Mühazirə kursu а з я р бай ж ан р е с публика

Hidrоdinamik qeyri tarazlıq. Turbulentlik anlayışı. Real mayenin xüsusiyyətindən və sürətindən asılı olaraq axın laminar və turbulent ola bilər. Təbəqəli axın laminar axındır. Belə axında maye hissəcikləri bir təbəqədən digərinə keçmirlər, sürətin cərəyan borusunun oxuna perpendikulyar proyeksiyası sıfır olur. Axın elə ola bilər ki, sürətin göstərilən proyeksiyası sıfırdan fərqli olsun. Onda mayenin hissəcikləri bir təbəqədən digərinə keçərək qarışacaq təbəqəli hərəkət pozulacaqdır. Belə hərəkət turbulent hərəkət adlanır. Laminar hərəkətdən turbulent hərəkətə keçid Reynolds ədədinin böhran qiyməti ilə xarakterizə olunur. Reynolds ədədi, axında götürülmüş müəyyən kütlənin kinetik enerjisinin, onun özü boyda yerini dəyişməsi zamanı sürtünmə qüvvəsinə qarşı görülən işə nisbətinə bərabərdir, Re ilə işarə olunur və kubik həcm üçün aşağıdakı düsturla hesablanır:

Re 
kinetik enerji sur.quvv.isi
_ E_k
A
_ m ² _
2F .l
l ³ ² 2

_ l

(9.7)

sur.or
swr.or
2 l ²l
l

Məsələn, Reynolds ədədinin böhran qiyməti 1200 olduqda su laminar axından turbulent axına keçir. Reynolds ədədinin
daha bir mühüm güclü cəhəti vardır. ^{, ,  , l} kəmiyyətləri
özlüyündə çox geniş diapazonda dəyişə bilərlər; boru kapilyar da ola bilər, onlarla metr diametrli aerodinamik boru da ola
108

bilər. Cavab hər halda universaldır və o yalnız Reynolds ədədinə söykənir. Reynolds ədədinin eyni bir qiymətində
^{, ,  , l} parametrlərinin qiymətləri ilə fərqlənən hərəkət
oxşar hərəkət adlanır. Bu şəraitdə mayenin hərəkət mənzərəsi yalnız öz xarakteristikalarının miqyasına görə fərqlənirlər. Bu deyilənlər qazlara da aiddir. Bu cür asılılıq isə yuxarıda dediyimiz kimi oxşarlıq qanunu adlanır və onun əsasında bir eksperimental situasiyadan digərinə keçid durur.