Mustaqil ish mavzu: Nisbiylik nazariyasi elementlari
Yüklə 40,28 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.Galileyning nisbiylik prinsipi.
| Nisbiylik nazariyasi — fazo va vaqtning har qanday fizik jarayon uchun oʻrinli boʻlgan xususiyatlari haqidagi hozirgi zamon fizika taʼlimoti. Albert Enshteyn yaratgan nisbiylik nazariyasi 2 qismdan: maxsus nisbiylik nazariyasi va umumiy nisbiylik nazariyasidan iborat boʻlib, maxsus nisbiylik nazariyasi 1905-yilda, umumiy nisbiylik nazariyasi 1916-yilda nihoyasiga yetkazilgan.
2.Galileyning nisbiylik prinsipi. Тajribalar shuni korsatadiki inersial sanoq tizimi ichida otkazilgan hech qanday mexanik tajribalar yordamida bu tizimning harakat holatini aniqlab bolmaydi. Masalan, turtkisiz togri chiziqli va tekis xarakatlanayotgan poyezd vagoni ichida turib, agar vagon oynasidan qaramasak, vagon tinch turibdimi yoki harakatlanayotibdimi buni bila olmaymiz. Barcha mexanik hodisalar turli inersial tizimlarda bir hil sodir bolganligi sababli hech qanday mexanik tajribalar yordamida berilgan sanoq tizim tinch turibdimi yoki togri chiziqli tekis harakat qilayotganini bilib bo`lmaydi. Bu qonun Galileyning nisbiylik prinsipi deyiladi. BIRINCHI DIFFERENSIALLASH dx/dt=dx’/dt +d(vt)/dt vy =vy’ y=y’ v(y)=v(y)’ z=z’ vz=vz’ Ikkita inersial sanoq tizimlarida sodir bo‘layotgan hodisaning koordinata va vaqtini o‘zaro bog‘lovchi tenglamalar. Hodisa sodir bo‘lgan joy (x,y,z koordinatalar) va t vaqt momenti bilan ifodalanadi. ikkita sanoq tizimlarida vaqt o‘tishi bir xildir. t = t' – Nyuton mexanikasida vaqtning absolyutligi. - ikkita sanoq tizimlarida massalarning tengligi. m = m'- har xil inersial sanoq tizimlarida massalarning absolyutligi. - ikkita sanoq tizimlarida massalar tezlanishlarining tengligi. - barcha inersial sanoq tizimlarida tezlanishning tengligi. - inersialsanoq tizimlarida moddiy nuqtalar o‘zaro ta’sir kuchlarining tengligi. - Galiley almashtirishlariga nisbatan kuchning invarantligi (o’zgarmasligi). 3. • Nisbiylik prinsipi: sanoq tizimi tinch holatini buzmasligi yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatda bo‘lishini xech qanday fizikaviy tajribalar orqali o‘rnatish mumkin emas. • Boshqacha ifodalash: barcha inersial tizimlar uchun tabiatning barcha qonunlari bir xil ifodalanadi. • Yorug‘lik tezligining o‘zgarmaslik prinsipi: barcha inersial sanoq tizimlarida vakuumdagi yorug‘lik tezligi manba’ning harakati yoki yorug‘lik qabul qiluvchining harakatiga bog‘liq emas. Yüklə 40,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|