Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8.5.9. Nitrat tur usu istehsalında yaranan tulantı qazlarının t mizl nm si.
316
ki, o da reduksiyaedicini oksidl dirir v bu zaman xeyli miqdarda istilik alınır, qazın temperaturu k skin olaraq artır v bu da katalizatorun istiy davamlılı ı v mexaniki möhk mliyin olan yüks k t l b qoyulmasına s b b olur. Azot oksidl rinin katalitik reduksiyası qur usu ilk d f 1965-ci ild i buraxılmı dır. Burada katalizator olaraq palladium aktiv alüminium oksidi üz rin hopdurulmaqla hazırlanmı sistemd n istifad olunurdu. Bu halda reduksiya prosesind alınan istilikd n qaz turbinl rind lav enerji aınmasında istifad olunur ki, bu da t mizl m prosesinin iqtisadi göst ricil rini yax ıla dırır.
qazlarının t mizl nm si. S nayed nitrat tur usunu sas n amonyak üsulu il a a ıdakı reaksiyalar üzr alırlar:
317
) 57 . 8 ......(
.......... 2 3 ) 56 . 8 .........( .......... .......... 2 2
55 . 8 .......( .......... 6 4
4 3 2 2 2 2 2 2 3 Q NO HNO O H NO Q NO O NO Q O H NO O NH asta + + ⎯→ ⎯ + + ⎯ ⎯→ ⎯ + + + ⎯→ ⎯ + Nitrat tur usu istehsalı zamanı çıxan tullantı qazların t rkibind NO-nun miqdarı çox oldu undan, bu qazlar atmosfer atılmazdan vv l t mizl nm qur ularına gönd rilir. Ad t n tullantı qazlarından NO-nu q l vi v katalitik üsulla t mizl yirl r. Bu üsullarla t mizl nmi tüstü qazlarının t rkibind azot oksidl ri sanitar
normadan artıq qalmır. Odur ki, azot oksidl rini katalitik reduksiya ed r k N 2 -y v dig r neytral birl m l r çevirm k daha geni t tbiq olunur. Reduksiyaedici kimi t bii qaz, CO, H 2 , NH 3 , azot-hidrogen qarı ı ı v s. istifad olunur. Reduksiyaedicil rin t rkibind kükürdlü birl
m l r olmamalıdır, çünki onlar katalizatoru z h rl y bil r. Katalizator da ıyıcısı kimi alüminium oksid, keramika, silikogel, metallik lövh v s. istifad olunur. Katalizator kimi is Pt, Pd, Ra v ya ucuz v etibarlı Ni, Cr, Cu, Zn, V v onların qarı ıqlarından istifad olunur. Katalitik prosesin effektivliyi katalizatorun aktivliyind n asılıdır. n aktiv reduksiyaedicil r Pt, Pd, Ra metallarıdır. Bu katalizatorlardan da ıyıcı üz rin 0,1-2%- q d r
318
hopdururlar v onların vasit sil tullantı qazlarının t rkibind olan azot oksidl ri yüks k sanitar normaya q d r t mizl nir. Tullantı qazlarının t rkibind olan azot oksidl rinin miqdarı 5–10% olur. Azot oksidl rinin katalitik reduksiyası s nayed geni yayılmı dır v 25–30 ildir ki, istifad olunur. Reduksiyaedici kimi hidrogend n istifad olunduqda temperatur 150 0 C, metandan istifad olunduqda is 340 0 C olur. Reduksiyaedici qaz oksigen il yandırılaraq reaksiya zonasına verilir. Bu halda temperaturun 800 - 900 0 C-d n artıq olmasına imkan verm k olmaz, çünki onda katalizator yanaraq öz aktivliyini itir r. Odur ki, oksigenin miqdarı t nziml nm li v artıq istiliyi soyutmaqla sistemd n k nar etm k lazımdır. Hidrogen üçün 4,4%(h cm.), metan üçün 32% (h cm), oksigen olduqda temperatur uy un olaraq 417 0 C v 667 0 C-y q d r qalxır. Alınan istiliyi utilizasiya qazanlarında rekuperasiya etm kl v h mçinin d Pt, Pd, Re katalizatorlarını az aktiv v ucuz katalizatorlarla v z etm kl prosesi daha da q na tli etm k olar. Reduksiyaedici qazın da böyük rolu vardır. n yax ı reduksiyaedici qaz hidrogendir. Metandan istifad edildikd h m ilk yanma temperaturu yuxarı olur (350 – 450
0 C) v h m d çıxan qazların t rkibind CO qazı 319
m l g lir. Reduksiyaedici qaz kimi CO istifad edildikd is temperatur nisb t n a a ı olur (250 0 C),
amma çıxan qazların t rkibind CO-nun miqdarı metana n z r n çox olur. Reduksiyaedici kimi amonyakdan istifad olunduqda azot oksidl ri selektiv katalitik reduksiya olunurlar v oksigenin heç bir rolu olmur. g r tullantı qazlarının t rkibind oksigenin miqdarı çox olarsa onda ammonyakdan istifad olunması m qs d uy un hesab olunur. Nitrat tur usu istehsalı sisteml rind azot oksidl ri nisb t n tam kild nitrat tur usuna çevrilir v sistemi t rk ed n qazların t rkibind azot oksidl rinin miqdarı 0,15
÷ 0,26%-d n çox olmur. Bu qazları azot oksidl rind n t mizl m k üçün katalitik reduksiya üsuludan istifad ed r k onları elementar azota çevirirl r. T mizl nm prosesin veril n qazların t rkibind azot oksidl rind n ba qa 2,5 ÷ 3,0%- q d r oksigen d olur. Prosesd reduksiyaedici qaz kimi t rkibind 57 ÷ 65% metan, 16 ÷ 19% CO v 3 ÷ 5% hidrogen olan qaz qarı ı ından istifad olunur. Reduksiyaedici qazın qalan hiss sini is azot t
kil edir. Qazların azot oksidl rind n t mizl nm si prosesind katalizator kimi üz rin palladium çökdürülmü APK-2 katalizatorundan istifad olunur.
Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|