Mühazirələr konspekti Bakı 2020 Dİaqnostik məlumatlarin əsas nöVLƏRİ

8.3 Dislokasiya və çat dağılması

Dislokasiya elə tip defektlərdəndir ki, mühitdə və ya konstruksiya elementlərdə kəsimlər əmələ gəlsin beləki, bu kəsimlər biri-digərinə nəzarən əks istiqamətdə yerini qarışdırır, materal yaranan haldan dağılmağa meyillənir.

Dislokasiyasının diskret və fasiləsiz paylanması mövcuddur .

Mexanikada dağılma üç halı ilə fərqləndirilir.

I tip deformasiyada yük elə tətbiq olunur ki, y = 0 müstəvəsində gərginliklər

_{ } olur. Onda bu müstəvidə çat əmələ gəlir, onun qırağı şəkildə göstərilən kimi ayırılır. II tip deformasiyada tətbiq olunan yük y = 0 müstəvəsində _{ } gərginlikləri yaranır, amma onların qırağı bir-birinə nəzərən sürüşür. III tip deformasiyada tətbiq olunan yük y = 0 müstəvəsində _{ } gərginlikləri yaradır, amma çatın qırağı müstəvinin daxilinə və üzünə yerini dəyişir şək. 1.4 –də bunlar ox işarəsi ilə göstərilmişdir.

Beləliklə, alınır ki:

Çatın elastiki sahəsi (oblastı), hansı ki, _{ } gərginliklərindən əmələ gəlib, elastiki sahədə üst-üstə düşür;

_{ } və _{ }gərginlikləri çatın yuxarı və aşağı qırağına (sahilinə tətbiq olunmuşdur bunla uyğun olaraq yükdən azaddır.

Bu halda çatın qırağlarına tətbiq olunmuş gərginlikləri bir növ səpələnmiş gərginliklər kimi _{ } baxılsın, hər elementə X oxu üzrə təsir edən gərginliyi aşağıdakı kimi yazmaq olar (kompleks dəyişənləri formasında):

Burada _{ } kompleks gərginlik (1.1) olub səpələnmiş qüvvələrdən əmələ gələn vahid: +1 gərginlik (x' nöqtəsində yuxarı sahildə) və -1 qiymətində x' nöqtəsində aşağı sahildə əmələ gəlir (şək.1.5).

“B” nöqtəsində də (şək. 1.5) analoji hal əmələ gəlir. Beləliklə dislokasiya nəzəriyyəsinin banilərindən olan Somilian və Fridel nəzəriyyələrinə bu cür dislokasiyalarda səthlərin sərhədində şatlar (sürüşkən) və kəsiklər (şək. 1.6) əmələ gəlir. Bu halda materialda yaranan gərginlik aşağıdakı kimi təyin edilir (y = 0 düz xəttində)

Burada A = Gb/2π(1-_{ }

Materialın xarici yüklənməyindən və yüksüzləşdirilməsindən yaranan gərginlikliklər kadi dislokasiyasının paylanmasından yaranır (şək. 1.7)

Buradan _{ } təyin etsək, onda istənilən nöqtədə tam gərginlik _{ }, hansı ki:

Burada _{ } - r vektoru (koordinat başlanğıcından hər hansı bir nöqtəyə (0,1,0) kimi) üzərində istənilən nöqtədəki gərginlik sahəsinin komponentləridir. Bu vektor Byurqers vektoru alanır və by = + nb ilə işarə olunur. Materialdakı çatvari dislokasiyanın paylanması -a