Risklərin idarə edilməsi funksiyası tərəfmdən nəzarət
edilə risklərin həcmi. Risklərin həcmi
səciyyəvi olaraq bankm hər bir əməliyyat bölməsinin üzləşdiyi müəyyən risklər haqqmda ətraflı
məlumatı təsvir edən Risk Xəritəsinin yaradılması vasitəsilə müəyyən edilir.
Risklərin idarə edilməsi funksiyasmı həyata keçirən təşkilati strukturunun bankm ümumi təşkilati
strukturunun daxilindəki mövqeyi.
Risklər haqqmda məlumatm qiymətləndirməsi, onlar barədə hesabatlarm hazırlanması, nəzarət
edilməsi (limitlərin müəyyən edilməsi) və işgüzar qərarlarm qəbul edilməsi prosesinə daxil edilməsi
metodologiyası. Hər bir bank fəaliyyətinin xüsusiyyətlərinə və əldə edilən məlumatlara
uyğun olaraq öz
metodologiyasım yaratmahdır.
Cədvəl 5.1.
Maliyyə riskinin bəzi növlərininidarəetmə üsulları
Riskin
Növü
Idarəetmənin yolları, metodlan, texnikası
Maliyyə və təşkilatı vəsaitlər
Maliyyə riskinin
bütün növləri
Analiz (təhlil), nəzarət, monitorinq,
limitlərin myəyyən ol- unması, daxili
audit, idarə olunan informasiya
sistemləri.
Limitlər, hesabat mərkəzləri,
idarə olunan hesabat,
vəziyyətlər, stan- dartlar,
təlimatlar, əsas- namələr
Kredit
Riski
Kredit portfelinin olunması,
avtorizasiya, devirsifikasiya, təchizat,
qiymətin təşkili, kapitalm
toplanmasmda iştirak.
Itkilərə yol verilməsi zamanı
kreditlər üzrə rezervlərin
(ehtiyatlarm) yaradılması,
kredit reytinqləri.
Likvidlik
Riski
Aktiv və passivlərin idarə olunması,
balansm idarə olunması, pul
vəsaitlərinin dövrüyyəsinin idarə
olunması, faizlərin idarə olunması,
portfelin aktiv sürətdə idarə olunması,
fondların konvertasiya edilməsi,
təhlükəsizlik
Birinci və ikinci dərəcəli
rezervlər ehtiyatlar) mi-
nibank, pul bazarmm
vəsaitləri.
KitabYurdu.az
261
Faiz dərəcələrinin
dəyişilməsi riski
Aktiv və passivlərin idarə olunması,
iqtisadi partlayışm idarə olunması,
xacirləşdirmə, qiymətin təşkil
olunması.
Faiz fyüçersləriri, opsiyonlar,
svoplar.
Valyuta
Riski
Açıq
valyuta mövqelərinin idarə
olunması,xecirləşdirilmə,
diversifikasiya
Valyuta fyüçersləri,
opsiyonlar, svoplar, pul
bazarımn vəsaitləri.
Yüksək riskin xarakterik olduğu sahələrdə irəliləyişə nail olmaq fiçün banklar qərarlarlarm qəbulunun
xüsusi mexanizmini inkişaf etdirməlidirlər. Bu mexanizm kredit təşkilatlarmm riskin hansı növü qəbul
etmək iqtidarmda olduğunu qiymətləndirməlidirlər; gözlənilən gəlirin uyğun riskin tələblərinə cavab
verə bilib-bilməməsini təyin etməlidir. Bunun əsasmda risk amillinin təsirini azaldan tədbirlər plam
işlənib hazırlamalı və təcrübədə tətbiq edilməlidir. Bu tapşırığm realizə metodu riskin idarə olunması
sisteminin işlənib hazırlanması deməkdir.
Risklərin idarəetmə sisteminin işlənib hazırlanması öz növbəsində bank rəhbərliyinə riskin bu və ya
digər
növünü aşkar etmədə, məhdudlaşdırmağa, ölçməyə və nəzarət etməyə icazə verir və bununla da
onun təsir qüvvəsini minimuma endirir. Qeyd olunduğu kimi riskin idarə olunması sistemi bir sıra
elementlərdən ibarətdir. Bank səviyyəsində bu sistemin elementləri 5.1-ci sxemdə göstərilmişdir.
Sxem yigmaq
lazimdi burda
səhifə 143 Sxem
5.1
KitabYurdu.az
262
Riskin idarə olunması sistemi strateji idarəetmə, təşkilatçı bölmələr səviyyəsində bu və ya digər
əməliyyat zamam riskin nəzarəti üçün bir sıra bölmələrin qarşılıqlı əlaqələri
çərçivəsində həyata
keçirilən konkret tədbirlər plam ilə realizə edilir.
Riskbrin idarə edilmasi qaydalan, bankda risklərin idarə edilməsi düzgün tətbıqini təmin etmək
məqsədilə riayət olunmalı prosedurları tam və aydm müəyyən edən daxili qaydalardır.
Bu qaydalar, Risklərin idarə edilməsi bölməsi və Risklərin İdarəe- dilməsi Komitəsi (RİK)
tərəfindən hazırlamr, İdarə Heyəti ilə razılaşdırılır və Müşahidə Şurası tərəfindən təsdiq edilir.
Risklərin idarə edilməsi qaydaları bankm fəaliyyətinə və üzləşdiyi risklərə uyğun olması məqsədi ilə
müntəzəm olaraq RİK tərəfmdən təhlil edilir, təkmilləşdirilməsinə və ya yenidən
işlənməsi barədə
rəyə gəldikdə bunu həyata keçirir və müvafiq qaydada təsdiq olunması üçün tədbirlər görür.
Risklərin idarə edilməsi qaydaları hazırlanarkən aşağıdakılar nəzərə almmalıdır:
Bankm ümumi biznes strategiyası;
Bankm riskə qarşı dözümlülüyü. Bu hədəflənmiş mənfəəti əldə etmək üçün bank öz üzərinə
götürəcək vəzifələrin və həyata keçirəcək əməliyyatlarm risk dərəcəsidir. Riskə qarşı dözümlülük
səviyyəsi öz əksini bankm əməliyyat bölmələri üçün təyin edilmiş risk limitlərində tapır;
Bank tərəfindən aparılan əməliyyatlarm həcmi, xüsusiyyəti və mürəkkəbliyi;
Daxili nəzarət prosedurlarmın keyfiyyəti;
Daxili təcrübənin səviyyəsi. Bu səviyyə risklərin idarə edilməsi bölməsinin əməkdaşlarınm
müvafiq sahədə müxtəlif tapşınqlarm yerinə yetirməsi üçün tələb olunan xüsusi bilik və təcrübəyə
malik olmaları
ilə müəyyən edilir;
Bankm keçmiş risk təcrübəsi və risklərin təzahürü. Bəzən bankm keçmiş fəaliyyəti nəticəsində
bəzi risk amilləri özünü elə göstərir ki, onlarm gələcəkdə ayrıca olaraq nəzarət edilməsi və
qiymətləndirilməsi tələb edilir;
Bankm mükafatlandırma siyasəti və xüsusilə bank
rəhbərliyinin və işçilərinin
mükafatlandırılmasmm bankm fəaliyyət nəticələrindən asılılığı. Buraya hər bir işçinin və hər bir
istiqamətdə fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi üçün bal sistemi və ballarm mükafatlandırma məbləği
ilə uyğunlaşdırılması daxil olmahdır;
Bankm risklərin idarə edilməsi bölməsi risklərin idarə edilməsi qaydalarım tərtib edərkən hüquq,
vergi və mühasibat uçotu məsələləri kimi digər amilləri nəzərə almalıdır, çünki bu məsələlər bankm
limit
strukturuna təsir göstərə bilər.
Hər bir əsas risk kateqoriyası üçün risklərin idarə edilməsi qaydaları, Risklərin idarə edilməsi
bölməsində çalışan mütəxəssisləri tərəfındən müvafıq bölmə rəhbərlərinin köməyi ilə tərtib
edilməli
və RİK-ə təqdim olunmalıdır. RİK-in tövsiyyələri əsasında bu qaydalar Müşahidə Şurası tərəfindən
təsdiq edilir.
Risklərin idarə edilməsi bölməsi və RİK müntəzəm olaraq hər bir risk kateqoriyası üzrə risklərin
idarə edilməsi qaydalarma düzəlişlər etmək üçün tövsiyələr verir. Bundan əlavə lazım gəldikdə
Risklərin idarə edilməsi bölməsi bankm spesifık risklərinin idarə edilməsi qaydalarında fəaliyyət
mühitindəki yeni hadisələri dərhal və uyğun olaraq əks etdirilməsini təmin edir.
3 .BANKDAXİLİ RİSK LİMİTLƏRİ
Limitlər Risklərin idarə edilməsi komitəsinin və İdarə Heyətinin tövsiyələri əsasmda Müşahidə
Şurası tərəfindən təsdiqlənməlidir.
Limitlərin təyin edilməsi riskin mümkün səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsinə aiddir. Limitlərin
təyin edilməsini bank rəhbərliyi bankm strategiyasma uyğun olaraq qəbul edir. Bu limitlərə
bankdaxili qərarlarda, təlimatlarda və metodikalarda öz əksini tapır.
Bütün bunlardan sonra, bankm
mövcud fəaliyyətini qoruyub saxlamaq nçün bankın əsas fəaliyyət istiqamətləri üzrə bölmələrdən
KitabYurdu.az
263