Müqəddİmə Bir neçə zəruri xatırlatma

Müsafirin namazı ilə bağlı müxtəlif məsələlər

Məsələ 1182: Müsafir dörd yerdə namazını tam və ya yarı qılmaqda azaddır: “Məscidül-Həram”, “Məscün-Nəbi”, “Kufə” məscidi, İmam Hüseyn (ə)-ın hərəmi. Bu dörd yerdə namazı tam qılmaq fəzilətlidir. Məscidin Peyğəmbər (s) dövründəki əhatəsi ilə bu günkü əhatəsi arasında fərq yoxdur. Peyğəmbər (s) məscidi, Kufə məscidi və İmam Hüseynin (ə) hərəmi də bu hökmdədir.

Məsələ 1183: Müsafir olduğunu bilib, namazı yarı qılmalı olan şəxs onun tam qılarsa namazı batildir. Əgər müsafir namazının yarı olduğunu unudarsa və tam qılarsa, onu təzələməlidir. Müsafir namazının hökmünü bilib səfərdə olduğuna diqqət yetirməyən və namazını tam qılan şəxs, əgər müsafir namazının yarı olması hökmünü bilməmişsə, bu vaxtadək bu hökmü eşitməmişsə, yarı namaz əvəzinə qıldığı tam namaz düzgündür.

Məsələ 1184: Namazı yarı qılmalı olduğunu ümumi şəkildə bilən müsafir onu xırdalıqlarından xəbərsiz olarsa (məsələn, bilməzsə ki, müsafir üçün səkkiz fərsəx yol getmək şərtdir) ehtiyata əsasən tam qıldığı namazı yarı şəkildə təzələməlidir.

Məsələ 1185: Bir şəxs müsafir olduğunu unudub namazı tam qılarsa, namazın vaxtı ötməmiş yadına düşdükdə, namazı yarı şəkildə yerinə yetirməlidir. Vaxtı keçdikdən sonra başa düşsə qəzası yoxdur.

Məsələ 1186: Vəzifəsi namazı tam qılmaq olan şəxs bilərəkdən, səhvən və ya unutduğu üçün namazı yarı qılarsa, namazı batildir. Hətta on gün qalmaq qərarına gəlib həmin müddətdə namazı tam qılmalı olduğunu bilməyən və yarı qılan şəxs vacib ehtiyat budur ki, onları tam şəkildə təzələsin.

Məsələ 1187: Dörd rəkətli namaza məşğul ikən müsafir olduğunu xatırlayan şəxs (ya da səkkiz fərsəx yol getdiyini yada salan adam) üçüncü rəkətin rükusuna getməsə, namazını iki rəkətli başa çatdırmalıdır. Əgər üçüncü rəkətin rükusuna getsə namazı batildir, onu yarı şəkildə yenidən qılmalıdır.

Məsələ 1188: Bir şəxs yarı namaz qıldığı vaxt namazın gedişində müsafir olmadığını, namazı tam qılmalı olduğunu yada salsa, namazını dörd rəkətli tamamlamalıdır və bu namaz düzgündür.

Məsələ 1189: Namazın əvvəl vaxtında səfərdə olub namazını qılmayan, sonra vətəninə və ya on gün qalmalı olduğu yerə çatan şəxs namazını tam qılmalıdır. Namazın əvvəl vaxtında vətənində və ya on gün qalmalı yerdə olan, sonra səfərə çıxan şəxs səfərdə namazını yarı qılır.

Məsələ 1190: İnsanın namazı səfərdə qəzaya getsə, onun qəzasını yarı qılmalıdır. (Namazın qəzasını səfərdə və ya vətəndə qılmağın fərqi yoxdur.) Əgər vətəndə namazı qəzaya getsə həmin namazın qəzası səfərdə də tamdır.

Məsələ 1191: Müstəhəbdir ki, müsafir savab ümidi ilə hər yarı namazdan sonra otuz dəfə desin: “Sübhanəllahi vəlhəmdulillahi və la ilahə illəllahu vəllahu əkbər.”

Məsələ 1192: Müsafir namazının hökmü səfərin asan və ya çətin olmasından asılı deyil. Bugünki rahat səfərlərdə də yarı namaz hökmlərinə əməl olunmalıdır.

Qəza namazı

Məsələ 1193: Vacib namazı vaxtında qılmamış şəxs onun qəzasını yerinə yetirməlidir. Namazın əvvəl vaxtından son vaxtınadək yuxuda olmağın, xəstəliyin, məstliyin bu hökmə tə’siri yoxdur. Amma namazın əvvəl vaxtından son vaxtınadək huşunu itirmiş şəxsə həmin namazın qəzası vacib deyil. Eləcə də, İslamı qəbul etmiş kafirə, heyz və nifas halında olan qadına qəza namazı vacib deyil.

Məsələ 1194: Namazın vaxtı ötdükdən sonra mə’lum olsa ki, qılınmış namaz batil olub, onun qəzasını yerinə yetirmək lazımdır.

Məsələ 1195: Öhdəsində qəza namazı olan şəxs bu namazları yerinə yetirməkdə səhlənkarlıq göstərməməlidir. Amma vacib deyil ki, onları dərhal yerinə yetirsin. Amma qəzaya getmiş bir və ya iki namazı həmin günün namazından öncə yerinə yetirmək vacib ehtiyatdır.

Məsələ 1196: Qəza namazı olan şəxs müstəhəb namaz qıla bilər. Qəza namazını yövmiyyə namazından qabaq və sonra qılmaq olar.

Məsələ 1197: Bir şəxs öncə qıldığı namazların düzgün olmadığını düşünərsə və ya düzgün qıldığını unudarsa, müstəhəb ehtiyat budur ki, onların qəzasını yerinə yetirsin.

Məsələ 1198: Qəza namazlarında tərtib lazım deyil.

Məsələ 1199: Bir neçə namazı qəzaya getmiş şəxs onların sayını bilmirsə, az ehtimala əməl etməlidir. Amma bu namazların sayını öncə bilmişsə və səhlənkarlıqdan unutmuşsa, ehtiyat vacib budur ki, çox ehtimala əməl etsin.

Məsələ 1200: Öhdəsində əvvəlki günlərdən qəza namazı qalan şəxs qəza namazından qabaq gündəlik namazlarını qıla bilər. Amma günün qəzaya verilmiş namazını vacib ehtiyata əsasən, öncə yerinə yetirmək lazımdır.

Məsələ 1201: Öhdəsində bir dörd rəkətli namaz qaldığını bilən şəxs bu namazın günorta, ikindi və ya xiftən namazı olduğunu bilməzsə, öhdəsində qalmış qəza namazı niyyəti ilə bir dörd rəkətli namaz qıla bilər. Bu namazların Həmd-surəsini ucadan və ya astadan deməkdə azaddır.

Məsələ 1202: Həyatda olan insanın qəza namazını kimsə yerinə yetirə bilməz. Həmin şəxs qəza namazını qılmağa aciz olsa belə bu iş görülməməlidir. Amma o dünyasını dəyişdikdən sonra bu işi görmək olar.

Məsələ 1203: Qəza namazını cəmiyyətlə qılmaq olar. İmam-camaatın əda və ya qəza namazı qılmasının fərqi yoxdur. Amma ehtiyat budur ki, hər ikisi eyni namazı qılsın. Məsələn, günorta namazının qəzası günorta namazı, ikindi namazının qəzası ikindi namazı ilə qılınsın.

Məsələ 1204: Müstəhəbdir ki, yaxşını pisdən seçə bilən uşağa namaz və digər ibadətlər vərdiş verilsin. Müstəhəbdir ki, o qəza namazına həvəsləndirilsin. (Əlbəttə ki, bu işdə onu incitmək, namazdan bezdirmək olmaz.)

Ata və ananın qəza namazı

Məsələ 1205: Dünyasını dəyişmiş ata və ananın qəza namazlarını və oruclarını yerinə yetirmək onların ölümündən sonra qalmış böyük oğula vacibdir. Bir şərtlə ki, ata və ana namaz və oruclarını itaətsizlik səbəbindən qəzaya verməsinlər, bu işi görməyə qadir olsunlar. Hətta itaətsizlikdən tərk etmişlərsə də, müstəhəb ehtiyata əsasən, həmin qəzaları yerinə yetirmək lazımdır. Eləcə də səfərdə qəzaya getmiş orucları tutmağa qadir olan ata və ananın qəzalarını yerinə yetirmək böyük oğul üçün ehtiyatdır.