Mühazirə Mövzu Maşınqayırma inkişafında elmin və texnikanın rolu. Əsas istehsal, anlayış və təriflər. Texnoloji əməliyyatların tutumu. Texnoloji sənədlər

Yüksək təmizliK əldə etməK üçün sürtücünün hərəKəti elə olmalıdır Ki, abraziv dənələri e'mal edilən üzdə yolunu təKrar etməsin. Sürtücü titrəyən hərəKət etməlidir. Sadə hallarda bu, istiqaməti dəyişən düz və ya istiqaməti də- yişən fırlanma hərəKəti ola bilər. Xüsusi sürtmə dəzgahlarında işçi hərəKət, bir neçə hərəKətdən, deyirlənmə və sürüşmə hərəKətlərindən toplanmış, siKloid hərəKəti olur.
Sürtmə əməliyatı dəzgahda aparılarKən, iş hərəKətinin sür'əti 6-dan 30 m/dəq-yə qədər olur. E'mal edilən üzdən tələb olunan təmizliK nə qədər çox olarsa, sürtmə əməliyatı da bir o qədər KiçiK sür'ətlə aparılır. İş hərəKəti düzgün tə'yin edilmiş olarsa, sürtülmüş üzdə, abraziv dənələrinin bir-birini Kəsən cizgilərindən təşKil olunmuş, xırda tor əmələ gəlir və üz bulanıq rəng alır. Kələ-KÖtürlüyün yüKsəKliyi 0,07-0,30 mK-dan artıq olmur.
Sürtmə nəticəsində, yüKsəK təmizliKdən başqa, yüK­sək forma və Ölçü dəqiqliyi də əldə edilir. Adi sürtmə ilə təcrübədə mümKün olan ən yüKsəK dəqiqliK alınır. Məsələn, Kalibrlər, hətta Ölçü tavacıqları da, sürtmə vasitəsilə lazımi Ölçüyə çatdırılır.
Sürtmə təmiz pardaxlamadan, naziK yonmadan, rayberləmədən və b.K. əməliyatlardan sonra tətbiq olunur.
Mə'mulun üzü sürtmədən qabaq təmiz e'mal edilməlidir. Sürtmə prosesində e'mal edilən üzdən metal çox yavaş götürülür. Ona görə də, ancaq pay ən KiçiK olan halda, bu növ e'mal qənaətbəxş nəticə verir. Artıq pay lazımi dəqiqliyi əldə etməyə imKan vermir. Adətən silinlriK üzləri sürtməK üçün diametri üzrə 5-20 mK pay saxlanılır. Belə dəqiqliyə sürtməKdən qabaqKı əməliyyatda nail olmaq mümKün deyilsə, 0,1 mm pay saxlayaraq, sürtməni İkİ hissəyə: ibtidai və tamamlayıcı sürtməyə ayırırlar.
İbtidai sürtmə dəqiqliyi, tamamlayıcı sürtmə isə təmizliyi tə'min edir.
Ümumiyyətlə, sürtmə əməliyatını müxtəlif üsullarla aparırlar. Bunlardan ən əsasları aşağıdaKilardır:

1. 
   sürtücünün üzünə iş prosesində nəsb olunan sərbəst abrazivlə sürtməK;
   
2. 
   qabaqcadan üzünə abraziv nəsr olunmuş sürtücü vasitəsilə sürtməK;
   
3. 
   nəsb olunmamış sərbəst abraziv vasitəsilə sürtməK;
   
4. 
   Kimyəvi abraziv pastası vasitəsilə sürtməK.
   

Birinci üsulla sürtməK üçün sürtücü, mə'mula nisbə­tən, yumuşaq materialdan, məsələn, çuqundan, qırmızı misdən, yumşaq poladdan, qurğuşundan, hətta bərK ağac­dan (palıd, isfəndən və s.) hazırlanır. İş prosesində abraziv dənələri sürtücünün üzünə nəsb olunur. BeləliKlə, sumbata Kağızı halına gətirilmiş sürtücü, e'mal edilən üzdən sürtmə zamanı çox naziK yonqar götürülür. Bu üsulla işlərKən eleKtroKorunddan, sumbatadan və silisium Karbidindən sürtücü vasitə Kimi istifadə edilir. Abrazivin dənəvərliyi ibtidai sürtmə üçün 80-dan 120-yə qədər, axırıncı sürtmə üçün 150-dən 240-a qədər və daha artıq ola bilər.
Yağlayıcı maye olaraq ağ neftdən, qazolindən, maşın yağından və b.K. mayelərdən istifadə olunur.