Mundəricat I böLMƏ. Konstitusiya hüququnun ümumnəzəri
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 3. Konstitusiyanın hüquqi qüvvəsi
ti nəzərə alınaraq, kütləvi informasiya vasitələrində Konstitusiyanın mahiyyətini işıqlandıran materialların dərc olunması, elm və təhsil müəssisələrində hər il Konstitusiyanın öyrənilməsi və izahı ilə bağlı elmi-nəzəri konfransların və digər tədbirlərin keçirilməsi nəzərdə tutulur. Bütün bunların nəticəsində konstitusiyanın yalnız ona məxsus olan xüsusiyyətləri aşkara çıxır. Bu xüsusiyyətlər konstitusiyanı başqa hüquqi aktlardan fərqləndirən meyarları özündə əks etdirir və ona yüksək status verilməsinin səbəbini təşkil edir, konstitusiyanın hüquqi müdafiəsi üçün fərqli hüquqi rejimin təsbit edilməsinə, ona xüsusi diqqət yetirilməsinə səbəb olur. Harada qəbul olunmasından asılı olmayaraq, konstitusiyalarda az-çox dərəcədə əks olunan bu xüsusiyyətlərə aşağıdakılar aiddir: 1)
edilməsi. Qeyd etmək lazımdır ki, konstitusiya digər üsullarla da qəbul olunur. Konstitusiya xalq tərəfindən qəbul olunsa da, bəzən yuxarıdan (mütləq monarxiyalarda) bir növ bağışlanılır. Lakin bu istisnadır və demokratik konstitusiyalar üçün xarakterik deyildir. 2)
Konstitusiyanın təsisedici xarakterə malik olması. Konstitusiyalar cəmiyyət, dövlət və şəxsiyyət arasındakı əsas əlaqələrin özəyini qurur. O, əsas sosial-siyasi institutlara verilən tələbləri müəyyən etməklə onları formalaşdırır və bununla da, belə demək mümkünsə, bütün sistemin əsasını təşkil edir. O, qanunvericilik sisteminin yaradılması və dəyişdirilməsi qaydalarını, onun məzmununu müəyyən edir. Bir
sözlə, konstitusiya mövcud sistemin ən əsas xüsusiyyətlərini müəyyən etməklə sistemin necə olduğunu və necə olmalı olduğunu ortaya qoyur. — 61 — 3)
Konstitusion nizamasalmanın hərtərəfliliyi. Göstərildiyi kimi, Konstitusiya çox geniş və mürəkkəb olan sosial-siyasi sistemin əsaslarını müəyyənləşdirir. Aydındır ki, bir sahəni əhatə etməklə konstitusiya bütün sistemi müəyyən edə bilməz. Onun bir norması bəzən bir neçə sahə üçün çıxış nöqtəsi rolunu oynayır. Məsələn, mülkiyyət hüququ bütün iqtisadi sistem üçün müstəsna əhəmiyyətə malik olmaqla onun çıxış nöqtəsini təşkil edir. Seçki sistemi siyasi sistemin əsasını təşkil edən çox mühüm elementlərdən biridir. Elə buna görə də konstitusion normalar bir çox hallarda konkret olmur və aid olduğu məsələnin ən əsas tərəflərini müəyyən edir. 4)
Bu xüsusiyyətlərdən konstitusiyanın hüquqi
xüsusiyyətləri törəyir. Bu hüquqi
xüsusiyyətlərə konstitusiyanın aliliyi, xüsusi müdafiə rejimi və s. aiddir. Konstitusiyanm aliliyi onun normalarının bütün normalardan üstün
hüquqi qüvvəyə
malik olması
deməkdir. Konstitusiyanm müdafiəsi digər normaların müdafiəsindən bir qədər fərqlidir. Onun müdafiə rejimi xüsusilə ciddi qaydalar nəzərdə tutur. Belə ki, konstitusiyanm qəbulu və dəyişdirilməsinin, ona əlavələr edilməsinin xüsusi qaydaları vardır. Konstitusiyanm aliliyinin təmin olunması üçün xüsusi olaraq yaradılan konstitusion orqan - Konstitusiya Məhkəməsi bütün qanunvericilik sisteminin, konstitusiya hüquq münasibətlərinin subyektlərinin fəaliyyətinin konstitusiyaya uyğunluğuna nəzarət edir. Konstitusiyanm yuxarıda göstərilən xüsusiyyətlərindən doğan ayrıca hüquqi xassələri də mövcuddur. Bunlara
Konstitusiyanm legitimliyi dedikdə aşağıdakılar nəzərdə tutulur:
1.
Konstitusiyanın xalq tərəfindən seçilmiş ali
nümayəndəli hakimiyyət orqanı tərəfindən qəbul edilməsi. 2.
Ümumxalq səsverməsi (referendum) yolu ilə qəbul edilməsi (Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası). 3.
Konstitusiyanın reallıq xassəsinə aşağıdakılar daxildir: 1.
Konstitusiya müddəalarının nizama saldığı ictimai münasibətlərin xarkterinə uyğun gəlməsi. 2.
xüsusiyyətlərin nəzərə alınması. 3.
Konstitusiya müddəalarının sosial nəticələrini əvvəlcədən görmək (məqsəd və nəticə). 4.
Konstitusiyanın real təminat verməsi. Qeyd
etdiyimiz kimi.
Konstitusiyanın hüquqi
xassələrindən biri də onun stabilliyidir. Konstitusiya uzun müddət üçün nəzərədə tutulan normativ hüquqi sənəd olduğuna görə 0 , konstitusion tənzimləmənin obyekti olan ictimai münasibətlərə məqsədyönlü təsir etməlidir. Bunun üçün cəmiyyətdə aşağıdakı şərtlərin olması zəruridir: 1.
2.
Hər hansı hüquq pozuntusuna qarşı dözümsüzlük tərbiyə edilməlidir. 3.
Konstitusiyanın səmərəli müdafiə mexanizmi olmalıdır.
Konstitusiyanın hüquqi qüvvəsi məsələsi son illər konstitusiya hüquq elmində aktiv müzakirə olunan məsələlərdən biridir. Bu ondan irəli gəlir ki, konstitusiyanın hüquqi qüvvəsi onun xüsusiyyətlərinə görə digər aktların hüquqi qüvvəsindən fərqlənir. Hüquqi aktların qüvvəsi onların nəyə və necə, hansı dairədə tətbiq olunmasını
Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|