Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azot oksidl rinin orqanizml r toksiki t siri.
- 8.5.1. Azot oksidl rinin katalitik reduksiyası.
300
(H 2 , CO, NH 3 , CH
4 m l rl azot oksidl rinin qaz fazalı reduksiya prosesi dönm y n olub, 300-1500 temperaturda ba verir. Katalizatorlardan istifad reaksiya temperaturunun 250-500 0 -y q d r azalmasına imkan verir. Oksigenin i tirakı il aparılan azot oksidl rinin reduksiya prosesi selektiv reduksiya adalanır.
Yanacaqların yanması zamanı atmosfer sas n NO v NO 2 atılır ki, onun da ümumi miqdarı ad t n NOx kimi göst rilir. Bel ki, NO artıq otaq temperaturunda oksigenl nisb t n tez oksidl r k NO
2 –y çevrilir. Bundan ba qa azotun bütün oksidl ri fizioloji aktivdirl r v ona gör d insan orqanizmin qar ı t hlük yaradırlar. Diazot oksidi N 2 O (“n l ndirici” qaz) böyük qatılıqlarda t ngn f slik tör dir. Azot monooksidi NO – sinir z h ri adlanır; kimi o da qanın t rkibind olan hemoqlobin birl r k methemoqlobin transformasiya etm qabiliyy tin malik olan, möhk m olmayan nitroz birl
m l ri m l g tir bilir. Qanda methemoqlobinin qatılı ı 60-70% olduqda ölüml n tic l nm l r mü ahid olunur. Azot dioksidi a ciy r v selikli qi aya qıcıqlandırıcı t sir göst rir. Böyük qatılıqlarda a ciy rin 301
i m sin v qan t zyiqinin a a ı dü m sin s b b olur. Karbohidrogenl rl yana ı azot oksidl ri ultrab növ yi üaların t siri altında bir sıra radikal reaksiyalara daxil olur v fotokimy vi dumanın m l g lm sind i tirak edir. Bundan ba qa azot oksidl ri atmosferd bir sıra fiziki v kimy vi çevrilm l r düçar olaraq “tur u ya ı - ları”nın m l g lm sin imkan yaradır [5]. Azot oksidl rinin buraxıla bil n qatılıq h ddi c dv l 8.4-d göst rilmi dir. C dv l 8.4. Azot oksidl rinin buraxıla bil n qatılıq h ddi Madd l r Buraxıla bil qatılıq h ddi mkq/m 3
Azot oksidi Orta günlük 60 a. b.400 24 saat
20 d qiq Azot dioksidi Orta günlük 40 a. b.85
24 saat 30 d qiq
Bel likl , azot oksidl rinin yüks k toksikiliyi v insan orqanizml rin k skin m nfi t sirinini n z r alaraq dem k olar ki, s naye v i l nmi tullantı qazlarının azot oksidl rind n t mizl nm si v z r rsizl dirilm si çox mühüm m s l l rd ndir. Qazların azot oksidl rind n t mizl nm si üsullarını 3 qrupa ayırmaq olar: 1) Azot oksidl rinin maye sorbentl rl udulması;
302
2) Azot oksidl rinin b rk sorbentl rl udulması; 3) Azot oksidl rinin katalizator üz rind elementar azota q d r reduksiyasi. Qazların azot oksidl rind n t mizl nm sinin n geni yayılmı üsulu onların Na 2 CO 3 v
( ) 2 , nisb t n az hallarda — NaOH v m hlullarında udulmasına saslanır. Q l vi m hlulu il t mizl nm üsulu böyük kapital qoyulu u v istismar x rcl ri t l b edir, lakin onun sas çatı mayan c h ti ondan ibar tdir ki, bu halda azot oksidl rinin absorbsiya d r c si 60—75%-d n artıq olmur, bel likl d bu üsul qazların sanitar normalara uy un t mizl nm sini t min etmir. Proses zamanı alınan q l vi tullantıları sonra çoxd f li emal olunmaqla b rk duzlara çevrilir. Azot oksidl rinin b rk sorbentl rl - silikogel, alyumogel, aktivl dirilmi kömür v dig r b rk uducularla – udulması üsulu az etibarlı, bahalı v mür kk b oldu una gör s naye miqyasında t tbiq sah si tapmamı dır. Azot oksidl rinin katalitik reduksiyası üsulu son ill rd s naye miqyasında t tbiq olunma a ba lanmı dır v h l lik daha t kmill dirilmi üsul hesab olunur. 303
8.5.1. Azot oksidl rinin katalitik reduksiyası. Qazların azot oksidl rind n t mizl nm si azot oksidl rinin katalitik reduksiyası üsulu il h yata keçirilir. Reduksiyaedici kimi hidrogend n istifad olunduqda azot oksidl rinin reduksiya prosesi 149° temperaturda, reduksiyaedici kimi metandan istifad olunduqda is reduksiya prosesi 400°-d ba layır. Azot oksidl rinin reduksiyası t rkibind azot oksidl ri olan qaz qarı ı ının reduksiyaedici qazla birlikd katalizator iç risind n keçirilm si il ba verir. Katalitik reduksiya prosesind ayrılan istilik ya su buxarının alınmasında, ya da qaz turbinl rind istifad olunur. Reduksiyaedici agent kimi hidrogen, metan, t bii, neftl çıxan v koks qazlarından istifad olunur. Prosesi h yata keçirm k üçün müxt lif növ katalizatorlardan istifad olunur. Azot oksidl rinin reduksiyası katalizatorsuz yüks ktemperaturlu reduk- siyaedici alovun i tirakı il d h yata keçiril bil r. Bu halda qazlar 950-1200° temperatura q d r qızdırılmalıdır. Bel likl , tullantı qazlarının azot oksidl rind n t mizl nm si zamanı selektiv katalitik reduksiya üsulu n m qs d uy un hesab olunur. Bu üsul heterogen katalizator üz rind azot oksidinin Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|