Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 311

halda NO-nun oksidl

m si  sas n tor 

killi doldurmalı 

kolonda maye fazada aparılır, sonra diametri kiçik olan 

kalonda m hlul  lav  olunaraq sirkulyasiya olunan oksi-

gen il  doydurulur. Çıxan qazlarda azot oksidl rinin miq-

darı 0,02–0,03% (h cm) olur. Oksidl

m nin effektivliyi 

ozonla dırılmı  oksigenin sirkulyasiyası  v  daha aktiv 

oksidl çdiricil rin, m s l n, ozonun istifad  olunması il

artırıla bil r. Azot oksidl rinin oksigen il  maye fazada 

oksidl

m si qur usunun texnoloji sxemi 

kil 8.22-d

göst rilmi dir. 

---

                                                                                  

 312

Azot oksidl rinin absorbsiyası üçün su, q l vi 

m hlulları, selektiv sorbentl r, tur ular v  oksidl

dirici-

l rd n istifad  olunur. Prosesi intensivl

dirm k m qs -

dil  katalizatordan istifad  olunur. Bu halda qazların azot 

oksidl rind n t mizl nm  d r c si  97%-   çatır. 

8.5.7. Tullantı qazlarının azot oksidl rind n 

sorbentl r vasit sil  t mizl nm si.

              II 

6

2

I

III 

IV 

V 

7 

4 

   

1 

3 

5 

kil 8.22. Oksigenin i tirakı il

maye fazada  azot  

oksidl rinin oksidl

m si prosesinin texnoloji sxemi: 

1 - sas oksidl

dirici kalon; 2 – tor; 3 – filtr; 4 -  lav

kalon; 5 – axın boruları; 6 – ilanvari boruları olan 

soyuducular; 7 – oksigeni sirkulyasiya ed n 

kompressor; I – çirkli qazlar; II – t mizl nmi  qazlar; 

III – su; IV – oksigen; V – 60-65% - li nitrat tur usu. 

---

                                                                                  

 313

  Qazların t mizl nm si üçün müxt lif q l vi v  duz 

m hlullarından istifad  olunur. 

Selektiv sorbentl r. Tullantı qazlarının t rkibind

oksigen olmadı ı halda onların NO–d n t mizl nm si 

üçün FeS

4

, FeCl

2

, N

2

S

2

O

3

, N

3 

m hlullarından 

istifad  olunur. FeS

4

  m hlulu daha ucuz v  effektiv 

uducu hesab olunur. Absorbent kimi t rkibind  FeS0

4 

saxlayan a ındırıcı  m hlullardan da istifad  oluna bil r. 

M hlulun uduculuq qabiliyy ti m hluldakı FeS0

4

–ın 

qatılı ından, temperaturdan v  qazın t rkibind  olan NO 

– nun qatılı ından asılıdır. 

Azot oksidl rinin adsorbsiyası.  Z if oksidl

dirilmi

nitroz qazlarının h m absorbsiya, h m d  adsorbsiya 

üsulu il  udulması az effektli hesab olunur. S nayed

tullantı qazlarının azot oksidl rind n t mizl nm sind

adsorbentl rd n istifad  olunması son d r c

m hduddur. NO

2

–nin effektiv uducusu aktivl

dirilmi

kömür hesab olunur. Lakin aktivl

dirilmi  kömürün 

 

çatı mayan c h ti vardır. Bel  ki, qazlarla kontaktda 

olark n aktivl

dirilmi  kömürün  qızması, alı ma v

partlaması ba  ver  bilir. Silikogel, alyumogel, 

alyumosilikatlar, seolitl r, aktiv kömür v  dig r 

adsorbentl rd n istifad  olunması da mümkündür. 

---

                                                                                  

 314

Adsorbentl rin adsorbsiya h cminin a a ı v  özl rinin is

defisit olması, enerji v  istilik m sr fl rinin çox olması bu 

üsulun geni  t tbiq sah si tapmasına imkan verm mi dir. 

Odur ki, bu m qs dl   t bii sorbentl rd n (torf, liqnin, 

fosfatlı xammallar,boz kömür) istifad  olunur ki, bunların 

da regenerasiyaya ehtiyacları olmur. Absorbsiya 

üsullarının adsorbsiya üsullarından üstünlüyü 

qur ularının sad liyi, maye çirkab sularının yaranmaması 

il  izah olunur. Adsorbsiya üsullarının çatı mayan c h ti: 

prosesinin dövriliyi (adsorbsiya-desorbsiya), yüks k 

temperaturda regenerasiya prosesinin aparılması v  azot 

oksidl rinin utilizasiyasının vacibliyi m s l si v   s.    Bu 

halda adsorbent üz rind  t k azot oksidl ri deyil,  h m d

dig r qarı ıqlar v  n mlik d  adsorbsiya olunurlar.  

8.5.8. Qazların katalitik v  termiki t mizl nm

üsullarları.

  Qazların azot oksidl rind n z r rsizl

dirilm si üçün 

katalizator üz rind  nitroz qazlarla qaz-reduksiyaedicil ri 

arasında kontakt n tic sind  ba  ver n proses - 

 

 

yüks ktemperaturlu katalitik reduksiyadan istifad  olunur; 

selektiv katalitik reduksiya prosesi – istifad  olunan 

---

                                                                                  

 315

reduksiyaedicil rin tullantı qazlarının t rkibind  olan 

oksigen il  qar ılıqlı  t sird  olmadan NO  qazları il

reaksiyaya girm sin

saslanır; heterogen reduksiyaedi-

cil rl  parçalanma prosesi h m katalizatorların i tirakı il , 

h m d  katalizatorlardan istifad  olunmadan  yüks k 

temperatur t sirind n ba  ver  bil r. Azot oksidl rinin 

elementl r  

q d r parçalanması çox yüks k 

temperaturda ba  verdiyind n reduksiyaedicil rd n 

istifad  olunması vacibdir. 

Azot oksidl rinin katalitik üsulla reduksiya 

olunması.  Bu proses platin qrupunun (Pd, Ru, Pt,Rh) 

metalları  rintil rinin v  ya t rkibind  Ni, Cr, Cu, Zn, V, 

Ce (serium) v  dig r metallar olan katalizatorların i tirakı 

il  aparılır. Bu halda reduksiyaedici kimi H

2

, CO, CH

4

 v

dig r karbohidrogenl rd n istifad  oluna bil r.  

  NO(NO

2

) +CH

4 

⎯⎯→

  N

2

 + CO

2

 + H

2

O .........(8.52) 

  NO(NO

2

) +H

2  

⎯⎯→

   N

2

 + H

2

O   ...................(8.53)

 NO(NO

2

)+CO

  

⎯⎯→

   N

2

 + CO

2

 ....................(8.54)  

T mizl n c k qazlar reduksiyaedici qazlarla birlikd

t l b olunan temperaturaya q d r (istifad  olunan 

katalizator v  reduksiyaedicil rd n asılı olaraq 150- 

480

0

C) qızdırılaraq katalizator layı üz rind n buraxılır. 

Çıxan qazların t rkibind  xeyli miqdarda oksigen d  olur 

---