Mundarija: Kirish Geologik qism Karyer parametrlarini hisoblash; Tog' jinslarini qazish uchun tayyorlash

Н_к=0.97*56,56*5/(ctg40+ctg40)=115,1 м.
5.Karyer bortining qiyalik burchagi:
Taxminiy hisoblashlarda Giproruda ma’lumotlaridan foydalanish mumkun При ориентировачных расчетах можно пользоваться данными Гипроруды [bet. 18 П.И. Томаков, И.Н. Наумов; II nashr]:
Таблица 1.2.

Tog’ jinslari	Professor М.М. Portodyakonov shkalasi bo'yicha tog' jinsining mustahkamlik koeffitsiyenti	Karyer chuqurligida bortlarning qiyalik burchaklari, м
		≤90	≤180	≤240	≤300	>300
Juda mustahkam	15 – 20	60 – 68	57 – 65	53 – 60	48 – 54	43 – 49
Mustahkam va yetarli darajada mustahkam	8 – 14	50 – 60	48 – 57	45 – 53	42 – 48	37 – 43
O’rtacha mustahkam	3 – 7	45 – 50	41 – 58	39 – 45	36 – 43	32 – 37
Yetarli darajada yumshoq va yumshoq	1 – 2	30 – 43	28 – 41	26 – 39	26 – 36	-
Yumshoq va yersimon	0,6 – 0,8	21 – 30	20 – 28	-	-	-

6.Karyerning oxirgi chegarasida karyerdan maksimal darajada qazib olinadigan foydali qazilma hajmini aniqlash:
V_п.и.=[m_г*Н_к - ((m_г – В_д)²*tgβ_в/4)]*L_д, м³
m_г – qatlamining gorizontal qalinligi, м³;
Н_к – karyerning oxirgi chuqurligi, м;
В_д –karyer osti kengligi, м;
β_в –karyerning tugal holatdagi bortining qiyalik burchagi;
L_д – qatlamining cho’ziqligi bo’yicha uzunligi, м.
V_п.и.=[56,56*115,1-(56,56-40) ²*tg40/4]*2800=18065374,2 м³.


7.Karyer konturidagi kon massasi hajmini aniqlash (м³):
V_г.м.=S_д*Н_к + ½*Р_д*Н_к²*ctgβ_к + 1/3*π* Н_к³*ctg²β_к
S_д –tugal holatdagi karyerning yuzasi maydoni, м²; L_q*B_d=S_d
Н_к –karyerning oxirgi chuqurligi, м;
Р_д –karyer tubi peremetri, м;
β_к –karyerning tugal holatdagi bortining qiyalik burchagi;
V_г.м.=112000*115,1+5680*115,1²*ctg40/2+3.14*115,1³*ctg²40/3=59986685,6м³
8 Qoplovchi tog’ jinsi hajmi:
V_в=V_г.м. – V_п.и.
V_в=59986685,6-18065374,2= 41921311,4 м³.
9.Qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyenti (o’rtacha sanoat):
к_ср= (V_г.м. - V_п.и.)/ V_п.и.= V_в/ V_п.и, м³/ м³
к_ср=41921311,4/18065374,2= 2,32 м³/ м³.
10.Yer yuzasi bo’yicha karyerning o’lchamlari:
Maydoni:
S_п.к= S_д + Р* Н_к*ctgβ_в + π* Н_к²*ctgβ_к, м²;
S_п.к=112000+5680*115,1*ctg40+3.14*115,1²*ctg40= 940623,62 м².
Uzunligi:
L_д.к.= L_к + 2* Н_к* ctgβ_к, м;
L_д.к.=2800+2*115,1*ctg40=3074,3м.
Kengligi:
В_ш.д.= В_д + 2* Н_к* ctgβ_к, м.
В_ш.д.=40+2*115,1*ctg40=314,3 м.


Umumiy kon massasi bo’yicha karyerning yillik ishlab chiqarish unumdorligi
Q_gm=V_gm/P (m³/yil)
P – karyerning qizmat qilish muddati. P- (15-30)yil
Q_gm= 59986685,6/16= 3749168 m³/yil

1. Tog' jinslarini qazish uchun tayyorlash

Tog' jinslarini qazishga tayyorlash ochiq usulda qazib olishda eng muhim ishlab chiqarish jarayonlaridan biridir. Iqtisodiy xarajatlarning 70% dan ortig'i ushbu jarayonga sarflanadi, keyingi barcha jarayonlar tog 'jinslarini qazish uchun tayyorlash usulini samarali tanlashga va tog' jinslarini maydalash darajasiga bog'liq.

1. Tog' jinslarini qazish uchun tayyorlash usulini tanlash

Tog' jinslarini qazish uchun tayyorlash usulini tanlashga jinsning mustahkamligi ta'sir qiladi. Tosh qanchalik kuchli bo'lsa, uni massivdan olib tashlash shunchalik qiyin bo'ladi. Asosiy mezon - Protodyakonov shkalasi bo'yicha tog' jinslarining mustahkamligi koeffitsienti.

Dastlabki ma'lumotlarga ko'ra, menga ikki turdagi tog’ jinslari berildi:

• Qoplovchi tog’ jinslari f = 2.

• Bentonit f = 3.5.

Qoplovchi jinslarni va foydali qazilma(Bentonit)ni mustahkamligi f=4 dan past bo’lganligi uchun massivdan dastlabki tayyorgarliksiz to’g’ridan-to’g’ri qazib olishimiz mumkin.

2. Qazish - yuklash ishlari

Qazish va yuklash ishlari tog’ jinslarini qazib olib va uni transport vositalariga yuklash yoki ag`darmaga ko'chirishni o'z ichiga oladi. Karyerlarda qazish va yuklash uskunasi sifatida uzlukli va uzluksiz qazish mashinalari qo'llaniladi. Ekskavatorlar ko'pincha karyerlarda qazish va yuklash operatsiyalari uchun ishlatiladi.