Mühazirə müəllimi: Dos., İFD, Ceyhun Nəsib oğlu İsmayılov MÖvz bank sistemiNİn təŞKİLİ VƏ FƏALİYYƏTİNİN Əsaslari


 
Risklərin idarə edilməsi funksiyası tərəfmdən nəzarət edilə risklərin həcmi. Risklərin həcmi 
səciyyəvi olaraq bankm hər bir əməliyyat bölməsinin üzləşdiyi müəyyən risklər haqqmda ətraflı 
məlumatı təsvir edən Risk Xəritəsinin yaradılması vasitəsilə müəyyən edilir. 

 
Risklərin idarə edilməsi funksiyasmı həyata keçirən təşkilati strukturunun bankm ümumi təşkilati 
strukturunun daxilindəki mövqeyi. 

 
Risklər haqqmda məlumatm qiymətləndirməsi, onlar barədə hesabatlarm hazırlanması, nəzarət 
edilməsi (limitlərin müəyyən edilməsi) və işgüzar qərarlarm qəbul edilməsi prosesinə daxil edilməsi 
metodologiyası. Hər bir bank fəaliyyətinin xüsusiyyətlərinə və əldə edilən məlumatlara uyğun olaraq öz 
metodologiyasım yaratmahdır. 

 
Cədvəl 5.1.
 

 
Maliyyə riskinin bəzi növlərininidarəetmə üsulları
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Riskin
 
Növü
 
Idarəetmənin yolları, metodlan, texnikası
 
Maliyyə və təşkilatı vəsaitlər
 
Maliyyə riskinin 
bütün növləri
 
Analiz (təhlil), nəzarət, monitorinq, 
limitlərin myəyyən ol- unması, daxili 
audit, idarə olunan informasiya 
sistemləri.
 
Limitlər, hesabat mərkəzləri, 
idarə olunan hesabat, 
vəziyyətlər, stan- dartlar, 
təlimatlar, əsas- namələr
 
Kredit
 
Riski
 
Kredit portfelinin olunması, 
avtorizasiya, devirsifikasiya, təchizat, 
qiymətin təşkili, kapitalm 
toplanmasmda iştirak.
 
Itkilərə yol verilməsi zamanı 
kreditlər üzrə rezervlərin 
(ehtiyatlarm) yaradılması, 
kredit reytinqləri.
 
Likvidlik
 
Riski
 
Aktiv və passivlərin idarə olunması, 
balansm idarə olunması, pul 
vəsaitlərinin dövrüyyəsinin idarə 
olunması, faizlərin idarə olunması, 
portfelin aktiv sürətdə idarə olunması, 
fondların konvertasiya edilməsi, 
təhlükəsizlik
 
Birinci və ikinci dərəcəli 
rezervlər ehtiyatlar) mi-
nibank, pul bazarmm 
vəsaitləri.
 
KitabYurdu.az 
261
 

---

Faiz dərəcələrinin 
dəyişilməsi riski
 
Aktiv və passivlərin idarə olunması, 
iqtisadi partlayışm idarə olunması, 
xacirləşdirmə, qiymətin təşkil 
olunması.
 
Faiz fyüçersləriri, opsiyonlar, 
svoplar.
 
Valyuta
 
Riski
 
Açıq valyuta mövqelərinin idarə 
olunması,xecirləşdirilmə, 
diversifikasiya
 
Valyuta fyüçersləri, 
opsiyonlar, svoplar, pul 
bazarımn vəsaitləri.
 
 
 
 
 
Yüksək riskin xarakterik olduğu sahələrdə irəliləyişə nail olmaq fiçün banklar qərarlarlarm qəbulunun 
xüsusi mexanizmini inkişaf etdirməlidirlər. Bu mexanizm kredit təşkilatlarmm riskin hansı növü qəbul 
etmək iqtidarmda olduğunu qiymətləndirməlidirlər; gözlənilən gəlirin uyğun riskin tələblərinə cavab 
verə bilib-bilməməsini təyin etməlidir. Bunun əsasmda risk amillinin təsirini azaldan tədbirlər plam 
işlənib hazırlamalı və təcrübədə tətbiq edilməlidir. Bu tapşırığm realizə metodu riskin idarə olunması 
sisteminin işlənib hazırlanması deməkdir.
 
Risklərin idarəetmə sisteminin işlənib hazırlanması öz növbəsində bank rəhbərliyinə riskin bu və ya 
digər növünü aşkar etmədə, məhdudlaşdırmağa, ölçməyə və nəzarət etməyə icazə verir və bununla da 
onun təsir qüvvəsini minimuma endirir. Qeyd olunduğu kimi riskin idarə olunması sistemi bir sıra 
elementlərdən ibarətdir. Bank səviyyəsində bu sistemin elementləri 5.1-ci sxemdə göstərilmişdir. 
 
 
Sxem yigmaq 
lazimdi burda 
səhifə 143 Sxem 
5.1 
KitabYurdu.az 
262
 

---

Riskin idarə olunması sistemi strateji idarəetmə, təşkilatçı bölmələr səviyyəsində bu və ya digər 
əməliyyat zamam riskin nəzarəti üçün bir sıra bölmələrin qarşılıqlı əlaqələri çərçivəsində həyata 
keçirilən konkret tədbirlər plam ilə realizə edilir. 
Riskbrin idarə edilmasi qaydalan, bankda risklərin idarə edilməsi düzgün tətbıqini təmin etmək 
məqsədilə riayət olunmalı prosedurları tam və aydm müəyyən edən daxili qaydalardır. 
Bu qaydalar, Risklərin idarə edilməsi bölməsi və Risklərin İdarəe- dilməsi Komitəsi (RİK) 
tərəfindən hazırlamr, İdarə Heyəti ilə razılaşdırılır və Müşahidə Şurası tərəfindən təsdiq edilir. 
Risklərin idarə edilməsi qaydaları bankm fəaliyyətinə və üzləşdiyi risklərə uyğun olması məqsədi ilə 
müntəzəm olaraq RİK tərəfmdən təhlil edilir, təkmilləşdirilməsinə və ya yenidən işlənməsi barədə 
rəyə gəldikdə bunu həyata keçirir və müvafiq qaydada təsdiq olunması üçün tədbirlər görür. 
Risklərin idarə edilməsi qaydaları hazırlanarkən aşağıdakılar nəzərə almmalıdır: 

 
Bankm ümumi biznes strategiyası; 

 
Bankm riskə qarşı dözümlülüyü. Bu hədəflənmiş mənfəəti əldə etmək üçün bank öz üzərinə 
götürəcək vəzifələrin və həyata keçirəcək əməliyyatlarm risk dərəcəsidir. Riskə qarşı dözümlülük 
səviyyəsi öz əksini bankm əməliyyat bölmələri üçün təyin edilmiş risk limitlərində tapır; 

 
Bank tərəfindən aparılan əməliyyatlarm həcmi, xüsusiyyəti və mürəkkəbliyi; 

 
Daxili nəzarət prosedurlarmın keyfiyyəti; 

 
Daxili təcrübənin səviyyəsi. Bu səviyyə risklərin idarə edilməsi bölməsinin əməkdaşlarınm 
müvafiq sahədə müxtəlif tapşınqlarm yerinə yetirməsi üçün tələb olunan xüsusi bilik və təcrübəyə 
malik olmaları ilə müəyyən edilir; 

 
Bankm keçmiş risk təcrübəsi və risklərin təzahürü. Bəzən bankm keçmiş fəaliyyəti nəticəsində 
bəzi risk amilləri özünü elə göstərir ki, onlarm gələcəkdə ayrıca olaraq nəzarət edilməsi və 
qiymətləndirilməsi tələb edilir; 

 
Bankm mükafatlandırma siyasəti və xüsusilə bank rəhbərliyinin və işçilərinin 
mükafatlandırılmasmm bankm fəaliyyət nəticələrindən asılılığı. Buraya hər bir işçinin və hər bir 
istiqamətdə fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi üçün bal sistemi və ballarm mükafatlandırma məbləği 
ilə uyğunlaşdırılması daxil olmahdır; 
Bankm risklərin idarə edilməsi bölməsi risklərin idarə edilməsi qaydalarım tərtib edərkən hüquq, 
vergi və mühasibat uçotu məsələləri kimi digər amilləri nəzərə almalıdır, çünki bu məsələlər bankm 
limit 
 
strukturuna təsir göstərə bilər. 
Hər bir əsas risk kateqoriyası üçün risklərin idarə edilməsi qaydaları, Risklərin idarə edilməsi 
bölməsində çalışan mütəxəssisləri tərəfındən müvafıq bölmə rəhbərlərinin köməyi ilə tərtib edilməli 
və RİK-ə təqdim olunmalıdır. RİK-in tövsiyyələri əsasında bu qaydalar Müşahidə Şurası tərəfindən 
təsdiq edilir. 
Risklərin idarə edilməsi bölməsi və RİK müntəzəm olaraq hər bir risk kateqoriyası üzrə risklərin 
idarə edilməsi qaydalarma düzəlişlər etmək üçün tövsiyələr verir. Bundan əlavə lazım gəldikdə 
Risklərin idarə edilməsi bölməsi bankm spesifık risklərinin idarə edilməsi qaydalarında fəaliyyət 
mühitindəki yeni hadisələri dərhal və uyğun olaraq əks etdirilməsini təmin edir. 
 
                                      3 .BANKDAXİLİ RİSK LİMİTLƏRİ 
Limitlər Risklərin idarə edilməsi komitəsinin və İdarə Heyətinin tövsiyələri əsasmda Müşahidə 
Şurası tərəfindən təsdiqlənməlidir. 
Limitlərin təyin edilməsi riskin mümkün səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsinə aiddir. Limitlərin 
təyin edilməsini bank rəhbərliyi bankm strategiyasma uyğun olaraq qəbul edir. Bu limitlərə 
bankdaxili qərarlarda, təlimatlarda və metodikalarda öz əksini tapır. Bütün bunlardan sonra, bankm 
mövcud fəaliyyətini qoruyub saxlamaq nçün bankın əsas fəaliyyət istiqamətləri üzrə bölmələrdən 
KitabYurdu.az 
263
 

---