumpsiyası hüququ vardır. Cinayətin törədilməsində təqsirləndirilən hər bir şəxs, onun təqsiri qanunla nəzərdə tutulan qaydada sübuta yetirilməyibsə və bu barədə məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü yoxdursa, təqsirsiz sayılır. Şəxsin təqsirli olduğuna əsaslı şübhələr varsa, onun təqsirli bilinməsinə yol verilmir. Cinayətin törədilməsində təqsirləndirilən şəxs özünün təqsirsizliyini sübuta yetirməyə borclu deyildir. Ədalət mühakiməsi həyata keçirilərkən qanunu pozmaqla əldə edilmiş sübutlardan istifadə oluna bilməz. Məhkəmənin hökmü olmasa kimsə cinayətdə təqsirli sayıla bilməz». Cinayət işləri üzrə ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsində bu ən ümdə və vacib demokratik prinsipdir və insan hüquqları sahəsində yüksək nüfuzlu beynəlxalq sənədlərə əsaslanır. “Ümumdünya insan hüquqları” Bəyannaməsinin 11-ci maddəsində deyilir: “Hər bir insanın haqqı var ki, cinayət törətməkdə ittiham olunanda günahı açıq məhkəmə istintaqı tərəfindən qanuni yolla sübut olunana qədər günahsız hesab olunsun və istintaq zamanı müdafiə olunmaqdan ötrü bütün imkanlarla təmin olunsun”.
Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|